Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jerzy Bess

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 lutego 2024 r. w Krakowie

sprawy z powództwa J. Z.

przeciwko (...) S.A. w S.
o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 20 czerwca 2022 r., sygn. akt VII GC 31/20

1.  w wyniku uwzględnienia apelacji strony pozwanej, zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i II przez nadanie im treści:

- „I. zasądza od (...) S.A. w S. na rzecz J. Z. kwotę 544.913,61 zł (pięćset czterdzieści cztery tysiące dziewięćset trzynaście złotych sześćdziesiąt jeden groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od następujących kwot i terminów:

a) od kwoty 322.223,78 zł od dnia 16 lutego 2019 roku do dnia 5 lutego 2020 r.,

b) od kwoty 93.856,88 zł od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.,

c) od kwoty 108.116,35 zł od dnia 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r. oraz kwotę 12.005,17 zł (dwanaście tysięcy pięć złotych siedemnaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,”,

- „II. oddala powództwo w pozostałej części,”,

2. oddala apelację powódki;

3. zasądza od powódki J. Z. na rzecz strony pozwanej (...) S.A. w S.
kwotę 9.363 zł (dziewięć tysięcy trzysta sześćdziesiąt trzy złote) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, od dnia zapłaty.

Sygn. akt I AGa 272/22

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Kielcach zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 czerwca 2022 roku sygn. akt VII GC31/20:

I.  zasadził od pozwanego (...) S.A. w S. na rzecz powódki J. Z. kwotę 544.913,61 zł, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 524.197,01 zł liczone za okres od dnia 22 marca 2018 r. do dnia 5 lutego 2020 r.

oraz kwotę 12.005,17 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddalił powództwo w pozostałej części;

III.  nakazał pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Kielcach kwoty 18.574,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

IV.  w pozostałym zakresie kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa..

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przedstawił m.in. następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Powództwo jest zasadne w przeważającej części i podlega uwzględnieniu do kwoty 544.913,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 524.197,01 zł liczone za okres od dnia 22 marca 2018 r. do dnia 5 lutego 2020 r.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powódki oparte jest na odpowiedzialności ubezpieczeniowej pozwanego Ubezpieczyciela, wynikającej z zawartych umów ubezpieczenia.

Bezspornym i niewątpliwym w niniejszej sprawie jest to, że w dacie zdarzenia powódkę łączyła z pozwanym ubezpieczycielem umowa ubezpieczenia ww. budynku oraz sprzętu stacjonarnego oraz przenośnego na mocy polisy (...) (...) nr (...) oraz umowa ubezpieczenia znajdujących się w budynku maszyn, urządzeń, wyposażenia znajdujących się w budynku maszyn, urządzeń, wyposażenia oraz środków obrotowych na mocy Polisy (...) (...) nr (...). Szkoda powstałą w wynika pożaru budynku z dnia 28 stycznia 2018 r. została zgłoszona pozwanemu ubezpieczycielowi, który przeprowadził postępowania likwidacyjne o nr (...) (dot. szkód w budynku), (...) (dot. szkód w sprzęcie maszynach, urządzeniu i wyposażeniu) oraz l (dot. szkód w środkach obrotowych). Na skutek poczynionych ustaleń pozwany w ramach poszczególnych postępowań szkodowych na rzecz powódki wypłacił następujące kwoty 1.578.696,68 zł ((...)), 33.631,14 zł 8), 584.085,67 zł ((...)) oraz 22.185,23 zł ((...)) w datach określonych w dokumentach znajdujących się w aktach szkodowych.

Wskazać bowiem należy, że istotę niniejszego sporu stanowi natomiast kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego ubezpieczyciela oraz wykazania istnienia i udowodnienia po stronie powódki istnienia szkody i jej rozmiarów. Przeprowadzając rozważania, zauważyć należy, że treść zobowiązania dłużnika pozostaje w ścisłej zależności od natury stosunku prawnego. Zgodnie zaś z treścią art. art. 361 § 1 i 2 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Ze wskazanych przepisów wynika, że dla zaktualizowania się odpowiedzialności kontraktowej pozwanego koniecznym jest stwierdzenie niewykonania bądź nienależytego wykonania przez niego umowy, związku faktycznego – przyczynowego między tym zachowaniem oraz szkody, przy czym szkoda ta może polegać na utracie składników majątkowych bądź na utracie przyszłych korzyści, których na skutek wyrządzenia szkody wierzyciel nie uzyskał, choć ich uzyskanie w okolicznościach sprawy było realne. Wskazane okoliczności uzasadniające odpowiedzialność odszkodowawczą zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c. stanowiącym, iż ciężar udowodnienia danego faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne, winna wykazać w przedmiotowej sprawie powódka. W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedstawienie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach sprawy, z których wywodzi ona korzystne dla siebie skutki, nie jest jej prawem czy obowiązkiem procesowym, lecz ciężarem procesowym, wynikającym i zagwarantowanym przepisami prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony, jakim jest wygranie procesu, nakazuje jej podjąć wszelkie możliwe czynności procesowe w celu udowodnienia przedstawionych twierdzeń o faktach. W świetle powyższych rozważań Sąd nie był obowiązany do poszukiwania dowodów z własnej inicjatywy i bazował przy orzekaniu na materiale dowodowym przedstawionym przez strony.

Zgodnie z art. 805 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku - art. 805 § 2 pkt 1 k.c. Przepis art. 824 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Z art. 8241 § 1 k.c. wynika natomiast, że o ile nie umówiono się inaczej, suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia majątkowego to umowa określa zasady i granice odpowiedzialności ubezpieczyciela. Stosunek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ma charakter odszkodowawczy, dlatego świadczenie ubezpieczyciela nie powinno przewyższać wysokości szkody poniesionej przez ubezpieczonego. Stosownie do treści art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Powyższy przepis wyraża zasadę odpowiedzialności za szkodę w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Natomiast zgodnie z art. 363 § 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powódki jest udokumentowane załączonymi do pozwu dokumentami, dowodami osobowymi i opiniami biegłych sadowych a co za tym idzie udowodnione do kwoty do kwoty łącznej 544.913,61 zł. Odnosząc się do zarzutów pozwanego ubezpieczyciela zawartych w odpowiedzi na pozew, Sąd Okręgowy uznał, że nie jest uprawnione w tym stanie faktycznym obniżenie przez ubezpieczyciela – w wyniku zastosowania zasady proporcji – wysokości tak określonego odszkodowania wypłaconego powódce z tytułu poniesionej szkody w wyniku pożaru.

Zważyć należy, że w ubezpieczeniach majątkowych regułą powinno być świadczenie ubezpieczyciela w wysokości poniesionej szkody będącej skutkiem wypadku ubezpieczeniowego, a granicę odpowiedzialności powinna stanowić suma ubezpieczenia, odpowiadająca wysokości składki jako świadczenia wzajemnego ubezpieczającego (art. 824 § 1 w związku z art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c.). Dlatego też wszelkie klauzule ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia majątkowego, w tym zwłaszcza klauzula proporcjonalności jego świadczenia w stosunku do rzeczywistej wartości przedmiotu ubezpieczenia stanowią wyjątek od wskazanej zasady i wymagają wyraźnego i znanego ubezpieczającemu postanowienia umownego, na które się godzi, także wtedy, gdy ograniczenie takie znajduje się w ogólnych warunkach umów przygotowanych przez ubezpieczyciela i akceptowanych przez ubezpieczającego. To pozwany ubezpieczyciel powinien wykazać, że informował ubezpieczającego o tym jakie skutki rodzi zapis ogólnych warunków umów, w przypadku wystąpienia szkody, gdy zajdzie przypadek tzw. niedoubezpieczenia i uzyskał jego zgodę na taki wariant ubezpieczenia. Pozwany tego nie wykazał. Z materiału dowodowego nie wynika aby pozwany ubezpieczyciel skutki takiego zapisu wskazał ubezpieczającemu przy zawieraniu umowy ubezpieczenia. Podkreślić należy, że zgodnie z przepisem art. 824 § 1 k.c. to ustalona w umowie suma ubezpieczenia jest wskazaniem maksymalnej kwoty ograniczającej wysokość świadczenia ubezpieczyciela, ponoszącego odpowiedzialność za szkodę powstałą w wyniku zdarzenia objętego ubezpieczonym ryzykiem. Wysokość sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie wpływa bezpośrednio na określenie wysokości składki ubezpieczeniowej będącej ekwiwalentem świadczenia ubezpieczyciela w postaci ponoszenia ryzyka zapłaty odszkodowania w wysokości odpowiadającej wartości powstałej szkody, ale nieprzekraczającego sumy ubezpieczenia. Ubezpieczający może wyrazić zgodę na taki wariant umowy ubezpieczenia, że zdecyduje się na określenie sumy ubezpieczenia na poziomie niższym aniżeli wartość odtworzeniowa przedmiotu ubezpieczenia w dniu zawierania umowy czyli zgodzić się na niedoubezpiecznie mienia. Ubezpieczając zapłaci wtedy niższą składkę niż wynika to z umowy nieprzewidującej niedoubezpieczenia i ma świadomość, że w przypadku szkody należne mu odszkodowanie będzie uwzględniało tę zasadę proporcji. O takich postanowieniach umowy ubezpieczenia ubezpieczony powinien być poinformowany i dokładnie pouczony przez ubezpieczyciela i powinien wyrazić na takie warunki zgodę. Samo bezkrytyczne podpisanie przez ubezpieczonego umowy ubezpieczenie bez powyższych informacji i pouczenia może nie wystarczyć by, w takich okolicznościach ubezpieczyciel nie może zatem skutecznie zwolnić się z obowiązku spełnienia świadczenia w wysokości należnego odszkodowania, z powołaniem się na zasadę proporcji zastrzeżoną w postanowieniach ogólnych warunków umowy ubezpieczenia, w razie stwierdzenia w dniu szkody niedoubezpieczenia mienia. Ryzyko zawarcia umowy przewidującej niedoubezpieczenie mienia - w zamian za niższą składkę płaconą ubezpieczycielowi - ubezpieczający poniesie w sytuacji, w której wysokość powstałej szkody jest wyższa niż wysokość zastrzeżonej w umowie sumy ubezpieczenia. Wypłacone odszkodowanie ubezpieczeniowe nie zrekompensuje wówczas ubezpieczonemu poniesionej faktycznie szkody. Zastosowanie w takiej sytuacji przez ubezpieczyciela zasady proporcji, rozumianej zawsze jako ograniczającej wysokość odszkodowania w razie niedoubezpieczenia, musiałoby oznaczać, że pomimo określenia w umowie sumy ubezpieczenia w wysokości powodującej niedoubezpieczenie mienia w chwili zawarcia umowy, odszkodowanie ubezpieczeniowe nigdy nie mogłoby osiągnąć poziomu sumy ubezpieczenia, będącej elementem wyznaczającym kalkulację wysokości składki ubezpieczeniowej. Postanowienie zatem zawarte w 15 ust. 1 Ogólnych Warunków Umów ubezpieczenia pozwanego ubezpieczyciela jest postanowieniem sformułowanym niejednoznacznie, zatem na postawie art. 12 ustawy o działalności ubezpieczeniowej (tj. Dz.U. 950.2013 ze zm.) obowiązującej w dacie zawierania umowy ubezpieczenia i w dacie szkody (obecnie art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 11.09.2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej Dz.U. 2015.1844) musi być interpretowane na korzyść powódki jako ubezpieczającego. Niejednoznaczność ta sprowadza się do zastrzeżenia możliwości każdorazowego zmniejszenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania przez zastosowanie zasady proporcji, w razie stwierdzenia w dniu szkody stanu niedoubezpieczenia mienia, pomimo ustalonej w umowie stron sumy ubezpieczenia, którą ubezpieczający ma prawo rozumieć jako górny pułap wysokości należnego mu odszkodowania. Zastrzeżenie w ogólnych warunkach umów ubezpieczenia możliwości dokonywania przez ubezpieczyciela weryfikacji sumy ubezpieczenia z wartością odtworzeniową ubezpieczonego mienia dopiero w fazie postępowania likwidacyjnego przeczy równości prawnej stron umowy ubezpieczenia, naruszając zasadę uczciwości obrotu (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9.08.2016 r. II CSK 743/15 i wcześniejszych np. V CSK 470/14 z 15.05.2015 r.).

W konsekwencji uznać należało, że postanowienia OWU zawierające tzw. klauzulę proporcjonalności w związku z niedoubezpieczeniem jest niedozwoloną klauzulą umowną. Świadczenie ubezpieczyciela zapewnione w umowie w razie ziszczenia się wypadku ubezpieczeniowego powinno odpowiadać wartości ryzyka ubezpieczeniowego, zrekompensowanego ubezpieczycielowi w postaci zapłaconej, wyliczonej przez niego składki ubezpieczeniowej. W tym konkretnym przypadku ubezpieczonego przedsiębiorcę przepisy pozwalają traktować jak konsumenta, gdyż powódka jako osoba fizyczna zawarła umowę ubezpieczenia związaną bezpośrednio ze swoją działalnością gospodarczą (art. 805 §4 k.c.) i do takich osób należy bowiem stosować art. 3851 – 3853 k.c. dotyczącej ochrony konsumenta przed skutkami klauzul abuzywnych. (por. wyrok z dnia 18 XII 2015 roku w sprawie IX GC 465)14 Sądu Okręgowego w Poznaniu).

Pozwany ubezpieczyciel na poczet odszkodowania z tytułu szkody powstałe w budynku uiścił kwotę 1. 578.696,68 zł , to w takim wypadku zgodnie przy uwzględnieniu wartości szkody wyliczonej przez biegłego sądowego i sumy ubezpieczenia i zastosowaniu przeliczeń zaakceptowanych przez stronę powodową w uzasadnieniu pozwu, do zapłaty dla powódki pozostała reszta należnego jej odszkodowania w wysokości 322.223,78 zł i taką kwotę Sąd Okręgowy na jej rzecz od pozwanego zasądził na podstawie art. 805 § 1 k.c.).

Odnośnie zasadności roszczenia co do reszty odszkodowania z tytułu szkody powstałej w wyposażeniu, Sąd Okręgowy ustalił, że wynosi ono kwotę 93.856,88 zł i stanowi różnicę pomiędzy ustaloną wartości szkody 678.671,78 zł wyliczoną sądowego a kwotą odszkodowania 584.814,90 zł wypłaconą powódce przez ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego.

W realiach niniejszego sporu, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko powódki, iż w przedmiotowym wypadku w pełni zasadnie jest roszczenia powódki co do reszty odszkodowania z tytułu szkody poniesionej w środkach obrotowych w wysokości 108.116,35 zł objętej pozwem.

Zasadnie okazały się odsetki skapitalizowanie, które łącznej wysokości stanowią kwotę 20.716,60 zł, na które składają się kwoty: 18.233,52 zł ,10,96 zł, 232,71 zł, 1.101,26 zł, 1.038,15 zł.

Z tych też względów, mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku, w pozostałej części roszczenie powódki podlegało oddaleniu jako nieudowodnione.

Orzeczenie odnośnie zasądzonych ustawowych odsetek za opóźnienie od uwzględnionej w wyroku kwoty głównej 524.197,60 zł znajduje oparcie w art. 481 §1 i §2 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu odnośnie daty ich wymagalności.

O kosztach procesu stosownie do rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 §1 i §3 k.p.c. i art. 100 k.p.c. w związku z art. 3 ust. 2 pkt 1, art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 623), §2 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ) i art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2021, poz. 1923 póź. zm.).

Rozstrzygnięcie o nieuiszczonych kosztach sądowych znajduje oparcie w przepisie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 755).

Od niniejszego wyroku apelacje wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo pkt. Il wyroku oraz orzekającej o kosztach procesu w pkt. I wyroku, wyrokowi temu zarzucając

1. oczywista sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego (przez, jak się wydaje pomyłkę rachunkową) co do wyliczenia, iż pozwana nie dopłacił powódce z tytułu szkód pożarowych dotyczących budynku kwoty 322.223,78 zł. podczas gdy zgodnie z ustalonym przez Sąd Okręgowy w Kielcach stanem faktycznym, gdzie Sąd przyjmuje, iż szkoda pożarowa w budynku powódki wyniosła łącznie zgodnie z wyliczeniem pozwanej 2.220.701 ,48 zł. a pozwany wypłacił z tytułu tej szkody powódce 1.578.696,68 zł. a więc różnica miedzy szkodą powódki, a kwota wypłaty z tego tytułu wynosi 322.223,78 zł. podczas gdy prawidłowe ustalenie tej różnicy przesądza o zasadności roszczenia powódki z tego tytułu to kwota przyjętej w pozwie wynosząca w kwocie 642.064,80 zł. a zatem nie ma jakichkolwiek podstaw do zmniejszenia należnego powódce odszkodowania do kwoty 322.223,78 zł. wobec tego powódka w apelacji domaga się zasądzenia dalszej kwoty kwota 319.841,02 zł. z ustawowymi odsetkami z zwłokę od dnia złożenia pozwu 1 1 lutego 2020 roku,

2. naruszenie przepisów postepowania, a mianowicie art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. przez nie wyjaśnienie przez Sąd Okręgowy w jaki matematyczny sposób Sąd ustalił, iż powódce z tytułu niedopłacenia należnego jej odszkodowania związanego ze spaleniem się jej budynku mieszkalno- usługowego należna jej kwota wynosi 322.223,78 zł. a nie dochodzą w pozwie kwotę 642.064,80 zł. a także niewyjaśnienie na podstawie jakich przesłanek Sąd w zdaniu drugim pkt. I wyroku zasadziła odsetki od kwoty 524.197,01 zł. za okres od 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 roku,

3. oczywistą sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie naliczenie odsetek w zdaniu drugim pkt. I wyroku, gdzie na skutek omyłki rachunkowej doszło do naliczenia odsetek od kwoty zasądzanej przez Sąd i następnie pomniejszonej o kwotę odsetek wadliwe rozliczoną o wysokości 20.716,60 zł. co w sumie skutkuje koniecznością zapłaty przez pozwanego kwoty 71.585,23 zł. podczas gdy skapitalizowane odsetki na datę złożenia pozwu, to jest na dzień 1 1 lutego 2020 roku wynosiły 86.966 zł. i powinny być doliczone do zasądzanej od pozwanego na rzecz powódki kwoty.

4. naruszenie przepisów postępowania, a w szczególności art. 98 § 1 k.p.c. przez wadliwe wyliczenie kosztów procesu należnych powódce, przez ustalenie tych kosztów na kwotę 12.005,17 zł. w sytuacji gdy powódka uiściła opłatę od pozwu wynoszącą 27.531 zł. a minimalna stawka wynagrodzenie adwokackiego to 10.800 zł., a więc łącznie 38.331 zł.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o .

zmianę skarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki w miejsce kwoty w pkt. I wyroku wynoszącej 544.913,61 zł kwoty 951.720,63 zł. z ustawowymi, odsetkami naliczonymi od dnia złożenia pozwu 1 1 lutego 2020 roku, stanowiącej sumę kwot zasądzonej 544.913,61 + objętej niniejsza apelacją w kwocie 406.807,02 zł oraz kosztów procesu za I instancję w kwocie 38.331 zł, a także kosztów zastępstwa procesowego, za postępowania przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie, zgodnie z normami.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części: dotyczącej zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powódki odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 524.197,01 zł liczonych za okres od dnia 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 roku, tj. w zakresie w którym Sąd zasądził odsetki:

a/ od kwoty 322.223,78 zł za okres od dnia 22 marca 2018 roku do 15 lutego 2019 r. (więc co do kwoty skapitalizowanych odsetek za opóźnienie za w/w. okres w wysokości 20.454,59 zł), tj. ponad nie zaskarżone odsetki za opóźnienie od kwoty 322.223,78 zł za okres od dnia 16 lutego 2019 roku do dnia 5 lutego 2020 r., b/ od kwoty 93.856.88 zł za okres od dnia 22 marca 2018 roku do 12 grudnia 2018 r. (zatem co do kwoty skapitalizowanych odsetek za opóźnienie za w/w. okres w wysokości 4.787,99 zł), tj. ponad nie zaskarżone odsetki za opóźnienie od kwoty 93.856.88 zł za okres od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r., tj. w zakresie pkt I wyroku, a w konsekwencji powyższego także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

naruszenie prawa materialnego tj. art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 524.197,00 zł od dnia 22 marca 2018 roku, tj. w sposób niezgodny z roszczeniem pozwu i treścią jego uzasadnienia, albowiem powódka żądała zasądzenia skapitalizowanych odsetek od kwoty roszczenia z tytułu szkody w budynku od dnia 16 lutego 2019 roku, od kwoty roszczenia z tytułu szkody w maszynach, urządzeniach i wyposażeniu za okres od 13 grudnia 2018 roku do 5 lutego 2020 r., a w efekcie zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki odsetek ustawowych za opóźnienie ponad żądanie pozwu wrażone w uzasadnieniu.

Podnosząc powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o:

1. zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie roszczenia powódki w zaskarżonym zakresie i zasądzenie od uwzględnionej części powództwa odsetek ustawowych za opóźnienie od następujących kwot i terminów:

a. od kwoty 322.223,78 zł od dnia 16 lutego 2019 roku do 5 dnia lutego 2020 r.

b. od kwoty 93.856.88 zł od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

c. od kwoty 108.116,35 zł od dnia 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

w miejsce dotychczasowych odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 524.197,01 zł od dnia 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

2. zmianę postanowienia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji, w tym kosztach zastępstwa adwokackiego i zasądzenie przedmiotowych kosztów procesu od powódki na rzecz pozwanej według norm przepisanych, wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, uwzględniając końcowy wynik sprawy,

a z ostrożności procesowej wniosła o:

3. uchylenie wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

4. ponadto w każdym przypadku wnoszę o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Obie strony wniosły o:

1. oddalenie w całości apelacji strony przeciwnej;

2. zasądzenie od stronny pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu w II instancji wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należy odnieść się do apelacji powódki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do uwzględnienia tej apelacji. W tym zakresie należy przytoczyć argumentacje strony pozwanej przedstawiona w odpowiedzi na apelacje powódki.

I. roszczenie z tytułu szkody w budynku

Powódka domagała się w toku procesu zasądzenia od pozwanej kwoty 642.064,80 zł z tytułu szkody w budynku. Sąd I instancji nie uwzględnił roszczenia powódki w całości i zasądził na jej rzecz z tego tytułu kwotę 322.223,78 zł.

Powódka w apelacji domaga się dopłaty różnicy między wyliczonym przez siebie roszczeniem, a kwotą zasądzoną przez Sąd meriti w wysokości 319.841,02 zł.

Nie ma jednak racji powódka twierdząc, że wyliczona przez Sąd I instancji kwota stanowi oczywistą omyłkę rachunkową Sądu.

Z treści opinii biegłej sądowej E. M. wynika, że wartość odtworzeniowa budynku usługowo — handlowo — mieszkalnego powódki w dniu pożaru 28 stycznia 2018 roku wynosiła 4.672.778,00 zł. Tymczasem suma ubezpieczeniowa w sprawie wynosiła 4.000.000,00 zł.

Skoro wartość odtworzeniowa budynku ustalona została przez niezależnego biegłego sądowego na dzień powstania szkody na kwotę 4.672.778,00 zł, to współczynnik niedoubezpieczenia przedmiotowego budynku wynosi: suma ubezpieczenia 4.000.000,00 zł/wartość odtworzeniowa 4.672.778,00 zł = 0,856.

Wartość szkody wynosi zatem: 1.900.920,46 zł (iloczyn szkody 2.220.701,48 zł x 0,856). Biorąc pod uwagę, że w postępowaniu likwidacyjnym pozwana przyznała i wypłaciła powódce odszkodowanie w kwocie 1.578.696,68 zł, co jest okolicznością bezsporną, wysokość należnego powódce odszkodowania wynosi 322.223,78 zł, co stanowi kwotę zasądzoną wyrokiem.

Strona powodowa zadeklarowała jednocześnie ubezpieczenie według wartości odtworzeniowej. Za wartość odtworzeniową (nową) uważa się wartość odpowiadającą kosztom przywrócenia mienia do stanu nowego, lecz nie ulepszonego, tj.: tv przypadku budynku — wartość odpowiadającą kosztom odbudowy w tym samym miejscu z uwzględnieniem dotychczasowej technologii, konstrukcji i standardu wykończenia, przy zastosowaniu dotychczasowych wymiarów i materiałów, stosownie § 4 pkt. 80 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (...) (...) (...) (w aktach sprawy).

Przyznane i wypłacone odszkodowanie z tytułu uszkodzenia budynku jest zatem w pełni zgodne z łączącą strony umową i rekompensuje szkodę powódki. Powyższe znajduje swoje odzwierciedlenie również w art. 805 § 2 pkt 1 k.c. nakładającym na ubezpieczyciela obowiązek zapłaty „określonego odszkodowania”, nie zaś pełnego.

Bezspornie odszkodowanie nie może być źródłem zysku. Ustalone odszkodowanie winno tak precyzyjnie, jak to możliwe, odpowiadać wielkości poniesionej szkody.

Nie ulega wątpliwości, iż przyznanie odszkodowania w wysokości wskazanej przez powódkę byłoby niezgodne z warunkami zawartej przez strony umowy, a także prowadziłoby do pokrzywdzenia pozwanej, pociągając za sobą nieuzasadnione koszty i prowadząc do nadmiernego i nieuzasadnione wzbogacenia powódki.

Z tej przyczyny zarzuty apelacji powódki nie powinny skutkować zmianą zaskarżonego wyroku I instancji w zakresie żądanym przez stronę powodową.

II. roszczenie z tytułu odsetek

W ocenie strony powodowej Sąd I instancji błędnie wyliczył wartość skapitalizowanych na rzecz powódki odsetek i z tego tytułu domaga się zasądzenia kwoty 86.966,00 zł.

Strona pozwana przyznaje, iż skapitalizowane odsetki zostały wyliczone przez Sąd I instancji nieprawidłowo, ale nie z przyczyn wskazanych przez powódkę. Skoro kwota roszczenia z tytułu szkody w maszynach, urządzeniach i wyposażeniu została obniżona z kwoty 251.516,14 zł do kwoty 93.856,88 zł, to również odsetki powinny być liczone od tej kwoty od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 roku.

Z kolei w zakresie szkody w budynku Sąd winien był zasądzić odsetki od kwoty 322.223,78 zł (nie zbiorczej 524.197,01 zł) za okres od dnia 16 lutego 2019 roku (a nie od dnia 22 marca 2018 roku).

Strona pozwana podtrzymuje zarzuty wyrażone w jej apelacji, iż Sąd meriti zasądził od pozwanej na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 524.197,01 zł liczone za okres od dnia 22 marca 2018 r. do dnia 5 lutego 2020 r., a więc ponad żądanie pozwu. Wyrok powinien zostać zmieniony, ale zgodnie z wnioskami apelacji strony pozwanej, a nie powódki.

W konsekwencji, w ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji powódki i w efekcie do zmiany na tej podstawie zaskarżonego wyroku.

Natomiast korekty wymaga zaskarżony wyrok w wyniku wniesienia apelacji strony pozwanej.

Także w tym zakresie należy przytoczyć argumentację strony pozwanej przedstawioną we wniesionej przez nią apelacji.

I.  [roszczenie pozwu]

Powódka formułując roszczenie główne w pozwie w kwocie 1.101.254,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę od dnia złożenia pozwu, określiła w uzasadnieniu pozwu żądanie w ten sposób, że:

1/ z tytułu szkody w budynku domagała się zapłaty kwoty 642.064,80 zł.

Do tej kwoty powódka doliczyła skapitalizowane odsetki za opóźnienie w kwocie 62.713,00 zł. Powódka przyjęła, że kwota roszczenia winna zostać wypłacona najpóźniej 15 lutego 2019 roku, tj. 14 dni po przekazaniu pozwanej całej dokumentacji w zakresie szkody w budynku. Strona powodowa wyraźnie wskazała dzień 15 lutego 2019 jako termin zapłaty, a zatem odsetki kapitalizowała od dnia 16 lutego 2019 r. (początek naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie).

Na kwotę skapitalizowanych odsetek składały się kwoty:

- 18.333,52 zł, naliczona jako odsetki między dniem 16 lutego 2019 roku a dniem wypłaty odszkodowania na etapie postępowania likwidacyjnego oraz

- 43.713,18 zł wyliczona od dochodzonej w pozwie kwoty 642.064,80 zł wyliczona od dnia 16 lutego 2019 roku do dnia 6 lutego 2020 r.

2/ z tytułu szkody w maszynach, urządzeniach i wyposażeniu domagała się zapłaty kwoty 251.516,14 zł

Do tej kwoty powódka doliczyła skapitalizowane odsetki za opóźnienie w kwocie 21.604,00 zł. Powódka przyjęła, że kwota roszczenia winna zostać wypłacona najpóźniej 12 grudnia 2018 roku, tj. 14 dni po przekazaniu pozwanej całej dokumentacji w zakresie szkody w wyposażeniu. Strona powodowa wyraźnie wskazała dzień 12 grudnia 2018 roku jako termin zapłaty, a zatem 13 grudnia 2018 r. jako początek naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie.

Na kwotę skapitalizowanych odsetek składały się kwoty:

- 1.344,93 zł (10,96 zł + 232,71 zł + 1.101,26 zł) naliczona jako odsetki między dniem 13 grudnia 2018 roku a dniem wypłat poszczególnych transz odszkodowań na etapie postępowania likwidacyjnego - 20.259,16 zł od dochodzonej w pozwie kwoty 251.516,14 zł od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

3/ z tytułu szkody w środkach obrotowych domagała się zapłaty kwoty 108.116,35 zł

Do tej kwoty powódka doliczyła skapitalizowane odsetki za opóźnienie w kwocie 15.241,00 zł. Powódka przyjęła, że kwota roszczenia winna zostać wypłacona najpóźniej 22 marca 2018 roku, tj. 14 dni po przekazaniu pozwanej całej dokumentacji w zakresie szkody z tytułu środków obrotowych.

Na kwotę skapitalizowanych odsetek składały się kwoty:

- 1.038,15 zł naliczona jako odsetki między dniem 23 marca 2018 roku a dniem wypłaty odszkodowania na etapie postępowania likwidacyjnego

- 14.203,23 zł od dochodzonej w pozwie kwoty 108.116,35 zł od dnia 23 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

II. [rozstrzygniecie sądu]

Sąd I instancji nie uwzględnił roszczenia powódki w całości i zasądził na jej rzecz od pozwanej:

- z tytułu szkody w budynku kwotę 322.223,78 zł,

- z tytułu szkody w wyposażeniu kwotę 93.856,88 zł oraz

- z tytułu szkody w środkach obrotowych kwotę 108.116,35 zł.

Do tej kwoty Sąd I instancji doliczył skapitalizowane odsetki, lecz nie w całości, a wyłącznie za okres pomiędzy datą wymagalności poszczególnych a datą wypłat odszkodowań na etapie postępowania likwidacyjnego tj. kwoty w wysokości: 18.233,52 zł (szkoda w budynku), kwoty w wysokości: 10,96 zł, 232,71 zł, 1.01,26 zł (szkoda w wyposażeniu) oraz kwota w wysokości: 1.038,15 zł (szkoda w środkach obrotowych), co dało skapitalizowane odsetki w kwocie 20.176,60 zł, doliczone do roszczenia głównego.

Nadto Sąd meriti zasądził od pozwanej na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 524.197,01 zł liczone za okres od dnia 22 marca 2018 r. do dnia 5 lutego 2020 r., a więc niezgodnie z żądaniem pozwu (ponad żądanie), nie wyjaśniając w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przyczyn takiego rozstrzygnięcia.

III. [orzeczenie ponad żądanie pozwu]

Zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Powołany wyżej artykuł wyraża kardynalną zasadę wyrokowania dotyczącą przedmiotu orzekania, według której sąd związany jest żądaniem zgłoszonym przez powoda w powództwie, a więc nie może wbrew żądaniu powoda (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.) zasądzić czegoś jakościowo innego albo w większym rozmiarze (np. zasądzić także odsetki ustawowe bez żądania) czy też uwzględnić powództwo na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Innymi słowy, granice przedmiotu sporu i orzekania zostały wyznaczone żądaniem powoda zgłoszonym w pozwie oraz w jego uzasadnieniu (art. 187 k.p.c.).

Sąd I instancji zasądzając odsetki od sumy uwzględnionego roszczenia w wysokości 524.197,01 zł za okres od dnia 22 marca 2018 r. do dnia 5 lutego 2020 r. orzekł wyraźnie ponad żądanie pozwu, albowiem strona powodowa jasno wskazała, że:

1/ w zakresie szkody w budynku powódka żądała skapitalizowania odsetek od dnia 16 lutego 2019 r. (wskazując jako termin zapłaty dzień 15 lutego 2019 r.) do dnia 5 lutego 2020 r.

Sąd zatem winien był ewentualnie zasądzić odsetki od kwoty 322.223,78 zł (nie zbiorczej 524.197,01 zł) za okres od dnia 16 lutego 2019 roku (nie zaś od dnia 22 marca 2018 roku), co w rezultacie oznacza niesłusznie zasądzone roszczenie z tytułu skapitalizowanych odsetek w rzeczywistej kwocie 20.454,59 zł.

2/ w zakresie szkody w maszynach, urządzeniach i wyposażeniu powódka żądała skapitalizowania odsetek od dnia 13 grudnia 2018 r. (wskazując jako termin zapłaty dzień 12 grudnia 2018 r.) do dnia 05 lutego 2020 r.

Sąd zatem winien był ewentualnie zasądzić skapitalizowane odsetki od kwoty 93.856.88 zł (nie zbiorczej 524.197,01 zł) za okres od dnia 13 grudnia 2018 r. (nie zaś od dnia 22 marca 2018 roku) do 5 lutego 2020 r., co w rezultacie oznacza niesłusznie zasądzone roszczenie z tytułu skapitalizowanych odsetek w rzeczywistej kwocie 4.787,99 zł.

3/ w zakresie szkody w środkach obrotowych powódka żądała skapitalizowania odsetek od kwoty 108.116,35 zł od dnia 22 marca 2018 roku do dnia 5 lutego 2020 r.

Zatem wyłącznie w tym zakresie — można by uznać za zasadne (zgodne z żądaniem pozwu) zasądzenie skapitalizowanych odsetek właśnie od daty 22 marca 2018 r. Sąd natomiast przyjął wyżej wskazaną datę 22 marca 2018 r. jako właściwą datą początkową naliczania odsetek co do wszystkich 3 roszczeń jednostkowych, mimo że powód takiego żądania w pozwie nie wyprowadził.

Tak więc apelacja strony pozwanej i podniesione przez nią zarzuty okazały się zasadne.

Dlatego też Sąd Apelacyjny orzekł jak pkt 1 sentencji na mocy art. 386 § 1 k.p.c.

Natomiast, uznając apelację strony pozwanej za bezzasadną, Sąd Apelacyjny orzekł jak pkt 2 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekłjak w pkt 3 sentencji według reguły odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., natomiast co do wysokości, to odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2) rozporządzenia ministra sprawiedliwości 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1800; Dz. U. z 2016 r. poz. 1668; Dz. U. z 2017 r. poz. 1797) w kwocie 8100 zł, a co do zwrotu kosztów sądowych, to w zakresie opłaty od apelacji w kwocie 1.263 zł, zgodnie ze stawką określoną w art. 13 ust. 2 i 18 u.k.s.c., czyli łącznie w wysokości 9.363 zł.

Na marginesie należy dodać, że postanowieniem z dnia 5.03.2024 r, Sąd Apelacyjny sprostował oczywiste omyłki zawarte w sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14.02.2024 r. sygn. akt I AGa 272/22:

- w pkt I. 1. przez dopisanie po słowach: „544,913,61 zł (pięćset czterdzieści cztery tysiące dziewięćset trzynaście złotych sześćdziesiąt jeden groszy)”, w sposób oczywisty omyłkowo pominiętych słów: „z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz”.

- i w pkt 3.przez zastąpienie słów: „zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej J. Z. na rzecz (...) S.A. w S. kwotę 9.363 zł”, słowami: „zasądza od powódki J. Z. na rzecz strony pozwanej (...) S.A. w S. kwotę 9.363 zł”.