Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Józef Wąsik

Protokolant: Katarzyna Kluz

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółka z o.o. w T.

przeciwko K. N.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej K. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 27 kwietnia 2021 r., sygn. akt IX GC 700/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. uchyla w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z 23 października 2019 roku, sygn. akt (...) wydany przez Sąd Okręgowy w K. i zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 427.095 zł (czterysta dwadzieścia siedem tysięcy dziewięćdziesiąt pięć złotych) oraz koszty procesu w kwocie 18.934 zł (osiemnaście tysięcy dziewięćset trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 stycznia 2025 roku;

II. zasądzoną kwotę 427.095 zł rozkłada na 21 rat miesięcznych po 20.000 zł i ostatnią ratę w wysokości 7.095 zł – płatne do 10-tego kolejnego miesiąca poczynając od 10 stycznia 2025 roku, z tym, że brak zapłaty dwóch kolejnych rat spowoduje wymagalność całej niespłaconej kwoty;

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie.”;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I A Ga 241/21

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanej K. N. kwoty 649.347,36 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29.08.2019r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu z odsetkami - według norm przepisanych.

Na uzasadnienie swojego roszczenia podała, że żąda zapłaty wynagrodzenia na podstawi weksla i wskazała, że strony łączyła umowa o współpracy zawarta w dniu 9.02.2005r..

Nakazem zapłaty z dnia 23.10.2019r. sygn. akt (...), wydanym w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, Sąd Okręgowy w K.nakazał pozwanej zapłatę na rzecz powódki kwoty 649.347,36 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienia od dnia 29.08.2019r. do dnia zapłaty oraz kwotę 15.334 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika.

Pozwana K. N. wniosła zarzuty od wskazanego nakazu zapłaty, wnosząc o uchylenie nakazu, oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Na uzasadnienie swojego stanowiska pozwana przyznała zawarcie umowy i wystawienie weksla in blanco na zabezpieczenie należności powódki z umowy. Powołała się na brak zapłaty przez jedynego odbiorcy i zaprzestanie działalności gospodarczej. Na wypadek uwzględnienia powództwa wniosła o rozłożenie na raty świadczenia i odroczenie terminu spełnienia świadczenia do czasu wyegzekwowania należności od kontrahenta pozwanej Stacja Paliw (...) spółka jawna. Podniosła, że weksel wystawiono bez deklaracji wekslowej.

Zaskarżonym wyrokiem z 1 czerwca 2023r Sąd Okręgowy w Krakowie:

I. utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 23 października 2019r. sygn. akt (...) wydany przez Sąd Okręgowy wK.;

II. zasądził od pozwanej K. N. na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.:

- kwotę 3.600,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu powstałych po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym,

- odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty kosztów procesu zasądzonych w nakazie zapłaty wskazanym w punkcie I, tj. od kwoty 15.334 zł (piętnaście tysięcy trzysta trzydzieści cztery złote) liczone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

III. oddala wniosek pozwanej o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia;

IV. oddalił wniosek strony powodowej o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności;

V. stwierdził, że koszty procesu, od których pozwana była zwolniona, ponosi Skarb Państwa.

Rozstrzygnięcie to zapadło w oparciu o następujący stan faktyczny:

Strony zawarły umowę w dniu 09.02.2005r. ramową ustalającą warunki współpracy. Strony łączyła wieloletnia stała współpraca polegająca na tym, że powódka sprzedawała pozwanej paliwo, a pozwana zakupione paliwo (olej napędowy i inne produkty naftowe) sprzedawała swoim odbiorcom, przy czym jej strategicznym i w ostatnim okresie prowadzenia działalności gospodarczej, w tym w 2018r. i 2019r., jedynym odbiorcą paliw była Stacja Paliw (...) spółka jawna.

Pozwana nie zapłaciła powódce ceny za nabyty towar w kwocie żądanej pozwem, tj. 649.347,36 zł.

Powódka z uwagi na zaległości w zapłacie wstrzymała sprzedaż towaru dla pozwanej.

Powódka wypełniła weksel in blanco.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z pkt 4 umowy z dnia 09.02.2005r. w przypadku zalegania z płatnościami sprzedawca może wstrzymać sprzedaż towaru, a w przypadku opóźnienia w zapłacie będzie naliczał odsetki ustawowe. Zapłata miała następować przelewem w ciągu 7 dni. W pkt 6 umowy strony wskazały, że na zabezpieczenie wierzytelności pozwana jako kupujący przedstawi powódce jako sprzedającej podpisany weksel, który sprzedający może wypełnić w przypadku nieuiszczenia zapłaty za pobrany towar, po upływie terminu płatności. Pozwana wystawiła powódce weksel in blanco. Weksel wystawiono na urzędowym blankiecie do sumy wekslowej nieprzekraczającej 1000 zł. Do weksla sporządzono deklarację wekslową z dnia 09.02.2005r., w której wskazano, że powódka ma prawo wypełnić weksel in blanco na sumę określoną w zobowiązaniu, tj. kwotę 200.000 zł. W trakcie współpracy pozwana wystawiła także drugi weksel in blanco (przedstawiony w niniejszej sprawie jako podstawa nakazu zapłaty) na zabezpieczenie należności powódki powstałych w czasie współpracy na podstawie umowy z dnia 09.02.2005r. Do weksla nie wystawiono deklaracji wekslowej. W dniu 19.08.2019r. powódka wypełniła weksel in blanco na kwotę 649.347,36 zł z terminem zapłaty w dniu 28.08.2019r., płatny przelewem (wskazano nr rachunku bankowego) w (...) Banku, Oddział T.. Pismem z dnia 19.08.2019r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty sumy z weksla w terminie 7 dni, tj. do 28.08.2019r. na rachunek bankowy wierzyciela w (...) Banku (tu podano nr rachunku) i poinformowała o wypełnieniu weksla załączając jego kserokopię. Pozwana odebrała wezwanie w dniu 02.09.2019r.

Powódka pismem z dnia 05.07.2019r. wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 672.347,55 zł. Powódka pismem z dnia 19.07.2019r. zawiadomiła pozwaną, że przekazała do Krajowego Rejestru Długów informację o zadłużeniu pozwanej.

Dowód: umowa k. 13-17, weksel (k. 12, 18, 228 depozyt), deklaracja k. 226, pismo z 19.09.2019r. z załącznikami i potwierdzeniem nadania k. 10 – 15, pismo z 19.07.2019r. k. 57-58, pismo z 05.07.2019r. k. 59-60; wydruk ze śledzenia przesyłek k. 230-231; zeznania pozwanej – 01:52:49 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r., zeznania świadków: M. C. (1) – 01:00:52 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r., M. N. – 01:16:26 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r.

Pozwana nie zapłaciła powódce kwoty żądanej pozwem z tytułu ceny za nabyte paliwo bowiem Stacja Paliw (...) spółka jawna w czerwcu 2019r. przestała pozwanej płacić za zakupione u niej paliwo. Pozwana i jej małżonek wielokrotnie informowali powódkę, że zapłacą, gdy otrzymają pieniądze od swojego dłużnika. Jednocześnie Stacja Paliw (...) spółka jawna obiecywała pozwanej zapłatę i nie negowała swojego zadłużenia, a pismami z dnia 09.07.2019r. i 24.09.2019r. uznała zadłużenie względem pozwanej na kwotę ponad 1 mln złotych.

Pozwana wypełniła względem Stacja Paliw (...) spółka jawna weksel in blanco. Pozwana wytoczyła spółce Stacja Paliw (...) spółka jawna proces sądowy (z pierwszego weksla). Pozwana prowadzi przeciwko tej spółce egzekucję, ale jak dotąd - bezskutecznie. Uzyskując koncesję na sprzedaż paliw pozwana uzyskała wymaganą gwarancję od Stacja Paliw (...) spółki jawnej. Na podstawie umowy gwarancyjnej z dnia 11.07.2019r. zawartej między J. K. (1) i J. K. (2) jako gwarantem a pozwaną jako dłużnikiem gwarant udzielił każdemu kontrahentowi pozwanej, od którego pozwana nabywa paliwa gwarancji zapłaty. Umowa była przedstawiona Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki.

Pozwana utrzymuje się z emerytury wynoszącej 1400 zł miesięcznie. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z małżonkiem w wieku przedemerytalnym, który pracuje dorywczo i osiąga miesięczny dochód w kwocie do 1500 zł. Posiadają spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni 52 mkw. O wartości 430.000 zł, położonego w K.. Pozwana nie poczyniła oszczędności na potrzeby ewentualnego procesu sądowego z kontrahentem. Posiada jedynie wierzytelność na kwotę ok. 1 mln zł względem Stacja Paliw (...) spółka jawna. Pozwana płaci miesięczne raty kredytu w kwocie 645 zł, a poza tym raty leasingowe w kwocie 1633,42 zł na samochód, którego używa wraz z małżonkiem. W utrzymaniu pomagają im dorosłe dzieci. Za media płaci 290 zł, za mieszkanie 450 zł, składkę na ubezpieczenie (...) płaci 65 zł. W 2017r. i 2018r. obroty pozwanej w ramach działalności gospodarczej wyniosły ponad 8 mln złotych, a dochód odpowiednio wynosił ponad 70.000 zł i 67.900,48 zł rocznie. Pozwana z dniem 31.10.2019r. zawiesiła działalność gospodarczą. Po powstaniu zaległości względem powódki oraz wstrzymaniu przez powódkę sprzedaży paliw pozwanej, pozwana faktycznie nie kontynuowała działalności gospodarczej i nie poszukiwała innych odbiorców.

W 2021r. zostało otwarte uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne Stacja Paliw (...) sp.j.

Dowód: umowy gwarancyjne k. 44-49, 267-269; pismo z 09.07.2019r. k. 50, pismo z 24.09.2019r. k. 51, pisma z 25.0.72019r. i 08.10.2019r. k. 52-56, nakaz zapłaty k. 75, 157, 162; zajęcie wierzytelności k. 158-161; potwierdzenie wpłaty k. 74, oświadczenie majątkowe k. 69, wydruk z MSiG k. 273-274; zeznania podatkowe pozwanej k. 84-100, zestawienie przychodów i kosztów k. 101-102, wydruk z CEIDG k. 103, zeznania pozwanej – 01:52:49 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r., zeznania świadków: M. C. (1) – 01:00:52 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r., M. N. – 01:16:26 protokołu rozprawy z dnia 13.04.2021r.

Sąd ustalił stan faktyczny sprawy na podstawie dowodów z dokumentów, które ocenił jako autentyczne i wiarygodne, a nie były kwestionowane przez strony.

Sąd oparł się także na zeznaniach świadków M. C. (1) i M. N. oraz stron. Zeznania świadków były wiarygodne jako spójne, logiczne i korespondujące z dowodami z dokumentów oraz ze sobą.

Sąd ograniczył dowód z przesłuchania stron do przesłuchania pozwanej bowiem ze strony powodowej nikt nie stawi się do przesłuchania i nie usprawiedliwił swojej nieobecności. Zeznania pozwanej były wiarygodne jako spójne, logiczne i korespondujące z dowodami z dokumentów.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka J. K. (2) jako zbędny i zmierzający do przedłużenia postępowania bowiem okoliczności dotyczące jego zadłużenia względem pozwanej i prowadzonej egzekucji były już wyjaśnione dowodami z dokumentów.

Sąd przedstawił następującą argumentację prawną:

Zgodnie z art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Bezspornym w sprawie było zawarcie umowy między stronami, na podstawie której pozwana nabywała u powódki paliwa i odsprzedawała je swoim odbiorcom. Bezspornym była także wysokość wynagrodzenia. Spornym była kwestia, czy prawidłowo wypełniono weksel i czy powódka może skutecznie dochodzić od pozwanej zapłaty ceny na podstawie wypełnionego weksla. Pozwana bowiem przyznała, że uznaje, iż powódce przysługuje wierzytelność na podstawie umowy i jak wskazał pełnomocnik na rozprawie, wierzytelność powinna być zasądzona na podstawie umowy, ale nie na podstawie weksla.

Sąd wskazał, że brak w sprawie podstaw do przyjęcia, że strony miały wolę ograniczenia zobowiązania wekslowego do 1000 zł, a dowody wskazują, że wręcz miały świadomość, że zawarta umowa generuje kilkumilionowe obroty miesięcznie i takich kwot dotyczy zabezpieczenie z weksla bowiem miało dotyczyć zabezpieczenia całego zobowiązania umownego (pełnej ceny sprzedaży), a nie tylko kwoty do 1000 zł. Powódka zatem była uprawniona do wypełnienia weksla na kwotę powyżej 1000 zł zgodnie z wolą stron (por. orzeczenie SN z dnia 18.10.2006, II CSK 141/06; z dn. 18.03.1963r., 1 CR 200/62, OSNCP 1964, poz. 40).

Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28.04.1936 r. Prawo wekslowe ( Dz.U. t.j.2016.160) jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Pozwana zarzuciła, że zobowiązanie wekslowe jest nieważne bowiem do weksla nie wystawiono deklaracji wekslowej. Do weksla (drugiego) rzeczywiście nie wystawiono deklaracji wekslowej jako odrębnego dokumentu, ale ważność zobowiązania wekslowego nie zależy od istnienia deklaracji wekslowej (por. orzeczenie SN z dnia 28.10.1963r., II CR 249/63, OSNCP 1964, nr 10, poz. 208). Poza tym w pkt 6 umowy strony wskazały, że na zabezpieczenie wierzytelności pozwana jako kupujący przedstawi powódce jako sprzedającej podpisany weksel, który sprzedający może wypełnić w przypadku nieuiszczenia zapłaty za pobrany towar, po upływie terminu płatności. Należy zatem przyjąć w świetle art. 65 k.c., że weksel został wystawiony zgodnie z porozumieniem stron i ich wolą, a przecież porozumienie wekslowe może być zawarte w dowolnej formie (por. ). Sama pozwana nie kwestionuje, że miała wolę zabezpieczenia należności z umowy wekslem i na to się zgodziła podpisując oba weksle, podpisywała je ze świadomością, że oba dotyczą zobowiązań z umowy z dnia 09.02.2005r.

Z zeznań pozwanej wynika też, że gdy podpisywała drugi weksel to miała świadomość, że zapewne pierwszy nie był wystarczający na pokrycie zobowiązań, które sięgały miesięcznie kilku milionów. Przyznała też w zeznaniach, że po otrzymaniu wezwania z dnia 19.08.2019r. do zapłaty i wykupu weksla sprawdzała wraz z małżonkiem wysokość należności i ta wysokość się zgadzała oraz, że wiedziała o jakie należności chodzi, z jakich faktur. Weksel zatem został przedstawiony do zapłaty wezwaniem z dnia 19.08.2019r. Z powyższych względów nie można podzielić zarzutu pełnomocnika pozwanej, że strony swoją wolą ograniczyły możliwość wystawienia weksla do kwoty 200.000 zł, a wypełnienie weksla na wyższa kwotę jest niezgodne z wolą stron. Pierwszy weksel wystawiony do umowy wraz z deklaracją wekslową ograniczającą kwotę zobowiązania do 200.000 zł jest podstawą roszczeń w innym procesie, ale nie oznacza to, że drugi weksle jest nieważny. Jak wskazano powyżej drugi weksle został wystawiony zgodnie z wolą stron wyrażoną w pkt 6 umowy oraz per facta concludentia celem zabezpieczenia zobowiązań z zawartej umowy na kwotę ponad 200.000 zł, a to wszystkich zobowiązań. Należy wskazać, że umowa stron trwała wiele lat i kwota miesięcznych obrotów się zmieniała.

Niezasadny był zarzut niewskazania miejsca płatności weksla bowiem wskazano, że płatność powinna nastąpić przelewem na rachunek bankowy powódki w (...) Banku w Oddziale w T., a dane te zostały powtórzone w wezwaniu do wykupu weksla z dnia 19.08.2019r.

Nie był zasadny zarzut pozwanej co do nadużycia prawa z art. 5 k.c. bowiem powód był świadomy stosunków handlowych, w tym co do odbiorców pozwanej. Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Zgodnie z art. 41 k.p.c. z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono (nadużycie prawa procesowego). Pozwana argumentowała, że powód miał świadomość stosunków handlowych pozwanej, w tym przyczyn braku zapłaty bowiem na bieżąco go o tym informowała. Jednak dochodzenie przez powoda wierzytelności w realiach niniejszej sprawy nie może być uznane za nadużycie prawa bowiem wierzyciel nie ma obowiązku kredytować dłużnika bez względu na przyczyny braku zapłaty. Pozwana nie może przerzucać na powoda ryzyka skutków finansowych swoich decyzji biznesowych. Prowadząc wiele lat działalność gospodarczą w zakresie hurtowego obrotu paliwami, w tym opartą na jednym kontrahencie i to w sytuacji, gdzie miesięczne obroty sięgały kilku milionów, a marża pozwanej – jak sama wskazała – nie była duża na paliwach, musiała się liczyć z ryzykiem, że jeśli jej kontrahent nie zapłaci nawet tylko za jeden miesiąc, to może stanąć przed koniecznością spłaty milionowych kwot swojemu kontrahentowi (powódce). Okoliczność, że przez lata Stacja Paliw (...)sp.j. płaciła pozwanej regularnie i jednocześnie była gwarantem zapłaty przy uzyskiwaniu koncesji przez pozwaną, nie zwalniało pozwanej z najwyższej staranności zawodowej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 355 k.c. i wdrożeniu instrumentów zmniejszających ryzyko utraty zdolności regulowania swoich zobowiązań w razie braku zapłaty ze strony kontrahenta. Należy wskazać, że zawarcie umowy gwarancji zapłaty z J. K. (2) czy spółką (...) nie było ze strony pozwanej odpowiednim aktem staranności bowiem faktycznie gwarancja zapłaty leżała w rękach podmiotu będącego jednocześnie dłużnikiem pozwanej, czyli rzeczywiście nie zabezpieczała zapłaty na rzecz wierzycieli pozwanej, a jedynie umowa taka była formalnym spełnieniem wymogu jej przedstawienia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki w procesie mającym na celu uzyskanie koncesji na obrót paliwami.

Z kolei powódka także prowadzi działalność gospodarcza w celu osiągania celu gospodarczego – dochodu, zatem wbrew interesom spółki byłoby oczekiwanie na zapłatę ze strony pozwanej do czasu aż pozwana uzyska należność od swojego kontrahenta, co nie wiadomo kiedy nastąpi i czy w ogóle uda się pozwanej skutecznie wyegzekwować swój dług od swojego dłużnika.

W sprawie, w wyniku postępowania przeprowadzonego po rozpoznaniu zarzutów stwierdzono, że skoro istnieje zobowiązanie pozwanej z umowy i z weksla ważnie wypełnionego, należało w punkcie I wyroku utrzymać w całości w mocy nakaz zapłaty z dnia 23.10.2019r. sygn. akt (...) , wydany w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, w którym sąd nakazał pozwanej zapłatę na rzecz powódki kwoty 649.347,36 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienia od dnia 29.08.2019r. do dnia zapłaty oraz kwotę 15.334 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika. Termin płatności sumy wekslowej przypadł na dzień 28.08.2019r. i taki też wskazano w wezwaniu z dnia 19.08.2019r., zatem odsetki na podstawie art. 481 k.c. należały się od dnia 29.08.2019r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 11 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, obciążając nimi pozwaną jako stronę przegrywającą proces w całości.

Sąd oddalił wniosek pozwanej o rozłożenie płatności na raty. Sama w sobie okoliczność, że pozwana ma wolę zapłaty, ale nie płaci bowiem jej kontrahent jej nie zapłacił i dlatego nie ma środków na zapłatę, nie może być uznana za szczególny wypadek z art. 320 k.p.c. Ponadto na kanwie art. 320 k.p.c. należy też wziąć pod uwagę realne możliwości spłaty rat przez dłużnika i interes wierzyciela, który też nie może kredytować dłużnika, szczególnie, że swoje świadczenie już spełnił. Pozwana zaproponowała 24 raty w kwocie po 20.000 zł i 25. rata wyrównująca, poczynając od sierpnia 2021r. Płaci raty leasingowe za pojazd używany do celów prywatnych i to przewyższające jej emeryturę. Wskazała, że uzyskuje na ten cel środki od dorosłych dzieci. Prowadzi egzekucje przeciwko swojemu dłużnikowi, ale nie jest pewne kiedy środki uzyska. Nie można zatem uzależniać zapłaty wobec powoda od tempa i wyników postępowania egzekucyjnego. Prowadziłoby to do pokrzywdzenia wierzyciela. Uwzględnienie propozycji pozwanej spowodowałoby, że powód oczekiwałby na świadczenie kilka lat i nie jest pewne, czy by je uzyskał. Poza tym pozwana nie wykazała, by rozłożenie na raty miało jej pomóc w spełnieniu świadczenia skoro jako jedyne źródło spłaty wskazuje środki, jakie ma uzyskać w egzekucji przeciwko spółce Stacja Paliw (...) sp.j. bowiem innego majątku i dochodów nie ma, nawet na zaproponowane raty.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana, zarzucając:

I/ sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego powstałą wskutek naruszenia przepisów postępowania mogącego mieć wpływ na wynik sprawy, to jest naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, niewszechstronny i podważający zasady logicznego rozumowania skutkującej przyjęciem, że:

1) strony miały świadomość, że zabezpieczenie z weksla (wypełnionego na kwotę 649 347 zł 36 gr) będącego podstawą roszczenia w nin. sprawie miało dotyczyć zabezpieczenia całego zobowiązania umownego (pełnej ceny sprzedaży), którego podstawą była Umowa Handlowa z dnia 9.02.2005r. - podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że strona powodowa przyjęła od pozwanej dokument deklaracji wekslowej z tego samego dnia 9.02.2005 r., zaś w rzeczonej deklaracji wekslowej zostało zawarte ograniczenie do kwoty 200 000 zł jako maksymalnej sumy, na jaką łącznie mogły zostać wypełnione oba weksle (lub jeden z nich);

2) strony miały świadomość, że zawarta Umowa Handlowa generuje kilkumilionowe obroty miesięczne i takich kwot dotyczyło zabezpieczenie z weksla - podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że weksel był objęty deklaracją wekslową (zawartą w odrębnym od Umowy Handlowej dokumencie z dnia 9.02.2005r.) ograniczającą możliwość jego wypełnienia do kwoty 200 000 zł, a Umowa Handlowa miała charakter umowy ramowej i nie wynikały z niej „kilkumilionowe obroty" oraz że w rzeczywistości średniomiesięczna wysokość obrotów pozwanej wynosiła: w roku 2019 – 511.152 zł 93 gr; w roku 2018 – 708. 732 zł 59 gr (co wynika z załączonych do złożonego przez pozwaną pisma z dnia 18 marca 2020 r. Zestawień przychodów i kosztów - okoliczność ta stała się znana Sądowi Okręgowemu z urzędu w toku rozpoznawania wniosku Pozwanej o zwolnienie jej od kosztów sądowych);

3) do weksla nie wystawiono deklaracji wekslowej jako odrębnego dokumentu (str. 5 akapit ostatni Uzasadnienia) - podczas gdy z całokształtu materiału dowodowego wynika, że oba weksle - zarówno ten będący podstawą roszczenia w niniejszej sprawie, jak i weksel będący podstawą roszczenia w sprawie (...)- pozostawały zgodnie z wolą stron od początku objęte jedną deklaracją wekslową, podpisaną i wręczoną w tym samym dniu, w którym nastąpiło zawarcie ramowej Umowy Handlowej (tj. 9.02.2005 r.);

4) weksel będący podstawą wydania nakazu zapłaty został wystawiony zgodnie z porozumieniem stron i ich wolą - podczas gdy z zeznań pozwanej (rozprawa w dniu 13 kwietnia 2021 r. nagr. od 02:07:10 do 02:07:29) wynika, że Umowę Handlową zabezpieczały „dwa weksle i jedna deklaracja", a ponadto z zeznań świadka M. C. wynika, że deklaracja wekslowa była stały elementem relacji handlowych powoda z jego kontrahentami.

5) Pozwana podpisała „drugi" weksel (będący podstawą roszczenia w niniejszej sprawie) mając świadomość, że pierwszy nie byt wystarczający na pokrycie zobowiązań, które - jak błędnie ustalono - „sięgały miesięcznie kilku milionów", podczas gdy z całokształtu materiału dowodowego wynika, że oba weksle zostały podpisane przez pozwaną i wręczone przedstawicielowi strony powodowej wraz z Umową Handlową z dnia 9 lutego 2005 roku, tj. w tym samym czasie, w którym został podpisany i wręczony „pierwszy" weksel (wypełniony Stronę Powodową na kwotę „200 000 zł" i przedstawiony wraz z deklaracją wekslową jako kluczowe dowody z dokumentów w postępowaniu pod sygnaturą IX GC 461/20), a nadto niewątpliwe jest, że obroty z pozwanej ze stroną powodową w żadnym miesiącu w ciągu ostatnich lat nie przekraczały 1 mln zł (por. załącznik nr 5 do nin. apelacji - Zestawienia dotyczące wysokości przychodów i dochodów ze sprzedaży paliw od 2015 do 2019 roku - do chwili powstania zatoru płatniczego po stronie kontrahenta pozwanej);

II/ naruszenie art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 98 § l-l1 K.p.c, poprzez rozstrzygnięcie o kosztach na podstawie przepisu, który w niniejszej sprawie na mocy powołanej normy przejściowej nie miał zastosowania do chwili zakończenia sprawy w pierwszej instancji, to jest na art. 98 § 1 k.p.c, co skutkowało błędnym zasądzeniem na rzecz powoda:

a) [w pkt II tiret pierwsze sentencji] odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 3 600 zł (zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu powstałych po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym), liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

b) [w pkt II tiret drugie sentencji] odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 15 334 zł (zasądzonej w nakazie zapłaty z dnia 23 października 2019 r. sygn. (...)), liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

III/ naruszenie przepisów prawa materialnego:

1) art. 65 k.c poprzez takie błędne tłumaczenie oświadczeń woli stron, które skutkowało błędną oceną prawną, że weksel będący podstawą roszczenia w niniejszej sprawie został wypełniony na kwotę 649 347 zł 36 gr zgodnie z istniejącym porozumieniem pomiędzy Stronami oraz zgodnie z ich wolą, jak również błędną oceną prawną polegającą na przyjęciu, że pkt 6 Umowy Handlowej z dnia 9 lutego 2005 roku stanowi odrębne porozumienie wekslowe zawarte pomiędzy Stronami, a Deklaracja wystawcy weksla „in blanco" z dnia 9 lutego 2005 roku takiego porozumienia w odniesieniu do weksla będącego podstawą zasądzonego roszczenia nie stanowi. Tymczasem prawidłowo stosowane reguły wykładni oświadczeń woli zawarte w art. 65 K.c. nakazują przyjąć, że powołany pkt 6 Umowy Handlowej z dnia 9 lutego 2005 roku porozumienia wekslowego nie stanowił, ponieważ tylko łącznie z deklaracją wekslową, podpisaną i wydaną przez pozwaną stronie powodowej tego samego dnia, w okolicznościach opisanych szczegółowo zeznaniami świadków, można zrekonstruować treść porozumienia wekslowego;

2) art. 10 Prawa wekslowego poprzez pominięcie wymaganej przez ten przepis oceny prawnej co tego, że wystawiony przez pozwaną weksel został wypełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem, a także niedokonanie istotnej dla sprawy oceny prawnej co do tego, że strona powodowa dopuściła się przy jego nabyciu rażącego niedbalstwa polegającego na zaniechaniu żądania od pozwanej zmiany (skorygowania) przedłożonej deklaracji wekslowej co do łącznej kwoty na jaką miałaby prawo wypełnić weksle; Zarzut w tym zakresie został podniesiony przez pozwaną w pkt 3-7 (str. 5-8) uzasadnienia pisma pozwanej z dnia 21 grudnia 2020 roku i całkowicie przez Sąd przy wydawaniu zaskarżonego wyroku pominięty (także w Uzasadnieniu);

3) art. 320 k.p.c. poprzez arbitralne i dokonane z przekroczeniem granic uznania sędziowskiego przyjęcie, że w sprawie nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, bowiem „w przypadku przedsiębiorcy może [taka sytuacja] wynikać z niezawinionej i niemożliwej do przewidzenia sytuacji losowej (np. pożar) przy założeniu starannego prowadzenia działalności gospodarczej, tymczasem pozwana wykazała w niniejszej sprawie, że prowadziła działalność z należytą starannością (w tym dokonywała zabezpieczeń w postaci gwarancji wymaganych zgodnie z przepisami ustawy prawo energetyczne, które stanowią m.in. o wystarczającym zabezpieczeniu transakcji w zakresie obrotu paliwami płynnymi).

Wniosła o zmianę wyroku przez uchylenie nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Strona powodowa w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

W trakcie trwania postępowania apelacyjnego, w miarę spełniania świadczenia przez pozwaną; strony modyfikowały swoje stanowiska w zakresie wniosków ewentualnych. Ostatecznie wysokość spłat dokonywanych przez pozwaną była bezsporna, z tym, że strony różniły się co do sposobu zaliczania tych wpłat a nadto powódka sprzeciwiała się rozłożeniu należności na raty, na czym z kolei bardzo zależało pozwanej, podkreślającej, że ewentualna egzekucja całej należności doprowadzi do utraty mieszkania, które jest jej jedynym wartościowym składnikiem majątkowym.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji, zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona tylko częściowo, a to w zakresie wniosku o rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Nadto odniosła skutek z uwagi na dokonane przez pozwaną spłaty należności, co nie spotkało się z reakcją powódki w postaci odpowiedniego cofnięcia pozwu.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i co do zasady trafnie zastosował przepisy prawa procesowego i materialnego - poza oddaleniem wniosku o zasądzenie świadczenia na raty. Jednak dopiero w toku postępowania apelacyjnego doszło do wyjaśnienia sytuacji prawnej jedynego dłużnika pozwanej Stacji Paliw (...) spółki jawnej w M. i ustabilizowania jej spłat w ramach zawartego układu na rzecz pozwanej po 20.000 zł miesięcznie oraz do przekazywania takiej kwoty przez pozwaną stronie powodowej. Sytuacja ta w połączeniu z pozostałymi okolicznościami ustalonymi przez Sąd Okręgowy ostatecznie skłoniła Sąd do uwzględnienia wniosku.

W pozostałym zakresie apelacja jest nieuzasadniona.

Bezzasadny jest zarzut sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i związany z tym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Jak się przyjmuje w orzecznictwie, dla skuteczności zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. niezbędne jest wykazanie – z powołaniem się na argumenty jurydyczne – że Sąd uchybił konkretnym zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Co więcej przyjmuje się, że jeśli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski poprawne logicznie i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena ta nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu z tegoż materiału można było wyprowadzić wnioski odmienne (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 roku, sygn. akt IV CSK 219/11, Legalis numer 453313).

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie została naruszona zasada swobodnej oceny dowodów, zebrane dowody wystarczały do rozstrzygnięcia sporu (art. 316 k.p.c.), przy uwzględnieniu rozkładu ciężaru dowodu, prekluzji dowodowej oraz zasady koncentracji materiału dowodowego i sprawności postępowania. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę materiału dowodowego sprawy znajdującą odzwierciedlenie w ustaleniach faktycznych wyroku, wskazując, że upoważniała ona Sąd Okręgowy do wydania kwestionowanego rozstrzygnięcia. Czyni to zbędnym powielanie prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego i dokonanych przez niego ocen materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że pkt 6 Umowy ramowej łączącej strony wskazano, że na zabezpieczenie wierzytelności pozwana jako kupujący przedstawi powódce jako sprzedającej podpisany weksel, który sprzedający może wypełnić w przypadku nieuiszczenia zapłaty za pobrany towar, po upływie terminu płatności. Użycie liczy pojedyńczej „weksel” nie wykluczało możliwości wystawienia w okresie współpracy dodatkowego weksla, zwłaszcza, że w umowie nie wskazano, że chodzi o konkretny weksel na „200.000 zł”, a obroty roczne znacznie przekraczały te kwotę nawet w najsłabszych latach 2018-2019, co przyznaje apelująca.

Wreszcie należy mieć na uwadze, że samo wręczenie weksla in blanco w związku z realizacją konkretnej umowy uważa się za upoważnienie posiadacza do jego wypełnienia do wysokości należności wynikającej z tej umowy. Sam fakt wręczenia powódce drugiego podpisanego weksla przez pozwaną nie był kwestionowany. Świadek M. C. (1) i M. N. potwierdzili, że wystawienie drugiego weksla miało związek w wysokością obrotów i było to dla niego zrozumiała, podobnie dla pozwanej. Dopiero na pytanie pełnomocnika pozwanej św. M. N. powziął wątpliwości co do chwili wystawienia drugiego weksla. Pozwana do daty wniesienia zarzutów nie kwestionowała należności za kupiony towar.

Bezspornym jest, że pozwana po wydaniu nakazu zapłaty dokonywała wpłat na rzecz powódki na jej konto w skazując dług (fakturę), który płaci :

- do dnia13.09.2023r pozwana wpłaciła na rachunek powódki 241,617,11 zł, z czego powódka zaliczyła 160.000 na poczet odsetek od transakcji handlowych oraz kwotę 81.617,11 zł na poczet najstarszych faktur (pismo powódki z 21.09.2023r-k.503);

- następnie pozwana zapłaciła: 17.10.23r- 15.000 zł; 13.11.23r- 9.979,36 zł, 1.02.2024r- 10.000 zł (pismo powódki k. 584), a następnie do 15 kwietnia 2024r-łącznie 296.403,97 zł (pismo powódki z 22.04.2024r). Od 16.04.2024r do 31.10.2024r- w różnych kotach 97.000 zł (pismo powódki z 12.11.2024r- k.669). 12.11.2024r pozwana wpłaciła 18.000 zł

Powódka w ostatnim piśmie procesowym z 16 grudnia 2024r mimo, że nadal na pierwszym miejscu domagała się oddalenia apelacji w całości, alternatywnie oświadczyła, że na dzień 30.12.2024 roku pozostało do zapłaty:

1) należność główna w kwocie 32.063,16 zł wynikająca z faktury nr (...);

2) odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od faktury nr (...) od dnia 3.12.2024 r. do dnia zapłaty;

3) należność główna w kwocie 146.571,08 zł wynikająca z faktury nr (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych licznymi od dnia 10.07.2019 r. do dnia zapłaty;

4) należność główna w kwocie 144.022,67 zł wynikająca z faktury nr (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych licznymi od dnia 17.07.2019 do dnia zapłaty.

5) odsetki skapitalizowane na dzień 16.08.2019 r. za rok 2018 oraz za rok 2019 od wcześniejszych faktur wystawionych przez powoda pozwanej w wysokości 34.032,42 zł.

W dniu 29 listopada 2024r (data uznania rachunku powódki) pozwana wpłaciła kolejne 18.000 zł, co wyczerpało należności z faktury FV (...) (w pierwszej kolejności odsetki 139.81 zł), a pozostałym zakresie 14.314,81 zł należność główna. Wreszcie w dniu w dniu 2 grudnia 2018r pozwana dokonała wpłaty 18.000 zł na poczet faktury FV (...) (bezsporne, potwierdzone dokumentami dołączonymi przez pozwaną m. in. do pisma z 23 grudnia 2024r- k.705-720).

W związku z decyzją Sądu o rozłożeniu należności na raty, na dzień zamknięcia rozprawy, tj. 30 grudnia 2014r, strony powodowej przysługują jej następujące należności:

1/ kwota 146 571,08 zł (z faktury FV (...)) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 sierpnia 2019 roku do dnia 30 grudnia 2024 roku,

2/ kwota 144 022,67 zł (z faktury FV (...) ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 sierpnia 2019 roku do dnia 30 grudnia 2024 roku,

Ponieważ odsetki ustawowe za opóźnienie wyniosą na dzień 30 grudnia b.r. odpowiednio:

- od kwoty 146 571,08 zł (od dnia 29 sierpnia 2019 roku do dnia 30 grudnia 2024 roku) kwotę 67 022 zł 71 gr,

- od kwoty 144 022,67 zł (od dnia 29 sierpnia 2019 roku do dnia 30 grudnia 2024 roku) kwotę 69 478 zł 52 gr,

to łącznie należność na dzień 30 grudnia 2024 roku (wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczonymi do tego dnia) wynosi 427 095 zł.

Wyliczenie dokonane przez Sąd jest zgodne z rozliczeniem przedstawionym przez pozwaną przy piśmie z 23 grudnia 2024r, a które nie zostało zakwestionowane przez stronę powodową do chwili zamknięcia rozprawy.

Taką też kwotę Sąd zasądził w wyroku rozkładając zasądzone świadczenie na raty po 20.000 zł uznając, że w sprawie zachodzą wyjątkowe okoliczności dające podstawę do zastosowania art. 320 k.p.c. Strony wiele lat współpracowały ze sobą. Pozwana prowadziła firmę rodziną opartą w istocie na pośrednictwie (w sensie ekonomicznym) do firmy prowadzonej przez J. K. (2), zarabiając na jednej dostawie zaledwie od 600 zł do 1000 zł o czym strona powodowa musiała wiedzieć. J. K. (2) był wszak gwarantem jej koncesji. Dług pozwanej powstał, gdy firma J. K. (2) nie zapłaciła kilku faktur z rzędu opiewających na kwoty ok. 150.000 zł. Postępowanie układowe Stacji Paliw (...)– spółki zakończyło się jednak układem, na mocy którego pozwana otrzymuje co miesiąc kwotę 20.000 zł, zatem można przyjąć, że taką kwotę pozwana jest w stanie przekazywać stronie powodowej. Egzekucja całej kwoty zapewne doprowadziłaby pozwaną i jej męża -utrzymujących się jedynie z emerytur - do utraty mieszkania, co według sądu byłoby nazbyt dotkliwym skutkiem rozstrzygnięcia. Z drugiej strony ten składnik majątku umożliwia pozwanej w razie konieczności wzięcie pożyczki bankowej, a ostatecznie gwarantuje stronie powodowej skuteczność egzekucji.

Podstawę prawną roszczenia strony powodowej stanowią art. 10 Prawa wekslowego oraz art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 451 § 1 k.c.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.c.

O kosztach procesu za pierwszą i drugą instancje orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. wkładając na pozwaną obowiązek zwrotu całych kosztów, mimo częściowego oddalenia powództwa, uznając, że zapłata w toku postępowania jest równoznaczna z przegraniem sprawy. Jednocześnie na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia którym je zasądzono do dnia zapłaty (orzeczenie o kosztach procesu za pierwszą instancję uprawomocniło się z chwilą wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny).