Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Beata Kurdziel

Protokolant: Julia Grabowska

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko Ł. S.

o zapłatę

oraz

z powództwa wzajemnego Ł. S.

przeciwko J. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 31 maja 2022 r. sygn. akt IX GC 926/18

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu
w K. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt I AGa 223/22

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem wydanym w dniu 31 maja 2022r. w sprawie z powództwa J. S. przeciwko Ł. S. o zapłatę, zasądził od pozwanego Ł. S. na rzecz powoda J. S. kwotę 253 997,03zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od 16 lutego 2018 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu w kwocie 26 517 zł, a nadto po rozpoznaniu sprawy z powództwa wzajemnego Ł. S. przeciwko J. S. o zapłatę, oddalił powództwo wzajemne i zasądził od powoda wzajemnego Ł. S. na rzecz pozwanego wzajemnego J. S. koszty procesu w kwocie 5 417 zł.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że przedsiębiorca J. S., który dla inwestora Ł. S. wykonał zadanie p.n. ,,Rozbudowa Budynku Biurowo – Usługowego (...)” w G., domagał się od zamawiającego zapłaty reszty wynagrodzenia w kwocie 252 997,03 zł. W sprzeciwie od nakazu Ł. S. wnosił o oddalenie powództwa twierdząc, że powód otrzymał pełną należność, a ponadto wystąpił z powództwem wzajemnym o zapłatę kary umownej za zwłokę w wykonaniu zadania. Istotę sporu wyznaczały przepisy art. 647 i 648 § 2 k.c., z których wynika że wykonawcy za oddanie inwestorowi obiektu budowlanego, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, należy się wynagrodzenie skalkulowane w oparciu o dokumentację techniczną stanowiącą część składową umowy. Istotę sporu z powództwa wzajemnego wyznaczał przepis art. 476 k.c., definiujący zwłokę jako zawinione przez dłużnika uchybienie należytej staranności, ażeby świadczenie spełnić niezwłocznie.

Poczynienie ustaleń faktycznych w wymienionym zakresie wymagało wiedzy specjalnej, co oznacza że jedynym właściwym w świetle art. 278 k.p.c. środkiem dowodowym była opinia biegłego. W związku z tym, że na okoliczność przebiegu budowy, jakości technicznej i terminowości wykonywanych robót oraz wysokości należnego wynagrodzenia strony zawnioskowały dokumentację inwestycji, dokumentację budowy prowadzoną w oparciu o ustawę prawo budowlane, korespondencję i notatki sporządzane na okoliczność przebiegu współdziałania na placu budowy, dokumentację finansową, a także zeznania świadków należało rozważyć charakter tych środków w świetle k.p.c.
Opinia, w odróżnieniu od innych dowodów, ma na celu ustalenie takich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, jakie w świetle przepisów k.c. stanowiących podstawę prawną rozstrzygnięcia można wykazać tylko poprzez zastosowanie wiedzy fachowej. Do takich okoliczności w niniejszym sporze, jak wskazano powyżej, należy jakość świadczenia wykonawcy, w tym terminowość i wysokość wynagrodzenia określaną za pomocą specjalistycznych formuł używanych do sporządzania kosztorysów i zawartych w dokumentacji stanowiącej część składową umowy. Zawnioskowane przez strony środki nie stanowiły zatem ani dokumentów, ani zeznań świadków, o jakich mowa w art. 243 ¹ do 277 k.p.c., gdyż ich przedmiotem (z nielicznymi wyjątkami) nie może być wiedza fachowa.
Zgodnie z brzmieniem art. 309 k.p.c. sposób przeprowadzenia tych dowodów sąd miał obowiązek określić zgodnie z ich charakterem, stosując odpowiednio przepisy o biegłych. Kryterium wiarygodności opinii jest w świetle art. 285 i 286 k.p.c. klarowność i kompletność, co oznacza ograniczenie kompetencji sądu w stosunku do treści zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233§ 1 k.p.c. Dążenie do osiągnięcia pierwszego z tych wymogów sąd realizuje na podstawie art. 284 k.p.c., poprzez udostępnienie biegłemu akt sprawy i zarządzenie współdziałania z sądem w prowadzeniu dowodów, o jakich mowa w powołanym art. 309 k.p.c., a ponadto poprzez zlecenie uzupełnienia opinii w przypadku braku wszystkich informacji potrzebnych do dokonaniu pełnej fachowej oceny.
W niniejszej sprawie wymienione czynności trwały wiele miesięcy, podczas których przy współdziałaniu wszystkich uczestników procesu, nawet z wykorzystaniem zeznań świadków, ujawniono pełny stan faktyczny oceniony przez biegłego w sporządzonym uzasadnieniu (art. 258 § 1 k.p.c.). Zatem ekspertyzę, którą sporządził powołany biegły R. M. uznano za dowód w sprawie.

Na jej podstawie Sąd Okręgowy ustalił:

J. S. wykonał zadanie inwestycyjne w dniu 15 września 2017 r. w sposób należyty, chociaż zamawiający odmówił odbioru. Wykonanie obiektu nastąpiło w najwcześniej możliwym terminie, czyli bez zwłoki. Należne wykonawcy wynagrodzenie wynosi 2 251 529,70 zł., z czego uzyskał tylko 1 924 116,42 zł.

Zatem na podstawie art. 647 k.c. uwzględniono żądanie J. S..

Na podstawie art. 483 k.c., wobec braku przesłanki powstania wierzytelności z tytułu kary umownej w postaci nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego, oddalono powództwo wzajemne. O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c.

Apelację od ww. wyroku wniósł pozwany (powód wzajemny) Ł. S., zaskarżając go w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia, a to:

a.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 335 § 1 k.p.c. i art. 235 ² § 1 k.p.c. a contrario i art. 271 ¹ k.p.c.. poprzez oddalenie istotnego dla sprawy wniosku dowodowego o przesłuchanie świadków bezpośrednio przed Sądem orzekającym i poprzestanie na zeznaniach świadków złożonych w formie pisemnej;

b.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez oddalenie istotnego dla sprawy wniosku dowodowego o przesłuchanie stron;

c.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 285 k.p.c. poprzez przyjęcie niepełnej, nierzetelnej i niejasnej opinii biegłego jako dowodu w sprawie;

d.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie istotnego dla sprawy wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego;

e.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

i.  uznanie opinii pisemnych i ustnych biegłego za rzetelne, zupełne i jasne;

ii.  przypisanie dowodowi z opinii biegłego sądowego charakteru jedynego dowodu;

(...).  uznanie, iż powodowi (pozwanemu wzajemnemu) należne jest wynagrodzenie określone przez biegłego jako wynagrodzenie brutto;

iv.  uznanie, iż powód (pozwany wzajemny) nie dopuścił się zwłoki w spełnieniu swojego świadczenia;

v.  uznanie, iż Sąd nie posiada uprawnienia do oceny sporządzonej przez biegłego opinii pod kątem jej zupełności, jasności i rzetelności, jak i w zakresie jej zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej;

f.  art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia w sposób niepełny i nieprzejrzysty, niepozwalający na ustalenie toku rozumowania Sądu;

1.  naruszenia przepisów prawa materialnego, a to:

a.  art. 647 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 17 ust. 1 pkt ustawy o podatku od towarów i usług (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2018 r.) poprzez pominięcie zamiaru stron co do ustalonego sposobu rozliczenia w ten sposób, iż wynagrodzenie to jest określane w kwocie netto, powiększonej o podatek od towarów i usług, jeżeli obowiązek jego odprowadzenia spoczywa na powodzie (pozwanym wzajemnym);

b.  art. 476 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uznanie, że ciężar wykazania wystąpienia zwłoki w spełnieniu świadczenia przez dłużnika spoczywa na

wierzycielu;

c. art. 87 Konstytucji RP w zw. z art. 1 k.p.c. poprzez uznanie, iż Sąd cywilny nie ma obowiązku stosowania ustaw innych niż z zakresu prawa cywilnego, podczas gdy źródłem powszechnie obowiązującego prawa są wszystkie ustawy, z każdej gałęzi prawa, także z zakresu prawa finansowego oraz prawa publicznego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę wydanego wyroku poprzez oddalenie powództwa głównego J. S. w całości i zasądzenie od J. S. na rzecz Ł. S. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych; uwzględnienie powództwa wzajemnego w kwocie 150 222,84 zł i zasądzenie od J. S. na rzecz Ł. S. kwoty 150 222,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 marca 2018 r. do dnia zapłaty i zasądzenie od J. S. na rzecz Ł. S. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych, względnie - w przypadku stwierdzenia przez Sąd braku postaw do powyższego rozstrzygnięcia – pozwany wniósł o uchylenie wyroku I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja musiała skutkować uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Za trafny uznać należy bowiem zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia w sposób nieodpowiadający dyspozycji ww. przepisu, co uniemożliwia kontrole instancyjna zaskarżonego wyroku.

Zgodnie z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać: wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, jak również wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie wyroku sporządza się w sposób zwięzły.

Naruszenie art. 327 ¹ § 1 k.p.c. stanowi usprawiedliwioną podstawę apelacji wówczas, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera oczywiste braki, które uniemożliwiają przeprowadzenie efektywnej kontroli instancyjnej. Podkreśla się, że uzasadnienie wyroku jest sporządzane po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. W konsekwencji zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia wyroku uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia, a także w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego. Inaczej rzecz ujmując, powołanie się na naruszenie art. 327 ¹ § 1 jest usprawiedliwione tylko wówczas, gdy z uzasadnienia orzeczenia nie daje się odczytać, jaki stan faktyczny lub prawny stanowił podstawę rozstrzygnięcia, co uniemożliwia kontrolę instancyjną. Taka sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Na wstępie wskazać należy, że w sprawie przeprowadzone zostało obszerne postępowanie dowodowe, obejmujące zarówno dowody z dokumentów, dowody z zeznań świadków oraz dowody z opinii biegłego sądowego. Dowody te (poza opinią biegłego R. M.) nie stały się jednakże ani podstawą ustaleń faktycznych, ani nawet przedmiotem oceny przez Sąd I instancji. Z treści uzasadnienia wyciągnąć można wniosek, że w sytuacji sporządzenia opinii sądowej, inne dowody, w tym dowody z zeznań świadków nie mają żadnego znaczenia. Stanowisko to jest całkowicie błędne i w zasadzie nie wymaga głębszego uzasadnienia. Obowiązkiem Sądu jest ocena całości materiału dowodowego, oczywiście jeśli dowody zgłoszone zostały i przeprowadzone na okoliczności mające znaczenie w sprawie. Z pewnością dowody z dokumentów oraz dowody z zeznań świadków takie znaczenie miały. W szczególności dowody z zeznań świadków wnioskowane były na okoliczność ustalenia zakresu prac, opóźnienia w wykonaniu prac i jego przyczyn, wadliwości wykonanych prac, niewywiązania się z całości zobowiązania i terminu oraz okoliczności odbioru końcowego prac. Co więcej, biegły sądowy, sporządzając opinię, wskazuje na sprzeczność zebranego w sprawie materiału dowodowe i dokonuje oceny zeznań poszczególnych świadków (określając to jako komentarz do zeznań), odnosząc ich treść do treści dowodów z dokumentów, pomimo, że taka ocena zastrzeżona została dla Sądu. Co więcej, do sporządzonej opinii zostały złożone liczne zarzuty, do których Sąd w żaden sposób również się nie ustosunkował. Powyższe uchybienia dodatkowo łączą się z brakiem ustalenia podstawy faktycznej. Za takie nie mogą zostać uznane 3 zdania zawarte w uzasadnieniu, zawierające ustalenia poczynione na podstawie opinii biegłego tj. ustalenie, że zadanie inwestycyjne zostało wykonane w sposób należyty, bez zwłoki, a zatem wykonawcy należy się wynagrodzenie w kwocie 2 251 529,70zł, z której otrzymał tylko 1 924 116,42 zł.

Z powyższego (przy istniejącym między stronami sporze w tym zakresie) nie wynika, z jakich przyczyn Sąd uznał, że prace wykonane zostały w sposób należyty i bez zwłoki. Opisane wyżej uchybienia skutkować muszą przyjęciem nierozpoznania istoty sprawy, co uzasadniało uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy dokona istotnych dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych, wypełni ponadto należycie spoczywający na nim obowiązek wszechstronnej oceny materiału dowodowego, dokonując jednocześnie oceny zasadności zgłoszonych w tym zakresie przez strony wniosków.

Wobec powyższego, orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386§4 k.p.c.