Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marek Boniecki (spr.)
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Krzysztof Malinowski

po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa N. M. (1)

przeciwko Grupie (...) Spółce z o.o. w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 7 czerwca 2019 r. sygn. akt IX GC 184/17

1. prostuje oczywistą omyłkę pisarską w komparycji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce słów: „w N.” wpisuje:
„w P.”;

2. oddala apelację;

3. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I AGa 252/19

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 30 lipca 2021 r.

Powódka N. M. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanej Grupa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwoty 127.970 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, tytułem zwrotu podwójnej wysokości zadatku, wobec niewykonania zawartej przez strony umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając, że do niewykonania umowy doszło z przyczyn leżących po stronie powódki.

Wyrokiem z 7 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, że: dokumenty nazwane umowami/zamówieniami do oferty nr (...) z dat 4 listopada 2016 r. i 3 listopada 2016 r., z których pierwszy został podpisany przez N. M. (1) i pracownika pozwanej T. T. (1), a drugi przez prezes spółki A. S. (1), są w przeważającej części tożsame w brzmieniu. Wynika z nich, że pozwana zobowiązała się do wytworzenia 36 kompletów bram o wymiarach i właściwościach opisanych w pismach ,,wycena poprawka” i ,,zestawienie bram do zamówienia z oferty nr (...)”, za wynagrodzeniem w kwocie 142.188 zł, zadatkowanym w wysokości 63.985 zł. Wymienione postanowienia odpowiadają naturze umowy o dzieło (art. 627 k.c.). Miejsce spełnienia tego świadczenia, nazwanego w dokumentach dostawą dwuskrzydłowych bram, oznaczono jako teren budowy przy ul. (...) w W. (§1pkt 1), gdzie miał być przeprowadzony montaż. Termin na oddanie dzieła strony ustaliły na 4 grudnia 2016 r. z zastrzeżeniem, że wykonawcy można przypisać zwłokę dopiero po dniu 18 grudnia 2016 r. (§3 pkt 1 i 2). Odnośnie do zapłaty uzgodniono, że zostanie dokonana na trzy dni przed dostawą (§2 pkt 3). Powyższe postanowienie, jakkolwiek wobec sprzeczności z przepisami art. 110 i nast. k.c. nie wywołało skutku w postaci zastrzeżenia terminu, to wywołało skutek w świetle przepisów z art. 488 i 490 k.c., polegający na powstaniu obowiązku spełnienia zapłaty wcześniej od oddania dzieła. Zatem treść §3 pkt 1 i 2 umowy należało w świetle art. 65 k.c. odczytać w taki sposób, że zgodnym zamiarem podmiotów było uzależnienie obowiązku dochowania przez wykonawcę terminu od uzyskania wcześniejszej zapłaty. Zeznania przesłuchanych w sprawie osób, a mianowicie świadków M. M., T. T., stron N. M. i A. S., nie dały podstaw do poczynienia odmiennych ustaleń co do treści stosunku prawnego, od wynikających z brzmienia dokumentów z 3 i 4 listopada 2016 r. Dotyczyło to również treści dołączonych do akt pism i korespondencji elektronicznej, które to dowody ujawniały przebieg realizacji kontraktu. Z wymienionych dowodów wynika, że powódka już 30 listopada 2016 r. przypominała o zbliżającym się terminie ukończenia dzieła, a następnie 9 grudnia 2016 r. wezwała pozwaną spółkę do niezwłocznego wykonania umowy. Pismem z 7 grudnia pozwana wyraziła gotowość spełnienia świadczenia częściami wraz z montażem do 23 grudnia, po czym w odpowiedzi z 14 grudnia na wezwanie z 9 grudnia oświadczyła, że wszystkie bramy dostarczy jednorazowo pod wskazany adres do 30 grudnia, a być może wcześniej, przy czym na życzenie zamawiającej umożliwi zbadanie tych urządzeń w zakładzie produkcyjnym. Pismo strony pozwanej z 14 grudnia 2014 r. zostało wystosowane w związku z zawiadomieniem Komendy Miejskiej Policji w N. przez N. M. (1) o podejrzeniu popełnienia przez pozwaną przestępstwa, polegającego na doręczeniu jej faktury końcowej na sumę 78.202,95 zł pomimo niewykonania bram. W świetle art. 490 k.c. strona zobowiązana do spełnienia świadczenia wzajemnego wcześniej może powstrzymać się z jego spełnieniem tylko wtedy, gdy świadczenie drugiej strony jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy. Zakładając, chociaż sama powódka na taką okoliczność się nie powołuje, że zamawiająca miała podstawy do wymienionych wątpliwości, sąd przeprowadził dowody mające na celu ustalenie faktycznej daty, w jakiej wykonawca był gotów do przygotowania bram do transportu. Wskutek uchylenia się przez powódkę od ujawnienia okoliczności, w jakich skierowała do pozwanej
w formie elektronicznej w dniu 21 grudnia 2016 r. wniosek o wykonanie otworów montażowych w ościeżnicy bram i progu, a także o przesłanie deklaracji zgodności, gwarancji, instrukcji montażu i instrukcji (...), można tylko domniemywać, że powódka skorzystała z propozycji okazania jej urządzeń przed wysyłką, stwierdziła wówczas wykonanie bram i wniosła o dokonanie wymienionych zmian. Strona pozwana zalecenia wykonała, po czym pismem z 29 grudnia 2016 r. zadeklarowała gotowość przygotowania produktów do wysyłki do 4 stycznia 2017 r., oczekując na uprzednią zapłatę wynagrodzenia. 36 bram z przeznaczeniem do montażu przez powódkę zostało wyprodukowanych do 30 grudnia 2016 r. Najkrótszy czas na ich wykonanie przy potencjale produkcyjnym pozwanej wynosi 3 tygodnie. Wynik ekspertyzy przemawia zatem za prawdziwością zeznań strony pozwanej odnośnie do terminu, w jakim bramy zostały wykonane. Z powyższego wynika, że powódka nie była uprawniona do wstrzymania się z zapłatą. Pomimo braku zapłaty pozwana domagała się zrealizowania przez wykonawcę dostaw, a wobec odmowy ze strony pozwanej oznajmiła, że od umowy odstępuje. W tej sytuacji, wobec wykonania przez pozwaną spółkę bram i braku z jej strony zgody na rozwiązanie umowy, gdyż pozwana domaga się reszty wynagrodzenia i odebrania produktów, należało uznać nieskuteczność oświadczenia o odstąpieniu od umowy i w świetle art. 394 k.c. stwierdzić brak podstaw do domagania się zwrotu zadatku.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją powódka, wnosząc o jego uchylenie
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie zmianę poprzez uwzględnienie powództwa.

Apelująca zarzuciła: 1) rażącą obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 §1 k.p.c., przez niedokonanie całościowej oceny umów dotyczących sprawy, jakie złożyły strony, powódka przy złożonym w sprawie pozwie (k. 6-7) i pozwana spółka (k. 31-32), mimo że wstępnym zadaniem Sądu przed przystąpieniem do meritum postępowania w sprawie było ustalenie, która z tych umów wiąże strony, czy ta z k. 31 niepodpisana przez powódkę, czy ta z k. 6, która jest podpisana przez powódkę i przez osobę o nazwisku T., podczas gdy zagadnienie to, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, ma w sprawie istotne znaczenie, bowiem umowy mają inną treść, co do daty ich zawarcia, ale także terminu wykonania umowy o dzieło, która w umowie z k. 6 jest ścisłe oznaczona na 4 grudnia 2016 roku, a w umowie z k. 31 na 5-7 tygodni, od daty uiszczenia zadatku, gdy dodatkowo pozwana spółka tę pierwszą z k. 6 umowę kwestionuje, a co na wypadek podzielenia poglądu pozwanej winno skutkować przyjęciem, że strony nie zawarły żadnej umowy, a pozwana przyjęła pieniądze powódki, wpłacone jako zadatek, bez tytułu prawnego, a zatem winna je natychmiast powódce oddać; 2) na wypadek przyjęcia przez Sąd Apelacyjny skuteczności umowy stron z k. 6-7 akt sprawy, bowiem umowa z k. 31 w ogóle w sensie prawnym nie istnieje z uwagi na brak podpisu powódki, rażące naruszenie przez Sąd prawa materialnego, mianowicie art. 635 k.c. przez przyjęcie nieskuteczności odstąpienia o umowy przez powódkę pismem z dnia 4 stycznia 2017 roku (k. 13), co stało się za przyczyną niepoddania przez Sąd ocenie faktycznej i prawnej dowodów w postaci bezspornej, bo nie kwestionowanej przez żadną ze stron korespondencji stron, powstałej od daty zwarcia umowy z k. 6 do daty odstąpienia od tej umowy przez powódkę, w sytuacji gdy jest poza sporem, iż pozwany uchybił terminowi wykonania dzieła, wyznaczonym w tej umowie na dzień 4 grudnia 2016 roku lub 18 grudnia 2016 roku, jak ustala Sąd, bowiem z pisma pozwanego z k. 61 datowanego na 29 grudnia 2016 roku wynika, że wyprodukowane przez niego bramy będą dostarczone w dniu 4 stycznia 2017 roku, z tej przyczyny, że jeszcze w dniu 30 grudnia 2016 roku nie są gotowe do wysyłki, która to okoliczność przesądza niewykonanie umowy przez pozwanego nawet do dnia 30 grudnia 2016 roku (art. 635 k.c. ma zastosowanie nie tylko do odstąpienia od umowy o dzieło przed terminem wykonania dzieła, ale także po upływie tego terminu, a skutek odstąpienia od umowy określa art. 395 §2 k.c. jako skutek ex nunc); 3) rażące naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 §1 k.p.c. przez niedokonanie jakiejkolwiek oceny: a) ważnego dla powódki dowodu w postaci k. 141 akt sprawy, z którego to dokumentu wynika, iż pozwana w dniu 2 stycznia 2017 roku zamówiła na dzień 3 stycznia 2017 roku lub 4 stycznia 2017 roku transport przedmiotowych bram do W., stosownym samochodem, co z kolei przesądza, że założony przez Sąd obowiązek zapłacenia przez powódkę dopłaty ceny do kwoty zadatku był dla pozwanej bez znaczenia dla realizacji umowy stron, które to okoliczności wynikały także bezpośrednio z zapisów umowy stron, a to §4 pkt. 1,7 i 8, których to zapisów umowy Sąd Okręgowy nie podał jakiejkolwiek ocenie w kontekście art. 65 §2 k.c., mimo że z nich wynikało, przeciwnie do założenia Sądu, iż nieuregulowanie przez powódkę dopłaty reszty ceny do już zapłaconego zadatku zwalniało pozwanego od obowiązku dostawy przedmiotowych, podczas gdy skutkowało to jedynie brakiem własności tych bram po stronie kontrahenta, koniecznością płacenia karnych odsetek, a jedynie przy dostawach bram partiami, możliwością powstrzymania się od dostawy drugiej czy kolejnych partii tych bram; b) k. 14 z której wynika, że kontrahent powódki z dniem 4 stycznia 2017 roku odstąpił od umowy z powódką, co pociągnęło konieczność odstąpienia od umowy z pozwanym, jakiego dokonała powódka, bowiem realizacja umowy stała się dla powódki po dacie 3 stycznia 2017 roku bezcelowa; c) k. 16, z którego wynika, iż pozwany wystawił powódce fakturę na przedmiotowe bramy w dniu 29 grudnia 2016 roku, a więc wtedy, gdy jak to wynika z k. 61, przedmiotowe bramy nie były gotowe do wysyłki, ale co ważniejsze, po terminie wykonania umowy, co upoważniało powódkę do odstąpienia od umowy; d) k. 52, gdzie powódka pismem z dnia 30 listopada 2016 roku informuje pozwanego, że ma termin do dostarczenia przedmiotowych bram dla swego kontrahenta do 10 grudnia 2016 roku, chce płacić należność pozwanej spółce i jednocześnie informuje, że zbliża się data wykonania umowy, to jest 4 grudzień 2016 roku;
e) k. 53 - pisma pozwanego z dnia 7 grudnia 2016 roku, gdzie pozwany zobowiązuje się do dostarczenia bram do dnia 21 grudnia 2016 roku, z tym że część bram będzie dostarczona 14 grudnia 2016 roku, a montażyści są umówieni na czas od 19 do 23 grudnia 2016 roku, co okazuje się nieprawdą, a już wtedy proponowany termin do 21 grudnia 2016 roku wskazuje, że pozwany nie wykona umowy w terminie; f) k. 56 - pisma powódki z dnia 13 grudnia 2016 roku, gdzie domaga się ona faktury VAT, a nie faktury pro forma, bowiem tylko faktura VAT jest dokumentem sprzedaży, a faktura pro forma tym dokumentem nie jest, czego Sąd wydaje się nie rozróżniać; powódka podaje także, że była 13 grudnia 2016 roku w firmie pozwanego,
a żadnej bram nie wyprodukowano; g) k. 57 - zawiadomienia powódki do prokuratury z dnia 14 grudnia 2016, stanowiącej zawiadomienie o oszustwie pozwanej spółki, z informacją, że małżonek powódki był w firmie pozwanego w dniu 7 grudnia 2016 roku, ona sama w dniu 13 grudnia 2016 roku i bram nie pokazano, a zatem ich nie było; h) k. 60 - pisma pozwanego
z dnia 14 grudnia 2016 roku informującego, iż bramy będą wyprodukowane do dnia 30 grudnia 2016 roku, a zatem po terminie umówionym i będą okazane powódce; i) k. 61 - pisma pozwanego z dnia 29 grudnia 2016 roku cytowane w zarzucie 2 apelacji, k. - 62 pisma powódki z dnia 31 grudnia 2016 roku, która to oceny winna odpowiadać jednoznacznie stronom na pytanie, czy Sąd Okręgowy przyjmuje, że termin wykonania dzieła wyznaczony najdalej do 18 grudnia 2016 roku w zakresie wyprodukowania przez pozwanego i dostarczenia spornych bram do W. i tam ich zamontowania, na co pozwany potrzebował, jak to wynika z k. 53, 4 dni, był przez pozwaną spółkę dotrzymany czy też nie, bowiem jeśli nie był dotrzymany, odstąpienie od umowy było skuteczne; 4) nadanie w sprawie znaczenia bliżej nieokreślonemu mailowi powódki z dnia 21 grudnia 2016 roku, o wierceniu otworów, które według jej twierdzeń były przewidziane w specyfikacji umowy z k. 33-35, a której to okoliczności nie badał działający w sprawie biegły, w sytuacji gdy żadna ze stron nie wystąpiła o zmianę treści umowy, a więc okoliczność ta, zgodnie z treścią §4 pkt 13 umowy stron z k. 6, nie ma jakiegokolwiek znaczenia w rozstrzyganej sprawie dla terminu wykonania dzieła.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia w istotnym zakresie wymogów określonych w art. 328 §2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania). Zastrzeżenie to dotyczy także ustaleń faktycznych, które nie zostały wyodrębnione konstrukcyjnie. Mając jednak na uwadze fakt, że dostrzeżone uchybienia nie uniemożliwiły kontroli instancyjnej, istota sporu została rozpoznana,
a jednocześnie skarżąca nie podniosła prawnoprocesowego zarzutu obrazy ww. przepisu, Sąd odwoławczy nie uwzględnił wniosku kasatoryjnego i rozpoznał sprawę merytorycznie.
Z drugiej strony Sąd Apelacyjny zmuszony został do sformułowania na nowo stanu faktycznego sprawy, zarówno z uwagi na dostrzeżone wady konstrukcyjne, jak i jego niekompletność.

Sąd drugiej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

Powódka w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarła umowę z Zakładem Usług (...) S.A. w M. (dalej: (...)), na podstawie której zobowiązała się do wykonania, dostarczenia i zamontowania w budynku przy ul.(...)w W. bram stalowych, dwuskrzydłowych, czterozawiasowych, w terminie do 10 grudnia 2016 r.

(dowód: zlecenie – k. 12)

W październiku 2016 r. doszło do spotkania przedstawicieli (...), powódki
i pozwanej, na którym omówiono szczegóły wykonania i dostarczenia bram. Pozwaną reprezentował T. T. (1), który przygotował ofertę, a potem zajmował się realizacją zamówienia. (okoliczności bezsporne)

W dniu 4 listopada 2016 r. doszło do zawarcia między powódką a pozwaną spółką umowy o dzieło, której przedmiotem było wykonanie i dostarczenie przez pozwaną dla powódki, w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, bram dwuskrzydłowych wg oferty (...) (po aktualizacji z dnia 4 listopada 2016 r.) za wynagrodzeniem w kwocie 142.188 zł brutto. Umówiono się także, że: zamawiający zapłaci zadatek w wysokości 63.985 zł; wykonanie przedmiotu umowy nastąpi do 4 grudnia 2016 r. pod warunkiem wpłacenia przez zamawiającego zaliczki na 4 tygodnie przed ustalonym terminem (§2.2, §3.2); pozostała część wynagrodzenia zostanie uiszczona przelewem przez zamawiającego na 3 dni przed planowaną datą dostawy na podstawie faktury VAT wystawionej przez wykonawcę (§2.4); wykonawca nie będzie pozostawał w zwłoce, jeżeli niedochowanie terminu będzie następstwem niewywiązania się przez zmywającego z obowiązków określonych w §4.1, 4.2, 4.11 (§3.2); do chwili zapłaty całego wynagrodzenia przedmiot dostawy pozostanie własnością wykonawcy (§4.1). Obie strony uznawały, że warunkiem dostarczenia bram jest zapłata całości wynagrodzenia na 3 dni przed terminem dostawy.

(dowód: umowa – k. 6-7, zeznania powódki – protokół rozprawy z 26.07.2021 r. od 00:02:45 – k. 249v, zeznania przedstawiciela pozwanej – protokół rozprawy z 26.07.2021 r. od 00:18:39 – k. 249v)

Przedmiot umowy został sprecyzowany przez strony w ofercie cenowej (...) pod nazwą „WYCENA poprawka 04.11.2016 r.”, w którym wskazano: liczbę kompletów bram, materiał do wykonania, kolor, opcje dodatkowe, a także: termin realizacji, warunki płatności, wyłączenie możliwości rozwiązania umowy po uiszczeniu zadatku.

(dowód: oferta – k. 33-34, 35)

W dniu 7 listopada 2016 r. powódka zapłaciła pozwanej zadatek w wymaganej umową wysokości.

(dowód: dokument przelewu – k. 69)

Mailem z 30 listopada 2016 r. powódka wezwała pozwaną do wskazania terminu dostawy bram w celu zapewnienia rozładunku oraz zapłaty reszty wynagrodzenia.
W odpowiedzi podpisanej przez T. T. (1) wskazano, że bramy zostaną dostarczone do 21 grudnia 2016 r., lecz część z nich do 14 grudnia 2016 r.

(dowód: mail – k. 52, odpowiedź – k. 53)

Pismem z 9 grudnia 2016 r. powódka wezwała pozwaną do niezwłocznego wykonania umowy, w związku z upływem umówionego terminu.

(dowód: pismo – k. 21)

W dniu 12 grudnia 2016 r. pozwana wystawiła fakturę proforma na resztę wynagrodzenia, na płatność przelewem, z terminem płatności na ten sam dzień. W reakcji na to powódka w korespondencji elektronicznej z 13 grudnia 2016 r. wskazała, że winna zostać wystawiona faktura VAT oraz podała, że w czasie jej wizyty tego samego dnia w siedzibie spółki nie okazano jej żadnej bramy, a nadto A. S. (1) oświadczyła, że bramy nie zostały wykonane.

(dowód: faktura – k. 36, email – k. 56)

W dniu 14 grudnia 2016 r. powódka złożyła w Komendzie Miejskiej Policji w N. zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w związku z faktem wystawienia faktury końcowej przez pozwaną przy jednoczesnym braku wyprodukowania bram.

(dowód: zawiadomienie – k. 58)

Pismem z tego samego dnia pozwana poinformowała powódkę, że bramy zostaną dostarczone do 30 grudnia 2016 r. po wcześniejszej zapłacie reszty wynagrodzenia.

(dowód: pismo – k. 60)

Mailem z 21 grudnia 2016 r. pozwana poprosiła pozwaną o wykonanie dodatkowych otworów montażowych zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami.

(dowód: mail – k. 140)

W dniu 29 grudnia 2016 r. pozwana wystawiła fakturę VAT na resztę wynagrodzenia, na płatność gotówką, z terminem płatności na ten sam dzień. W tym samym dniu członek zarządu pozwanej spółki (...) oświadczyła na piśmie, że bramy na dzień 30 grudnia 2016 r. nie są gotowe do wysyłki, ale zostaną dostarczone w dniu 4 stycznia 2017 r.

(dowód: faktura – k. 37, oświadczenie – k. 61)

Objęte umową bramy zostały wykonane przez pozwaną do 30 grudnia 2016 r.

(dowód: opinia biegłego – k. 164, zeznania przedstawiciela pozwanej – protokół rozprawy z 26.07.2021 r. od 00:18:39 – k. 249v)

Pismem z 31 grudnia 2016 r. powódka wezwała ostatecznie pozwaną do wykonania przedmiotu umowy w terminie do 3 stycznia 2017 r., pod rygorem odstąpienia od umowy
i żądania zwrotu zadatku. W odpowiedzi z 3 stycznia 2017 r. pozwana wskazała na brak zapłaty reszty wynagrodzenia.

(dowód: wezwanie – k. 18, odpowiedź – k. 38)

W dniu 2 stycznia 2017 r. pozwana zwróciła się do (...) sp. j. w C.
o wykonanie usługi przewozu 36 bram do W. w dniu 3 lub 4 stycznia 2017 r.

(dowód: korespondencja mailowa – k. 141-142)

Pismem z 4 stycznia 2017 r. (...) odstąpił od umowy z powódką. W piśmie z tej samej daty powódka oświadczyła o odstąpieniu od umowy z pozwaną z powołaniem się na niewykonanie przedmiotu umowy w terminie.

(dowód: pisma z 4.01.2017 r. – k. 13, 14)

Przyjęte przez Sąd odwoławczy za podstawę do poczynienia ustaleń faktycznych dokumenty nie były kwestionowane co do swojej prawdziwości, a także treści. Opinia biegłego, choć przydatna w nieznacznym zakresie, jest jasna, rzetelna i przekonująca,
a co najistotniejsze nie została skutecznie zakwestionowana. Zeznania świadka A. A. nie wniosły zasadniczo żadnych istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, poza tymi, które były bezsporne, tj. co do spotkania poprzedzającego zawarcie umowy (...)
z powódką i powódki z pozwaną, niewykonania umowy przez powódkę, zapłaty i zwrotu przez nią zadatku, terminu wykonania umowy. Stwierdzenie świadka, że sprawy techniczne sposobu wykonania bram zostały oznaczone przy zawarciu umowy, nie oznacza, że ustalenia w tym zakresie były kompletne. Zeznania M. M.także w znakomitej części dotyczyły okoliczności bezspornych. Nie wykluczają one przyjęcia, że na dzień 30 grudnia 2016 r. bramy były wyprodukowane. Z kolei zeznania T. T. (1) nie zasługiwały na wiarę w zakresie, w jakim kwestionował on swoje uprawnienie do zawierania umów oraz wskazywał, że bramy były gotowe już na początku grudnia 2016 r. W kwestii reprezentacji pozwanej spółki okoliczność formalnego umocowania T. T. (1) utraciła na znaczeniu o tyle, że reprezentująca spółkę A. S. (1)w czasie swoich zeznań na rozprawie apelacyjnej przyznała, że zaakceptowała do wykonania umowę podpisaną przez T. T., tj. tę z 4 listopada 2021 r. Z kolei co do daty wykonania bram, twierdzeniu o ich wykonaniu na początku grudnia przeczy treść pisma z 7 grudnia 2016 r. sygnowanego przez tego świadka i wskazującego 21 grudnia 2016 r. jako termin realizacji umowy. Odnośnie do zeznań stron Sąd Apelacyjny dał im wiarę w zakresie okoliczności niespornych oraz kwestii zgodnego rozumienia zapisów umowy z 4 listopada 2016 r. Za wiarygodne uznać należało zeznania A. S. (1) co do tego, że bramy były gotowe do dostarczenia w dniu 3 stycznia 2017 r., co potwierdza opinia biegłego oraz dokumenty świadczące o zamówieniu transportu w przedsiębiorstwie transportowym. Przedstawicielka pozwanej przekonująco wytłumaczyła także treść swojego oświadczenia z 29 grudnia 2016 r. tym, że na dzień 30 grudnia 2016 r. bramy nie były przygotowane do transportu, który nadto jeszcze nie był zamówiony. Oczywiście można wyobrazić sobie sytuację, że działania pozwanej w tej kwestii były pozorowane, ale twierdzenie takie jest niełatwe do obrony wobec opinii biegłego potwierdzającej tę datę. Opinia w tym zakresie kwestionowana nie była. Trudno także, pozostając w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, przyjąć, że pozwana wyprodukowała bramy już po dacie odstąpienia od umowy, li tylko w celu uniknięcia porażki w ewentualnym procesie, gdy się zważy, że wynik procesu nie był pewny, a przedmiot umowy niestandardowy, trudny do zbycia. Tym samym przymiotu wiarygodności w omawianym zakresie nie sposób przydać zeznaniom powódki.

W kontekście ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, a uzupełnionych w postępowaniu apelacyjnym, zarzuty apelacji nie mogły się ostać.

Pierwszy z nich, dotyczący naruszenia art. 233 §1 k.p.c., związany był
z niewyjaśnieniem, która z przedłożonych przez strony umów była wiążąca. Zarzut ten okazał się o tyle nietrafiony, że w obu przypadkach powództwo nie mogłoby zostać uwzględnione. Niemniej Sąd Apelacyjny ustalił, że strony zawarły umowę, której odpis został dołączony do pozwu. Nawet bowiem zakładając, że T. T. nie był umocowany do jej podpisania, to działanie takie zatwierdzone zostało przez uprawnionego członka zarządu, co wynika z zeznań A. S. (1).

Nieskuteczne okazały się także zarzuty obrazy art. 233 §1 k.p.c. opisane w punkcie 3 apelacji, jakkolwiek rację ma skarżąca co do tego, że stosowna ocena wymienionych w nim dowodów nie została zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Uchybienie to jednak powinno skutkować ewentualnie podniesieniem zarzutu naruszenia art. 328 §2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wyrokowania).

Sąd Apelacyjny nie podzielił wniosków wysuniętych przez powódkę z dokumentu zalegającego na k. 141 akt sprawy dotyczącego zamówienia transportu. Strona pozwana konsekwentnie utrzymywała, że warunkiem dostawy bram było zapłacenie reszty ceny, co nie nastąpiło. Fakt, że bramy nie zostały dostarczone mimo zamówienia transportu, wręcz potwierdza, że ww. dopłata była dla pozwanej kluczowa.

Okoliczność odstąpienia od umowy z powódką przez (...) pozostawała poza sporem, podobnie, jak złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy z pozwaną przez skarżącą. Czym innym jest jednak skuteczność oświadczenia powódki w kontekście żądania pozwu, o czym niżej.

Analogicznie ocenić należy dowód w postaci pisma pozwanej z 26 stycznia 2017 r. (k. 16). Jak już wskazano, do 30 grudnia 2016 r. bramy zostały wyprodukowane i mogły zostać dostarczone na budowę 3-4 stycznia 2017 r., pod warunkiem zapłaty reszty ceny, co jednak nie nastąpiło.

Bezsporne było także, że powódka wzywała pozwaną do wykonania umowy we wskazanym w jej treści terminie, a pozwana z kolei zobowiązała się do dostarczenia bram najpóźniej do 21 grudnia 2016 r. Także w tym przypadku kluczową kwestią pozostaje brak zapłaty reszty ceny.

Dla ostatecznego wyniku sprawy nie miało znaczenia, że pozwana wystawiła początkowo jedynie fakturę „proforma”, skoro brak ten usunięty został w dniu 29 grudnia
2016 r. oraz okoliczność, że 13 grudnia 2016 r. nie było wyprodukowanych bram, skoro zostały one wyprodukowane przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu. Ta ostatnia uwaga pozostaje aktualna dla oceny dokumentów w postaci pisma pozwanej z 14 grudnia 2016 r. (k. 60), pisma pozwanej z 29 grudnia 2016 r. (k. 61), pisma powódki z 31 grudnia 2016 r. (k. 62).

Zgodzić należy się z apelującą co do tego, że mail powódki z 21 grudnia 2016 r. dotyczący wiercenia dodatkowych otworów nie miał istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia
w tym znaczeniu, że nie stanowił samoistnie o przedłużeniu terminu. Niemniej dokument ten może potwierdzać stanowisko pozwanej co do tego, że bramy zostały mężowi powódki okazane, albowiem w innym wypadku kierowanie pisma tej treści byłoby niezrozumiałe.

Kluczowa z punktu widzenia zasadności powództwa była odpowiedź na pytanie, czy powódka była uprawniona do odstąpienia od umowy. Stanowiący podstawę dochodzonego roszczenia art. 394 §1 k.c. w powiązaniu z art. 394 §3 k.c. nie pozostawia wątpliwości co do tego, że dający zadatek będzie uprawniony do zapłaty jego podwójnej wysokości, jeżeli niewykonanie umowy nastąpi z przyczyn leżących po stronie jego kontrahenta.
W rozpoznawanej sprawie strony umówiły się wprawdzie, że przyjmujący zamówienie dostarczy wykonane przez siebie bramy na teren budowy do 4 grudnia 2016 r., ale termin ten uzależniony został od spełnienia dodatkowych warunków. Po pierwsze, od zapłaty zadatku, co bezspornie nastąpiło. Po wtóre, od zapłaty reszty ceny na 3 dni przed planowaną datą dostawy. Ten drugi warunek nie wynikał wprost z treści umowy, a co więcej treść §4.7 wydawałaby się wskazywać, że wykonanie umowy nie było uzależnione od zapłaty całości ceny. Z kolei §4.8 dawał przyjmującemu zamówienie uprawnienie do wstrzymania się z realizacją zamówienia do czasu uiszczenia wymaganych płatności za poprzedni etap. Powoływany w ostatniej kolejności zapis wskazuje ponad wszelką wątpliwość, że umowa zawierana była na podstawie szablonu (co zresztą potwierdziła przedstawicielka pozwanej) i nie wszystkie jej postanowienia strony uznawały za wiążące. Do wniosku takiego prowadzi także analiza postanowień umownych odnośnie do terminu zapłaty zadatku i skutków jego niezapłacenia. Otóż w §2.3 zamawiający zobowiązywał się co zapłaty zadatku już w dniu podpisania umowy, a niedochowanie tego terminu skutkowało rozwiązaniem umowy. Tymczasem §3.1 wskazywał, że zapłata zadatku ma nastąpić na cztery tygodnie przed terminem wykonania umowy. Data wpłaty zadatku przez powódkę wskazuje, że strony uznawały za wiążący ten drugi termin. W takich okolicznościach kluczowe znaczenie przydać należy zeznaniom obu stron, a szczególnie powódki, z których wynika w sposób nie budzący żadnych wątpliwości, że obaj kontrahenci uznawali zgodnie, że warunkiem wykonania umowy przez pozwaną jest uiszczenie reszty wynagrodzenia na 3 dni przed planowaną dostawą. Takiemu rozumieniu umowy dać należy zgodnie z art. 65 §2 k.c. prymat nad jej dosłownym brzmieniem. Znajduje ona zresztą potwierdzenie także w innych dowodach: zeznaniach M. M. i T. T. (1) oraz korespondencji między stronami. W tym kontekście odczytać należy również zapis §4.1 w zw. §3.2 umowy. Oczywistym jest, że wolą stron było, że przyjmujący zamówienie nie pozostawał w zwłoce do czasu zapłaty całości wynagrodzenia. Inna interpretacja tych postanowień, tj.
z odniesieniem do kwestii własności, jest nie do obrony w świetle zasad logicznego rozumowania. Skoro zatem bezspornie powódka nie zapłaciła reszty wynagrodzenia,
a pozwana przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu była gotowa wykonać umowę do 3-4 stycznia 2017 r., oświadczenie to nie wywołało skutku, o którym mowa w art. 394 §1 k.c.

W kontekście poczynionych wyżej rozważań nie może być uznany za trafny zarzut obrazy art. 635 k.c., choć rację ma oczywiście skarżąca, twierdząc, że przepis ten znajduje zastosowanie także w przypadku upływu terminu do wykonania dzieła. Powódka mogła skorzystać z powołanego przepisu w momencie otrzymania pisma pozwanej z 7 grudnia
2016 r., z którego treści w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wynikało, że 3-dniowy termin od ewentualnej zapłaty reszty ceny nie zostanie dochowany. W takim wypadku należałoby poddać ocenie pod kątem art. 58 §1 lub 2 k.c. zapis umowny §3.2 przewidujący prolongatę wykonania umowy o 14 dni.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do wynagrodzenia adwokata przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Marek Boniecki