Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grzegorz Krężołek (spr.)
Sędziowie:	SSA Paweł Czepiel SSA Beata Kurdziel
Protokolant:	Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Zarządcy Sądowego Spółki W. spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej w K.

przeciwko A. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 20 stycznia 2021 r. sygn. akt IX GC 409/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Paweł Czepiel SSA Grzegorz Krężołek SSA Beata Kurdziel

Sygn. akt : I AGa 84/21

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. -w upadłości układowej – za którą działał zarządca sądowy , domagała się zasądzenia od pozwanej A.spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwoty 547 233, 02 złotego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 sierpnia 2014r oraz obciążenia jej kosztami postępowania.

Uzasadniając żądanie podnosiła , że kwota dochodzona pozwem stanowi świadczenie nienależnie wypłacone jej z masy upadłości , wbrew zakazowi wynikającemu z art. 87 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze.

W tych warunkach podlega ono zwrotowi do masy, a wierzytelność strony pozwanej wobec upadłej , która z mocy tej ustawy jest objęta układem, może być zaspokojona jedynie w trybie przez nią przewidzianym.

Odsetki ustawowe za opóźnienie są dochodzone przez stronę powodową od daty kiedy pozwana otrzymała sumę objętą żądaniem zwrotu / 22 sierpnia 2014r /.

Strona pozwana odpowiadając na pozew domagała się oddalenia powództwa w całości oraz przyznania na swoją rzecz kosztów postępowania.

W swoim stanowisku procesowym nie przecząc , że kwotę żądania głównego otrzymała, twierdziła , iż uzyskała ją , za pośrednictwem rachunku zastrzeżonego , od spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąT. , a taki sposób zaspokojenia jej wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości układowej powódki nie był objęty ograniczeniem wynikającym z przepisu prawa upadłościowego i naprawczego na który powołuje się powódka.

W ten sposób zaspokojona wierzytelność przysługiwała pozwanej wobec (...) spółce z o. o. w K. za zrealizowane usługi zapewnienia wsparcia technicznego(...)na rzecz(...) Ministerstwa Finansów , świadczone w ramach wykonania umowy z dnia 1 kwietnia 2011r , zawartej pomiędzy Ministerstwem Finansów a konsorcjum , które tworzyły W. i spółkaT.. Spółka będąca obecnie w upadłości układowej za usługi realizowane przez spółkę A.wystawiała faktury, którymi drugi podmiot konsorcjum- (...) - obciążała ostatecznie Ministerstwo Finansów- końcowego ich odbiorcę .

Poszczególne należności w tym łańcuchu / przy doliczeniu własnej marży / spełniali na rzecz swojego wierzyciela poszczególni jego uczestnicy z własnych środków.

W przypadku wierzytelności zapłata za którą stanowi podstawę sporu stron jej zaspokojenie nastąpiło ze środków spółki T. która uzyskała je od Ministerstwa Finansów w ramach zapłaty faktury wystawionej przez te spółkę poprzez przelew na rachunek zastrzeżony.

Rachunek ten nie był rachunkiem bankowym w rozumieniu prawa bankowego , a w szczególności nie był rachunkiem W.. Tym samym dokonana przez ostatecznego odbiorcę usług zapłata nie mogła być traktowana jako forma spełnienia świadczenia T. wobec spółki obecnie w upadłości układowej , stwierdzonej uprzednio wystawioną przez nią fakturą wobec tego członka konsorcjum , który dokonywał rozliczeń z Ministerstwem Finansów.

Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2018r Sąd Okręgowy wK. oddalił powództwo oraz obciążył powódkę kosztami procesu.

Na skutek jej apelacji Sąd Apelacyjny w K.wyrokiem z 24 kwietnia 2019r orzeczenie to uchylił i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Po ponownie przeprowadzonym postępowaniu Sąd Okręgowy wK., wyrokiem z dnia 20 stycznia 2021r :

-zasądził od strony pozwanej A. w K. na rzecz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej z siedzibą w K. kwotę 547.233,02 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2015 roku do dnia zapłaty[ pkt I ],

-oddalił powództwo w pozostałym zakresie[ pkt II],

-zasądził od strony pozwanej A. w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 27.362,zł tytułem opłaty od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony[ pkt III] oraz

- zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 7.217 zł, tytułem kosztów postępowania[ pkt IV sentencji wyroku ].

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Powódka , działająca pod ówczesną nazwą(...) K. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w dniu 10 stycznia 2011 r. zawarły umowę konsorcjum, celem wspólnego złożenia oferty w przetargu ogłoszonym przez Ministerstwo Finansów,(...), na świadczenie usługi serwisu pogwarancyjnego oraz wsparcia technicznego dla serwerów użytkowanych przez Ministerstwo Finansów.

Zgodnie z treścią umowy konsorcjum, ze względu na posiadane autoryzacje i umowy partnerskie z firmą (...), wszystkie usługi serwisowe dotyczące serwerów będących przedmiotem zamówienia realizować miała strona powodowa, która była odpowiedzialna za zakup wszystkich zewnętrznych usług niezbędnych do realizacji przyszłego kontraktu. Natomiast spółka spółka T. była obowiązana do odkupu tych usług i odsprzedanie ich/ przyszłemu / zamawiającemu.

Przetarg został przez konsorcjantów wygrany i na podstawie jego wyników spółki zawarły umowę z usługobiorcą.

W wykonaniu umowy z Ministerstwem Finansów oraz umowy konsorcjum, powódka zawarła w dniu 31 marca 2011 r. zA. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K. umowę o świadczeniu usług (...) na okres od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2015 r.

Na jej podstawie(...) K.spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. dokonywała u pozwanej zakupu usług określonych w § 1 ust. 1 aneksu nr (...) do umowy konsorcjum, służących do realizacji umowy z zamawiającym Ministerstwem Finansów, które następnie spółka T. nabywała od niej , świadcząc zamawiającemu. Płatność za kupowane usługi odbywa się co trzy miesiące z dołu z 30-dniowym terminem płatności od dnia wystawienia przezA. wobecK. faktury.

Na potrzeby dokonywania opisanych rozliczeń zawarta została w dniu 16 lipca 2014 r. umowa rachunku zastrzeżonego nr (...), a zgodę na jego otwarcie wyraził nadzorca sądowy, ustanowiony w postępowaniu upadłościowym strony powodowej, która z dniem 31 marca 2014r zmieniła nazwę z dotychczasowej (...) K. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na W. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K..

W wykonaniu tej umowy strony złożyły dyspozycje co do sposobu rozdysponowywania przez bank środkami wpływającymi na ten rachunek od zamawiającego Ministerstwa.

Zgodnie z dyspozycją powódki środki jej należne miały być przekazywane A. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Z dalszej części ustaleń wynika , iż w dniu 27 czerwca 2014 r. pozwana wystawiła wobecW.spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. fakturę VAT (...) na kwotę 680.343,75 zł z terminem płatności do dnia 25 lipca 2014 r. Faktura obejmowała należność za wykonane usługi w okresie pomiędzy 6 marca 2014 r. i 5 czerwca 2014 r.

Wobec ogłoszenia w dniu 19 maja 2014r w stosunku do powódki - dłużnika - upadłości z możliwością zawarcia układu , w dniu 30 lipca 2014 r. strona pozwana zgłosiła , w postępowaniu układowym wierzytelność w kwocie obejmującej m. in. nalaność dochodzona pozwem czyli 547.233,02 zł, stanowiącej proporcjonalną część kwoty objętej wskazaną wyżej fakturą, obejmującą usługi informatyczne zrealizowane w okresie pomiędzy 6 marca 2014r i dniem poprzedzającym datę ogłoszenia upadłości czyli 18 maja 2014 r.

W dniu 22 sierpnia 2014 r. strona pozwana otrzymała, zgodnie z dyspozycją z rachunku zastrzeżonego tę sumę .

Wobec tego 10 grudnia 2014r cofnęła , w tym zakresie uprzednio dokonane zgłoszenie wierzytelności, a sędzia komisarz postanowieniem z 14 grudnia 2014r umorzył postepowanie wywołane nim.

Strona powodowa pismem z dnia 10 lutego 2015r wezwała spółkęA. do zwrotu tej kwoty jako uzyskanej nienależnie, wbrew postanowieniu art. 87 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Wezwanie to zostało doręczone adresatowi w dniu następnym. Zakreślony termin spełnienia świadczenia - 18 lutego 2015r - upłynął bezskutecznie.

Ocenę prawną roszczenia strony powodowej , które uznał za uzasadnione w zasadniczej części , Sąd Okręgowy oparł na twierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób :

a/ w dniu 19 maja 2014 r. wobec W.spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. ogłoszona została upadłość z możliwością zawarcia układu. W związku z tym jej majątek przekształcił w masę upadłości. Strona powodowa jako podstawę faktyczną roszczenia wskazywała wypłatę na rzecz pozwanej A. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. z tej masy kwoty 547.233,02 zł , pomimo zakazu takiej formy zaspokojenia wierzytelności wobec upadłego po ogłoszeniu upadłości ustanowionego w art. 87 ustawy z dnia 28 lutego 2003r Prawo upadłościowe i naprawcze- mającego w sprawie zastosowanie.

Sąd powołując treść tej normy wskazał , że wierzytelność spółkiA. objętą była układem , na podstawie art. 272 tego aktu prawnego. Spłata długu upadłej wobec jednego z wierzycieli z pominięciem formy tego zaspokojenia przewidzianej przez postępowanie upadłościowe / z możliwością zawarcia układu / jaka nastąpiła wobec pozwanej powoduje że jest ona czynnością nieważną , w rozumieniu art. 58 par. 1 kc , a samo świadczenie uzyskane w ten sposób przez spółkę - wierzycielkę podlega zwrotowi do masy, wobec następczego upadku podstawy prawnej przysporzenia,

b/ponieważ faktura VAT (...) z dnia 27 czerwca 2014 r. obejmuje należność za okres od dnia 6 marca 2014 r. do dnia 5 czerwca 2014 r. to jej część za okres od dnia 6 marca 2014 r. do dnia 18 maja 2014 r. – objęta niniejszym pozwem - z mocy prawa weszła do układu.

Zatem otrzymana przez stronę pozwaną w dniu 22 sierpnia 2014 r. kwota 547.233,02 zł stanowi nienależne świadczenie w rozumieniu art. 410 § 2 w zw. z art. 405 k.c. i na podstawie art. 87 p.u.n. w zw. z art. 58 § 1 k.c. i w zw. z art. 272 ust. 1 p.u.n.,

c/ spółka A.nie miała żadnych podstaw prawnych, aby należną powódce od zamawiającego Ministerstwa Finansów , rozdysponowaną zgodnie z postanowieniami rachunku zastrzeżonego, kwotę otrzymać i w ten sposób zaspokoić swoją / /niekwestionowana w sprawie / wierzytelność wobec dłużnika pozostającego w upadłości układowej,

d/ odsetki od świadczenia głównego są stronie powodowej należne w innej – późniejszej dacie niż wynika to z treści żądania powódki i dlatego, w tym zakresie, powództwo jako nieuzasadnione , podlegało oddaleniu.

Początkowym terminem od którego należało je zasądzić był 19 lutego 2015 r. albowiem strona powodowa skierowała do pozwanej żądanie zwrotu nienależnie pobranej kwoty pismem z dnia 10 lutego 2015 roku , które zostało doręczone 11 lutego 2015 roku . Wezwanie zakreślało termin 7 dni dla spełnienia żądania . Termin ten upłynął bezskutecznie w dniu 18 lutego 2015 a więc odsetki należne są od dnia następnego. Wcześniejsza korespondencja, która miała miejsce pomiędzy stronami, nie zawierała stanowczego wezwania do zwrotu świadczenia o które toczył się spór stron.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 par. 1 i 3 kpc.

W apelacji od tego wyroku , zaskarżając go w całości , strona pozwana domagała się w pierwszej kolejności wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Jako wniosek ewentualny sformułowała żądanie jego zmiany w części uwzgledniającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania , poprzez oddalenie powództwa w całości i obciążenie strony przeciwnej kosztami procesu i postępowania apelacyjnego.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach :

- nierozpoznania istoty sprawy wobec nie dokonania analizy podstawy materialnej powództwa oraz nie przeprowadzenia oceny zarzutów jakie wobec niego sformułowała obecnie skarżąca.

Jej zdaniem wada ta polegała także na tym , iż Sąd I instancji nie uwzględnił zaleceń co do dalszego kierunku prowadzenia postępowania rozpoznawczego , które określił w motywach orzeczenia uchylającego poprzednio wydany wyrok Sąd Apelacyjny w sprawie(...).

Skarżąca w szczególności zwracała uwagę na nie odniesienie się przez Sąd do zagadnienia pochodzenia środków którymi zaspokojona została jej wierzytelność oraz podstawy na której do tego zaspokojenia doszło oraz wzajemnych praw i obowiązków stron , które wynikały z zawartych pomiędzy nimi umów- w tym umowy rachunku zastrzeżonego.

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści rozstrzygnięcia istotne znaczenie , a to :

a/ art. 233 par. 1 kpc , jako następstwa przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienia jej oceną dowolną , wobec wybiórczego jej charakteru oraz nieoprawnej weryfikacji dowodu w postaci oświadczenia nadzorcy sądowego powódki zawierającego zgodę na zawarcie umowy rachunku zastrzeżonego oraz wynikającego z tego oświadczenia rodzaju wierzytelności , które mogły być rozliczane przez upadłą W. za jego pośrednictwem.

Zdaniem apelującej – wbrew stanowisku drugiej strony - zgoda ta obejmowała wszystkie wierzytelności wzajemne stron sporu w tym takie , które powstały w okresie przed ogłoszeniem upadłości do których przynależała ta, stanowiąca źródło sporu stron,

b/ art. 327 ¹par. 1 pkt 1 i 2 kpc, wobec wadliwego uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia i nie zawarcia w nim wszystkich wymaganych przez ustawę procesową elementów,

- naruszenia prawa materialnego w postaci :

1/ nieprawidłowego zastosowania art. 410 par. 2 w zw z art. 405 kc oraz 87 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 58 par. 1 kc oraz 272 u.p u i n. i w konsekwencji nieuzasadnionego zasądzenia kwoty świadczenia głównego dochodzonego pozwem mimo braku ku temu dostatecznych podstaw w , zastosowanych przez Sąd normach materialnych ,

2/ niezastosowanie dla oceny roszczenia strony przeciwnej art. 411 pkt 2 kc w zw z art. 5 kc mimo ,iż zaspokojenie wierzytelności spółki A., z przyczyn powołanych w motywach zarzutu, czyniło zadość zasadom współżycia społecznego .

Odpowiadając na apelację strona powodowa domagała się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz obciążenia skarżącej kosztami postępowania przed Sądem II instancji.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy strony pozwanej nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu , a w ostatecznym wyniku żaden z zarzutów na których opiera się jego konstrukcja nie może być uznany za usprawiedliwiony.

Niezasadny jest najdalej idący zarzut nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy.

W systemie apelacji pełnej, pojęcie takiego nierozpoznania należy wykładać wąsko , a przy tym możliwość wydania przez Sad Odwoławczy w takim wypadku orzeczenia kasatoryjnego jest jedynie uprawnieniem a jego obowiązkiem.

Ma ono miejsce wówczas , gdy Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał materialnej podstawy żądania pozwu, zaniechał ustalenia i oceny okoliczności mających wpływ na istnienie prawa powoda bądź kwalifikację całego stosunku prawnego.

Ponadto Sąd pierwszej instancji nie rozpoznaje istoty sprawy, gdy pomija merytoryczne zarzuty pozwanego mogące doprowadzić do unicestwienia roszczenia albo też gdy sprawa została rozstrzygnięta bez badania podstaw faktycznych sporu stron.

Można taką nieprawidłowość potwierdzić także wówczas , jeżeli uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest tak dalece wadliwe, że uniemożliwia ustalenie, na jakiej podstawie Sąd poczynił określone ustalenia faktyczne.

/ por. w tej materii, wyrażające zbieżne z zaprezentowanym , stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w powołanych jedynie dla przykładu judykatach z 9 sierpnia 2012, sygn.. V CSK 371/11, z 26 kwietnia 2018 sygn. I CSK 408/17 i z 5 kwietnia 2019 , sygn. I CSK 264/18 - wszystkie za zbiorem Lex /.

Wbrew argumentacji apelującej mającej wspierać omawiany zarzut, taka sytuacja w rozstrzyganej nie miała miejsca.

Sąd Okręgowy ocenił roszczenie zgłoszone w pozwie , określił jego materialne podstawy , w oparciu o relewantne dla rozstrzygnięcia fakty , które w sposób wystarczający dla takiej kwalifikacji i oceny tegoż ustalił , w oparciu o zgromadzony i oceniony materiał dowodowy.

W świetle zaprezentowanego przezeń stanowiska prawnego należy uznać , iż nie podzielił zarzutów na których obecnie skarżąca opierała swoje żądanie oddalenia powództwa

Trzeba w tym kontekście jedynie przypomnieć , że zdaniem Sądu I instancji wierzytelność strony pozwanej , która stanowi przedmiot sporu stron [ a którą nota beneA. pierwotnie zgłosiła w ramach postępowania upadłościowego , uznając , że wchodzi ona do układu i ma być zaspokojona na podstawie przepisów ustawy z 28 lutego 2003r ] jest taką pretensją finansową pozwanej jako wierzyciela upadłego , której dotyczy zakaz , który wynikał z art. 87 prawa upadłościowego i naprawczego.

Podstawą dla takiego wniosku prawnego [ z konsekwencjami dla upadku podstawy świadczenia spełnionego na rzecz spółkiA. ] było zapatrywanie Sądu Okręgowego zgodnie z którym środki pieniężne , które posłużyły do zaspokojenia długu wobec niej, stanowiły od dnia ogłoszenia upadłości układowej W. składnik masy upadłości. Mogły one wprawdzie mógł posłużyć do zaspokojenia należności pozwanej ale tylko na warunkach określonych w ustawie, stosowanych wobec wszystkich wierzytelności wchodzących z mocy art. 272 u .pu i n. do układu.

Tak streszczone stanowisko na podstawie którego Sąd I instancji ocenił roszczenie strony powodowej jako [ co do żądania głównego ] zasadne , dostatecznie potwierdza , że istota sprawy została przezeń - wbrew weryfikowanemu zarzutowi -rozpoznana.

Nie jest też podstawą dla podzielenia wniosku apelacyjnego o wydanie przez Sąd II instancji orzeczenia kasatoryjnego, zarzut nie wykonania zaleceń co do dalszego kierunku prowadzenia postępowania , sformułowanych przez Sąd Apelacyjny w motywach orzeczenia uchylającego poprzednio wydany w tej sprawie wyrok.

W pierwszym rzędzie zauważyć należy , na co trafnie zwraca uwagę strona powodowa w odpowiedzi na apelację , że Sąd Okręgowy brał te wskazania pod rozwagę decydując o zakresie ponownie prowadzonego postępowania rozpoznawczego. Wyrazem tego było skierowane do stron sporu wezwanie aby w formie pism procesowych wypowiedziały co do zagadnień na które zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w motywach swojego orzeczenia / por. k. 274 akt / .

Strony odpowiedziały na to wezwanie w formie pism procesowych z 24 czerwca i 5 lipca 2019 r / k. 289-292 i 305-308 akt / zgłaszając kolejne wnioski dowodowe, mające wykazywać zasadność podnoszonych twierdzeń i powoływanych przez nie okoliczności faktycznych , właśnie w związku z tymi zagadnieniami.

Nie można nie zauważyć , że motywy orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej są zwięzłe i Sąd I instancji nie dał w nich wprost wyrazu temu, w jaki sposób odniósł się do wskazań Sądu w orzeczeniu kasatoryjnym , tym nie mniej zgromadzony w postępowaniu materiał procesowy , w tym ten uzupełniony w ramach ponownego rozpoznawania sprawy, w zgodzie z kierunkiem postępowania rozpoznawczego wyznaczonym stanowiskiem Sadu II instancji , jest wystarczający do tego aby na jego podstawie dokonać oceny tych wszystkich zagadnień na które zwrócił uwagę , poprzednio orzekając, Sąd Odwoławczy.

Ich rozważenie / o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia / nie prowadzi jednak do wniosków odmiennych od tych , które zdecydowały o tym , iż Sąd Okręgowy uznał roszczenie dochodzone pozwem jako, co do zasady , usprawiedliwione.

Nie ma racji apelująca podnosząc zarzuty procesowe.

Przed przystąpieniem do ich oceny wskazać na wstępie należy , że zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw , które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia.

Nieco inaczej kwestię tę ujmując , zarzut procesowy jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji , orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

/ por. także , wskazany jedynie dla przykładu , wyrażający również takie stanowisko, judykat Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2020r , sygn. III UK 293/19 powołany za zbiorem Legalis /.

Wskazując na to generalium, odeprzeć jako nietrafny należy pierwszy z nich , kwestionujący sposób motywacji zaskarżonego wyroku.

Jak wynika z ukształtowanego i jednolitego , podzielanego przez Sąd Apelacyjny, w składzie rozstrzygającym sprawę, orzecznictwa Sądu Najwyższego, może on być uzasadniony jedynie wyjątkowo , gdy konstrukcja pisemnych motywów orzeczenia Sądu niższej instancji jest tak wadliwa , iż nie zawierają one danych pozwalających na przeprowadzenie na ich podstawie kontroli instancyjnej orzeczenia. Inaczej kwestię tę ujmując , zarzut naruszenia tego przepisu jest uzasadniony wtedy , gdy uzasadnienie wyroku nie pozwala na stwierdzenie czy Sąd prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego i [ lub ] procesowego.

/ por. także wskazane jedynie ilustracyjnie postanowienie SN z dnia 21 listopada 2001, sygn. I CKN 185/01 powołane za zbiorem Lex/

Tego rodzaju zasadniczymi / konstrukcyjnymi / wadami motywy wyroku z dnia 20 stycznia 2021r. nie są dotknięte.

Jak już była o tym mowa wyżej , forma uzasadnienia jest zwięzła ale wynika z niego w oparciu o jakie ustalenia i wnioski prawne , odwołane do mających w sprawie zastosowanie norm prawa materialnego, Sąd oparł swoje rozstrzygniecie. Wiadomo jest z jego lektury także na których spośród dowodów oparte zostały dokonane ustalenia faktyczne. Należy też zwrócić uwagę , że większość tych ustaleń to fakty ocenione jako pomiędzy stronami niesporne albo okoliczności wynikające z dokumentów , których wiarygodności strony nie negowały.

Trzeba także w tym kontekście zauważyć, iż Sąd rozpoznając sprawę i motywując wydane orzeczenie nie ma obowiązku wskazywać w jaki sposób odnosi się do wszystkich twierdzeń i ocen stron . Jego obowiązek w tym zakresie ogranicza się tylko do tych , które z punktu widzenia istoty sporu stron uznaje za doniosłe dla przeprowadzonej oceny dochodzonego roszczenia. Temu obowiązkowi w dostateczny sposób Sad Okręgowy uczynił zadość , decydując się na przyjętą formę uzasadnienia kontrolowanego instancyjnie orzeczenia, która to weryfikacja , w oparciu o nie , nie jest niemożliwa.

Nietrafnie podniesiony został przez pozwaną spółkę także drugi z zarzutów procesowych , przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 par. 1 kpc wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny [ i poczynionych na jej podstawie ustaleń].

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką oceną [ i ustaleniami Sądu niższej instancji ].

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005, sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd ocena mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To, w jaki sposób strona pozwana motywuje jego realizację , wyklucza uznanie go za uzasadniony.

W miejsce rzeczowej, opartej na wskazanych wyżej kryteriach , odniesionej do indywidualnie oznaczonych dowodów [ i opartych na wnioskach z tej oceny ustaleń faktycznych ] , polemiki ze sposobem postępowania Sądu Okręgowego , skarżąca ogranicza się do przeciwstawienia jej własnej ich wersji , jej zdaniem poprawnej.

Nieprawidłowość Sądu na której oparty jest omawiany zarzut - zgodnie z argumentacja apelantki - sprawdza się do tego ,że nie przyjął on wersji oceny i faktów afirmowanej przez A..

Już stwierdzenie takiego sposobu motywowania go , wystarcza dla jego oparcia.

Zatem tylko uzupełniająco zauważając , że w ramach motywacji tego zarzutu wypełnionej przede wszystkim ogólnymi stwierdzeniami o fragmentaryczności oceny dowodów i oparciu ustaleń faktycznych na wybranych częściach relacji świadków /zawnioskowanych przez stronę powodową / , w miejsce uczynienia podstawą ustaleń treści dokumentów z których , zdaniem skarżącej , miało wynikać , iż środki przekazane przez Ministerstwo Finansów na rachunek zastrzeżony nigdy nie było elementem majątku upadłej spółki ani nie pozostawały w jej dyspozycji.

Jedynym bliżej umotywowanym argumentem mającym potwierdzać nieprawidłowość oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy, a w konsekwencji wady ustalenia faktycznego w tym zakresie , jest ten w ramach którego skarżąca neguje to, w jaki sposób zweryfikowany został dokument z dnia 2 lipca 2014r., zawierający zgodę nadzorcy sądowego W. na zawarcie umowy rachunku zastrzeżonego.

Zdaniem apelującej, nieprawidłowość ta miała polegać na uznaniu przez Sąd I instancji , iż zgoda ta obejmowała tylko rozliczanie za jego pośrednictwem wierzytelności , które wzajemnie pomiędzy stronami powstały lub powstaną po ogłoszeniu upadłości mimo że obejmowała ona także te , które powstały przed tym dniem.

W związku z taką motywacją , uznając ją za chybioną , Sąd II instancji zwraca uwagę , że z treści oświadczenia zarządcy / por .k. 75 akt / wynika , że nie wypowiadał się w nim o jakichkolwiek wierzytelnościach stron z punktu widzenia czasokresu ich powstania.

Nie sprzeciwił się nim jedynie temu aby upadła spółka / której pozostawiono zarząd majątkiem / była strona umowy rachunku zastrzeżonego , który miał posłużyć do obsługi nadal obowiązującej umowy zawartej z Ministerstwem Finansów w dniu 6 czerwca 2011r –(...) której spółka (...) / poprzednio Biuro (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K./ jako członek konsorcjum ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w W. , była stroną.

Z treści relacji przesłuchanego w postępowaniu w charakterze strony zarządcy sądowego powódki, M. F. (1) wynika , że zgoda / brak sprzeciwu/ na rozliczanie wierzytelności stron w oparciu o rachunek zastrzeżony, dotyczył tylko takich , które w , odniesieniu do długów W., powstały po ogłoszeniu upadłości

/ por. zeznanie M. F. k. 425 v akt /

Trzeba też jednoznacznie wskazać , że nawet gdyby zarządca wyraził / jak podnosi w ramach zarzutu skarżąca- interpretując jego oświadczenie / zgodę , a jej zakres byłby zgodny ze stanowiskiemA.- do czego brak dostatecznych podstaw /, to takie oświadczenie o ile odnosiłoby się do wierzytelności pozwanej powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości układowej jej dłużniczki , nie wywoływałoby żadnych skutków prawnych jako sprzeczne z normą art. 87 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze , bo służące innej formie zaspokojenia pretensji finansowych tej wierzycielki aniżeli procedura wskazana w ustawie , odnosząca się do wszystkich wierzytelności wchodzących do układu , a taką należność objęta sporem była.

Uznanie , że żaden z zarzutów procesowych nie jest uzasadniony ma m. in. to następstwo, iż ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Wymagają one zmiany oraz uzupełnienia o fakty , których podstawą jest treść dokumentów znajdujących się w aktach , których wiarygodności nie kwestionowała żadne ze stron.

Zmiana dotyczy tylko daty zawarcia umowy pomiędzy stroną pozwaną a (...) K. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, na podstawie której A. świadczyła jej usługi informatyczne pakietu(...).

Z tego dokumentu jednoznacznie wynika , ze umowa została warta w dniu 1 kwietnia 2011r i od tej daty zaczęła obowiązywać .

Uzupełnienie przedstawia się następująco :

- na podstawie umowy konsorcjum z dnia 10 stycznia 2011r powołanego prze spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością T. w W. , pełniącą w jego ramach rolę lidera oraz (...) K.spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w K. / obecnie W. w upadłości układowej / - członka konsorcjum, obydwie spółki założyły najpierw udział w przetargu organizowanym przez Ministerstwo Finansów na realizację usług serwisu pogwarancyjnego oraz wsparcia technicznego obsługi informatycznej serwerów użytkowanych przez organizatora, a po jego wygraniu i zawarciu umowy na te usługi , wspólną jej realizację.

Zgodnie z paragrafem 3 umowy to spółka K.miała odpowiadać za właściwe wykonanie przyszłych obowiązków umownych - realizację wszystkich usług serwisowych.

Po myśli paragrafu 6 ust. 2 , konsorcjanci mogli podzlecać poszczególne usługi, które składały na ich obowiązki podmiotom trzecim o ile nie będzie to sprzeczne z wymaganiami stawianego przez przyszłego zmawiającego.

Natomiast spółka T. była pełnomocnikiem i reprezentantem konsorcjum wobec potencjalnego zmawiającego , w tym była uprawniona do dokonywania rozliczeń finansowych z nim już trakcie realizacji kontraktu.

Obydwie spółki dokonywały zmian w treści umowy w formie dwóch aneksów. aneksów Obydwa datowane na ten sam dzień co umowa zasadnicza.

Ustaliły w nich procesowy udział każdej w ponoszeniu kosztów przyszłego zamówienia. Udział spółki K. został oznaczony na 90 %, a lidera konsorcjum na 10 %.

Ponadto stwierdziły , że za zakup usług zewnętrznych niezbędnych dla realizacji zamówienia odpowiedzialny jest członek konsorcjum , a lider zobowiązał się odkupywać je od spółkiK. i sprzedawać je odbiorcy końcowemu Ministerstwu Finansów.

Inaczej aniżeli udział w kosztach przyszłego zamówienia strony umowy określiły udział w zysku z niego.

T. miał otrzymać 2/3 jego wysokości a pozwana pozostałą jego część.

/ dowód : umowa konsorcjum z dnia 10 stycznia 2011 , aneksy nr (...) do niej k. 48-50 akt/,

- w wykonaniu umowy konsorcjum , w oparciu o postanowienie wskazane w jej paragrafie 6 ust. 2(...) K. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., w dniu 1 kwietnia 2011r zawarła ze stroną pozwaną A. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K. umowę na dostarczenie przez pozwaną pakietu usług serwisowych(...).

Umowa obwiązywała do dnia 31 marca 2015r.

Wynagrodzenie za dostarczone usługi miało następować kwartalnie w 16 częściach , w terminie trzydziestu dni od daty prawidłowo wystawionej przez usługodawcę faktury wobec spółki K. / obecnie W. w upadłości układowej /.

Strony w umowie wskazały , iż końcowym odbiorcą usług objętych przedmiotem świadczeniaA. jest Ministerstwo Finansów, a co pomiędzy stronami niesporne, ich rodzaj i ilość określone zostały w wykazie usług oraz w załączniku do umowy , odpowiadając tym , które objęte były późniejszą umową pomiędzy konsorcjum jako wykonawcą a Ministerstwem Finansów jako zamawiającym.

/ dowód : umowa z dnia 1 kwietnia 2011r wraz z załącznikiem k. 58-69 akt/,

- konsorcjum wygarało przetarg i w dniu 6 czerwca 2011r zawarło z Ministerstwem Finansów umowę nr (...), w której przedmiotem świadczenia wykonawcy było zapewnienie serwisu pogwarancyjnego dulka sprzętu i oprogramowania informatycznego użytkowanego u zamawiającego oraz wsparcia technicznego w wymiarze 100 dni roboczych . Świadczenia umowne miały być realizowane przez okres 48 miesięcy od daty zawarcia umowy.

Jako wykonawca określone było konsorcjom firm - spółek T. i (...) K.i zgodnie z par. 4 umowy tak oznaczonemu wielopodmiotowemu wykonawcy należne było wynagrodzenie za spełnianie świadczeń umownych.

Zgodnie z paragrafem 4 wynagrodzenie to oznaczone w maksymalnej kwocie brutto 11 777 250 zł brutto , miało być płatne częściami - w 16 ratach - z których 15 było równych wynosząc brutto 736 078, 12 zł , a ostania dopełniała kwotę ryczałtu . Płatność obejmowała okresy kwartalne wykonywania obowiązków umownych i następowała dołu ,w terminie 30 dni od daty otrzymania przez zamawiającego prawidłowo wystawionej faktury.

/ dowód : umowa pomiędzy Miniszewem Finansów a konsorcjum z dnia 6 czerwca 2011r k. 51-57 akt/.

Faktury obejmujące częściowe należności wykonawcy kierowane do zmawiającego wystawiane były na siebie przez lidera konsorcjum

/ okoliczność niesporna /,

- w sytuacji , gdy w trakcie realizacji umowy z Ministerstwem Finansów doszło do ogłoszenia upadłości układowej W. konsorcjanci , przy braku sprzeciwu nadzorcy sądowego tejże oraz spółka A. dla zapewnienia sprawnej jej kontynuacji , zdecydowali się na zawarcie z (...) Bank (...) SA umowy rachunku zastrzeżonego. Doszło do niej w dniu 16 lipca 2014r.

Rachunek ten nie był rachunkiem bankowym w rozumieniu bankowego ale wewnętrznym kontem ewidencyjnym w ramach którego bank był obowiązany przetrzymywać środki finansowe przekazane przez zamawiającego z umowy z dnia 6 czerwca 2011r [ Ministerstwo Finansów ] tytułem wynagrodzenia za usługi świadczone przez wykonawcę [ spółki tworzące konsorcjum ] , wynikające z faktur jakie zamawiającemu wystawiała spółka T.. / par. 1 ust.2, 3,4 i 6 umowy /

Bank dokonywał rozdysponowania pieniędzy znajdujących się na rachunku pomiędzy podmioty określane jako Beneficjentów:

1 - spółkaA.,

2- spółka W.

3- spółka T. / preambuła umowy /

Podstawą operacji rozdziału były faktury wystawione za określony okres wykonywania usług przez beneficjenta 1 beneficjentowi 2, a także przez beneficjenta 2 beneficjentowi 3 .

Strony postanowiły , że kolejność rozdziału wpłaconych przez Ministerstwo pieniędzy będzie następująca. W pierwszej kolejności środki otrzyma spółka A. , następnie powódka , a w ostatniej kolejności spółka T., a będzie to pozostała część kwoty , którą faktycznie dysponował do rozdzielenia bank.

Taki podział następował automatycznie w termonie trzech ni roboczych od dnia w którym spełnione zostały warunki wypłaty - przedstawienie faktur przez beneficjentów w sposób wymagany umową / par. 2 us. 1 , 2 i 3 umowy rachunku zastrzeżonego/

Zgodnie z postanowieniem zawartym w punkcie d/ preambuły umowy zostaje ona zawarta celem dokonywania rozliczenia „Zamówienia Właściwego „ przez które strony rozumiały to , które wynikało z umowy pomiędzy spółkami K./ (...) / i A..

To rozliczenie miało być konsekwencją / następstwem/ innych , a dotyczących - według terminologii umowy - tzw. Zamówień Pobocznych 1 i 2 .

Pierwsze z nich jest tożsame z umową konsorcjum z 10 stycznia 2011r, a drugie z umową na usługi serwisowe i wsparcie techniczne pomiędzy konsorcjantami a Ministerstwem Finansów z 6 czerwca 2011r.,

- jak wynikało z treści ust. 3 par. w 1 umowy zarówno T. jak i W. byli wraz z Ministerstwem Finansów były odpowiedzialne za to , że na rachunku znajdzie się we właściwym czasie odpowiednia ilość środków finansowych, aby rozdział ich był możliwy , a obaj konsorcjanci także za to , że z nich będzie możliwa zapłata należności określonej przez spółkę A. w wystawionej przez nią wobec W. fakturze.

Umowa rachunku zastrzeżonego przewidywała także uprawnienie informacyjne strony pozwanej wobec Ministerstwa Finansów, w warunkach braku terminowej płatności wykonawcy z umowy z 6 czerwca 2011r / spółkom konsorcjantom / z jego strony za wykonane usługi oraz nie udzielenia tej informacji ze strony obsługującej ten kontrakt pod względem finansowym spółki T..

/ dowód : umowa rachunku zastrzeżonego k. 70-72 akt /.

Fakty ustalone w postępowaniu , w części zmienione oraz tym uzupełnione przez Sad Odwoławczy decydują o tym , iż żaden z zarzutów materialnych, sformułowanych przez spółkęA., nie może zostać uznany za trafny.

Odeprzeć należy ten w ramach którego apelująca zarzuca błędne zastosowanie przez Sąd Okręgowy art. 410 par. 2 w zw z art. 405 kc oraz 87 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 58 par. 1 kc oraz 272 u.p u i n.

Na wstępie wskazać należy , że mający dla oceny materialnej roszczenia strony powodowej zastosowanie art. 87 ustawy z dnia 28 lutego 2003r Prawo upadłościowe i naprawcze [ pierwotny tekst DzU z 2003 Nr 60 poz. 535 z późn. zm] ma charakter normy bezwzględnie obowiązującej zakazującej upadłemu i zarządcy sądowemu zaspokajania wierzytelności z majątku stanowiącego masę upadłości układowej , o ile te są przez ustawę zaliczone do układu , inaczej aniżeli wedle zasad określonych przez nią. Zakaz ten obowiązuje od daty ogłoszenia upadłości do dnia uprawomocnienia się orzeczenia o zatwierdzeniu układu.

Sankcją naruszenia tego zakazu jest nieważność takiej czynności. Wierzyciel upadłego , który na jej podstawie uzyskał zaspokojenie swojej pretensji finansowej jest zobowiązany do zwrotu tego świadczenia do masy na podstawie art. 410 par. 2 kc.

Naruszający ten zakaz zarządca może być pozbawiony swojej funkcji, a upadłemu odjęty sprawowany dotąd zarząd majątkiem.

/por. także w tej materii wyrażające zbieżne z zaprezentowanym stanowisko Sądu Najwyższego, we wskazanych tylko ilustracyjnie, judykatach z 9 maja 2019 , sygn.. I CSK 616/18 i z 22 kwietnia 2016r , sygn. II CSK 333/15 , obydwa powołane za zbiorem Lex , a także uwagi S. Gurgula w komentarzu do ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze s. 266-267 Wydawnictwo CH Beck 2004. /

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika , iż wierzytelność spółki A., stanowiąca przedmiot rozstrzyganego sporu , miała swoją podstawę w umowie , którą zawarła w dniu 1 kwietnia 2011r ze spółką (...) K. w K. / obecnie W. w upadłości układowej/, na realizację pakietu usług (...).

Należność ta odpowiadała wynagrodzeniu umownemu za zrealizowane usługi w okresie od 6 marca 2014r do dnia poprzedzającego ogłoszenie upadłości układowej powódki tj. do 18 maja 2014r.

Wobec tego nie może budzić wątpliwości , że wierzytelność A. wobec zamawiającej usługi serwisowe u niejW. z tytułu wynagrodzenia za nie w tym okresie, jest należnością wierzyciela wobec upadłego układowo dłużnika , której źródło powstało przed ogłoszeniem upadłości.

Ma też rację Sąd I instancji wskazując , że ta pretensja finansowa spółki usługodawcy / a ściślej pośrednika w realizacji usług informatycznych przez(...), którego pracownicy faktycznie serwis i wsparcie techniczne realizowali - jak wynika z relacji prezesa jej zarządu A. S. (1) – k. 424 v- 425 akt/ wchodziła z mocy prawa do układu po myśli art. 272 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003r.

Z ustaleń tych wynika także , iż należność ta została w całości zaspokojona środkami finansowymi przelanymi na rachunek pozwanej przez (...) Bank (...) SA z pieniędzy jakie zostały przekazane na rachunek zastrzeżony przez Ministerstwo Finansów w realizacji umowy z konsorcjum spółek W./ poprzednio (...) K. / i T. z dnia 6 czerwca 2011r.

Trzeba do tego dodać , że żadna ze stron , w szczególności pozwana (...), nie dowodziła , iż był to przelew pochodzący od spółki T.- lidera Konsorcjum, a tym bardziej tego ,że były to pieniądze stanowiące majątek tej spółki i aby przekazując je A. w ten sposób realizowała ona własne zobowiązanie wobec pozwanej, w tym mające wynikać , jak twierdzi w motywach weryfikowanego zarzutu , ze stosunku poręczenia za zobowiązanie upadłej wobec dostawcy usług informatycznych dla którego źródłem są postanowienia umowy rachunku zastrzeżonego.

Oparty na takim założeniu , dla którego brak dostatecznych podstaw faktycznych, zarzut nie może zostać podzielony. To ,że na konieczność ustalenia pochodzenia tych środków zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny poprzednio orzekając w sprawie, nakazując analizę tego zagadnienia, rodziło po stronie spółkiA.obowiązek wykazania faktów potwierdzających jej konsekwentnie prezentowaną tezę, zgodnie z którą pieniądze , którymi zaspokojona została w w dniu 22 sierpnia 2014r jej wierzytelność stanowiąca przedmiot sporu stron nie były majątkiem upadłej układowo, a spółkiT.wobec której upadłość nie została ogłoszona, a zatem czynność zaspokojenia nie była objęta zakazem o jakim stanowi art. 87 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

Argumentacja ta w motywach weryfikowanego zarzutu została wzbogacona o wskazanie / oparte na sugestii Sądu Apelacyjnego/ , iż świadczenie to było wykonaniem własnego zobowiązania tej spółki [ jako poręczyciela ] wobec A. spłaty długuW..

Stanowisko skarżącej pomija fakty ustalone w sprawie z których wynika , że stronami umowy z dnia 1 kwietnia 2011r. na podstawie której pozwana sprzedawała usługi (...) spółka z o. o. były tylko te dwa podmioty.

Dopiero w ramach umowy konsorcjum / na podstawie aneksu nr (...) do jej pierwotnego tekstu / T. zobowiązała się odkupić od K. te usługi po to aby mogły być one świadczone już przez obydwie spółki – łącznie traktowane jako wykonawca zamawiającemu czyli Ministerstwu Finansów w realizacji świadczenia umownego wynikającego z umowy z dnia 6 czerwca 2011r.

Wobec tego spółkaT. była wobec A.podmiotem trzecim.

Od zawarcia umowy z 1 kwietnia 2011r rozliczenia za dostarczone usługi informatyczne odbywały się jedynie w reakcji pomiędzy A. i (...) / W. / i dopiero kłopoty finansowe tej drugiej spowodowały , iż pozwana - jak potwierdził to prezes jej zarządu A. S. - dowiedziała się o udziale w łańcuchu powiązań umownych dotyczących usług (...)spółki T. - wszyscy bezpośrednio lub pośrednio wwiązani w ich realizację, na rzecz wobec Ministerstwa Finansów zaczęli poszukiwać sposobu na to aby zapewnić ciągłość realizacji umowy z 6 czerwca 2011r , warunkiem której czego była zapłata pozwanej za jej usługi / pośrednictwo w usługach dostarczanych źródłowo przez I. / , która była zagrożona przez ówczesną złą kondycję finansową powódki.

W tym też świetle faktycznym należy odczytywać relację świadka M. A. / k. 23 akt (...) – w załączeniu/, na którą zwrócił uwagę Sąd II instancji w motywach orzeczenia kasatoryjnego.

Wynikało z niej , że w warunkach gdy należność A. nie została zaspokojona na czas pieniędzmi otrzymanymi Ministerstwa Finansów przez W. jako konsorcjanta wskazywał , że spółka zapłaci ją z innej puli własnych środków , a było to jeszcze przed poszukiwaniem opisanego wyżej rozwiązania , którym ostatecznie okazało się zawarcie umowy rachunku zastrzeżonego.

Depozycje tego świadka , jak nietrafnie odczytuje je skarżąca, nie potwierdzają jej zapatrywania , iż pieniądze przekazywane na rachunek zastrzeżony były pieniędzmi spółki T..

Stanowią natomiast jedną z przesłanek do wniosku zgodnie z którym opisana deklaracja prezesa wynika z faktu , że to z tytułu zapłaty za kupione usługi informatyczne to W. / wcześniej (...) K. ] a nie także jakikolwiek inny podmiot była zobowiązana wobec spółki A. , bo tylko ją łączył z nią umowny stosunek obligacyjny stanowiący źródło tego świadczenia z tytułu ich ceny.

To , że pieniądze , które otrzymała pozwana w ramach realizacji umowy rachunku zastrzeżonego , nie stanowiły własności spółki T. potwierdzają także inne okoliczności ustalone w sprawie.

Jak wynika z relacji prezesa zarządu pozwanej A. S. spółka dowiedziała się o udziale T. w łańcuchu powiązań umownych z Ministerstwem Finansów dopiero wówczas gdy zaczęły się kłopoty z terminową realizacja należności w relacji umownej pomiędzy stronami sporu.

Natomiast z depozycji prezesa zarządu powódki A. W. / por.k. 428 akt / wynika , że także lider konsorcjum powołanego na podstawie umowy z 10 stycznia 2011r. miała własne problemy finansowe , stąd brak terminowego zaspokojenia środkami z Ministerstwa należności A. , które świadczone na jej konto, zostały zajęte przez inny uprawniony wobec spółki z W. podmiot.

Taka sytuacja, mająca miejsce przed ogłoszeniem upadłości układowej W. i poszukiwaniem rozwiązania w postaci zawarcia umowy rachunku zastrzeżonego, tym bardziej wyklucza poprawność stanowiska apelującej , że pieniądze na tym rachunku , którym zaspokojona została sporna pretensja finansowa pozwanej były środkami T..

Nie można też tracić z pola widzenia tego , co w swojej argumentacji skarżąca całkowicie pomija.

Dokonanie rozdysponowania środków , które znalazły się na zastrzeżonym rachunku po kolejnej wpłacie należności umownej przez Ministerstwo, nastąpiło w dniu 22 sierpnia 2014r nie przez spółkę (...) , decydującej o spożytkowaniu własnych aktywów w ten właśnie sposób [ tym bardziej taktowanego jako zaspokojenie swojego długu wobec A. z tytułu poręczenia, co do którego faktów pozwana w ogóle w sporze nie dowodziła, także przy ponownym rozpoznawaniu sprawy ] ale przez bank wykonujący ustalenia umowne. Był to przy tym rozdział o charakterze ściśle technicznym , oparty na tych ustaleniach.

Trzeba także dostrzec , iż umowa zawarta pomiędzy Ministerstwem Finansów a konsorcjum spółek (...) traktowała obydwie łącznie jako wykonawcę świadczenia umownego za które zamawiający miał zapłacić uzgodnione wynagrodzenia w ustalonych odstępach czasowych.

Poszczególne jego części transze, w tym ta z której doszło do zaspokojenia spornej wierzytelności A. były własnością nie T. a konsorcjum w tym pozwanej spółki , a ich faktyczny rozdział następował miedzy jego członkami wedle reguł określonych w umowie z dnia 10 stycznia 2011r / 90 % pozwana , 10 % lider konsorcjum / inaczej był dzielony tylko zysk z kontraktu z MF jako całości.

W ramach tak pozyskanych środków - jeszcze przed zawarciem umowy rachunku - pozwana regulowała swoje zobowiązania cenowe wobec A. za zakupione u niej usługi informatyczne , na podstawie umowy z dnia 1 kwietnia 2011r,

Zawarcie umowy rachunku zastrzeżonego , której celem , wobec trudnej sytuacji finansowej powódki - dłużnika A. było to aby to pozwana , która zapewniała , jako podwykonawca W. usługi niezbędne dla realizacji kontraktu konsorcjum z Ministerstwem miała zabezpieczoną zapłatę za nie , zmieniło tę sytuację tylko o tyle , że z pieniędzy przekazywanych przez Ministerstwo w pierwszej kolejności miały być zaspokajane należności właśnie strony pozwanej .

Ale trzeba podkreślić że umowa ta została podpisana 16 lipca 2014r a zatem już po ogłoszeniu upadłości dłużniczki pozwanej, a przyjęte w niej rozwiązania nie mogły odnosić się do jej wierzytelności wobec W. powstałych przed tą datą / przed 19 maja 2014r. W przeciwnym wypadku zgoda zarządcy na jej podpisanie przez układowo upadłą, byłaby nieskuteczna a nadto rodziłaby jego odpowiedzialność odszkodowawczą nie mówić już o konsekwencjach dla samej spółki , która m. in. mogłaby utracić- dotąd pozostawiony jej - zarząd majątkiem.

W konsekwencji skorzystanie przez pozwaną z przewidzianego w umowie z dnia 16 lipca 2014r mechanizmu na podstawie którego z pieniędzy przynależnych upadłej jako członkowi konsorcjum- naówczas w pełnym rozmiarze świadczonym przez Ministerstwo - skoro spółkaT. miała uzyskiwać tylko pozostałą jego część o ile takowa pozostanie po zaspokojeniu należności A. i W. - doszło do zaspokojenia nimi jej wierzytelności wchodzącej ex lege do układu powstałej przed ogłoszeniem upadłości dłużniczki , jest czynnością nieważną.

Trafnie wbrew omówionemu zarzutowi Sąd I instancji tak ją kwalifikując ocenił , że świadczenie w ten sposób przez nią uzyskane, podlega zwrotowi do masy upadłości W..

Jedynie , odmiennie od Sądu niższej instancji Sąd Apelacyjny ocenia , iż w tym przypadku należy przyjąć , że miała miejsce nie condictio causa finita a condictio sine causa , skoro w warunkach nieważności czynności na podstawie której przysporzenie nastąpiło , jego podstawa od samego początku nie istniała.

Niezasadnie też strona skarżąca odwołuje się do naruszenia art. 411 pkt 2 kc w zw z art. 5 kc w postaci nie zastosowania tej normy przez Sąd I instancji dla oceny roszczenia powódki.

Jakkolwiek zastosowanie tego przepisu przy roszczeniach takich jak to , które jest przedmiotem sporu w rozstrzyganej sprawie nie jest , w zupełnie wyjątkowych sytuacjach wykluczone,

/ por. także wyroki Sądu Najwyższego z 27 maja 2015, sygn.. II CSK 412/14 i i II CSK 413/14 - obydwa powołane za zbiorem Lex ale okoliczności tego rodzaju w tym przypadku, wbrew zapatrywaniu apelującej, nie mogą zostać potwierdzone.

Możliwość zastosowania tej normy zakłada wystąpienie sytuacji w której wprawdzie spełniający świadczenie nie jest ku temu prawnie zobowiązany, ale jego działaniu można przypisać moralny obowiązek względem tego , który je uzyskał.

Jedynie wówczas może ono zostać ocenione jako nie podlegające zwrotowi dlatego , iż jego uzyskanie czyni zadość zasadom współżycia społecznego , a jego zachowanie przez tego , który je uzyskał , jest usprawiedliwione etycznie.

Ten bardzo wąski zakres zastosowania przepisu art. 411pkt 2 kc eksponowany jest także w orzecznictwie Sądu Najwyższego

/ por. dla przykładu nadal aktualny judykat z 15 października 1957, sygn. 4 CR 536/57 powołany za komentarzem do kodeksu cywilnego pod red. J. Gudowskiego- wydanie z 2018r oraz wyrok z dnia 26 lutego 2004 , sygn. V CK 220/03 , powołany za zbiorem Lex/

Także w orzeczeniu powołanym w motywach apelacji pozwanej, SN zwracał uwagę na wyjątkowość sytuacji faktycznej w indywidualnie rozstrzyganej sprawie jako punkt wyjścia dla oceny możliwości zastosowania tej normy.

Jak wskazano wyżej fakty ustalone w postępowaniu nie dawały podstaw do zastosowania tego przepisu .

Spółka A.powoływała się na to, że wyłączenie obowiązku zwrotu świadczenia jest usprawiedliwione jej działaniem zapewniającym nadal , mimo braku terminowych zapłat za świadczone przez nią usługi wykonywanie kontraktu z Ministerstwem Finansów z czego korzyść odniosła także upadła powódka jako członek konsorcjum.

Okoliczności te , zważywszy na podany wyżej przyjmowany w utrwalonym orzecznictwie zakres zastosowania przepisu art. 411 pkt 2 kc nie wypełniają jego hipotezy.

Ponadto i przede wszystkim ocenić należy sposób działania strony pozwanej po tym kiedy dowiedziała się o ogłoszeniu upadłości układowej powódki jako taki , który nie ma cech działania dobrej wierze.

Wiedząc o niej , i zgłaszając sporną w sprawie wierzytelność do masy upadłości , tym samym potwierdziła , iż jej pretensja finansowa, powstała przed dniem 19 maja 2014r , objęta jest układem.

Jednak wykorzystując mechanizm rozdziału środków finansowych wpływających na rachunek zastrzeżony uzyskała zaspokojenie spornej wierzytelności. Przy tym po dacie tego zaspokojenia nie zaoferowała masie upadłości jego zwrotu.

Taki sposób działania tym bardziej wyklucza możliwość zastosowania art. 411 pkt 2 kc , czyniąc stawiany zarzut materialny niezasadnym.

Z podanych przyczyn , oceniając apelację A. jako niezasadną , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc w zw z art. 410 par.2 kc oraz art. 87 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze [ DzU z 2003 Nr 60 poz. 535 ze zm. ].

Już tylko dla porządku Sąd zauważa , że w wyroku , którego dotyczyła apelacja pozwanej, rozstrzygniecie o kosztach procesu nie obejmowało kosztów poprzedniego apelacyjnego etapu rozpoznawania sporu stron. Jednak w sytuacji gdy strona powodowa nie kwestionowała orzeczenia z dnia 20 stycznia 2021r , a środek odwoławczy został złożony tylko przez jej przeciwniczkę procesową, zmiana tej części orzeczenia przez Sąd II instancji była wykluczona.

Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny zastosował art. 98 par. 1 i 3 kpc w zw z art. 391 par. 1 kpc i wynikającą z niego dla wzajemnego rozliczenia stron z tego tytułu , zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Kwota należna wygrywającej powódce od przerywającej strony przeciwnej odpowiada wynagrodzeniu zastępującego ją w postępowaniu apelacyjnym pełnomocnika – adwokata.

Zważywszy na wartość przedmiotu zaskarżenia, jego wysokość została ustalona na podstawie par. 2 pkt 7 w zw z par. 10 ust. pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynność i adwokackie z dnia 22 października 2015 [ DzU z 2015 poz. 1800].

SSA Paweł Czepiel SSA Grzegorz Krężołek SSA Beata Kurdziel