Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

Protokolant: Jakub Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Kancelarii (...) sp. k. w K.

przeciwko Gminie S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 10 czerwca 2021 r., sygn. akt VII GC 45/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I AGa 281/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 12 kwietnia 2023 r.

Wyrokiem z 10 czerwca 2021 r. Sąd Okręgowy w Kielcach zasądził od Gminy S. na rzecz Kancelarii (...) spółki komandytowej w K. kwotę 105.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 26 września 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- 27 lipca 2015 r. pomiędzy pozwaną, jako zleceniodawcą a powodem, jako zleceniobiorcą, doszło do zawarcia umowy o świadczenie pomocy prawnej, na okres 3 lat;

- w zamian za świadczenie usług prawnych na rzecz pozwanej powód miał otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 2.500 zł netto miesięcznie;

- 30 grudnia 2016 r. strony zawarły aneks nr (...), w którym podwyższono wynagrodzenie do 2.750 zł netto miesięcznie;

- po wygaśnięciu ww. umowy pozwana postanowiła zawrzeć z powodem nową umowę na prowadzenie obsługi prawnej;

- 28 lipca 2018 r. pozwana podpisała z powodem umowę o świadczeniu pomocy prawnej na okres następnych 3 lat;

- w zamian za świadczone usługi powód miał otrzymać wynagrodzenie w wysokości 3.500 zł netto miesięcznie;

- 24 stycznia 2019 r. pozwana złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z 28 lipca 2018 r. na podstawie art. 746 §1 k.c. ze skutkiem na 31 stycznia 2019 r.; w oświadczeniu pozwana wskazała, że podstawą wypowiedzenia były ważne powody, do których zaliczyła zawarcie umowy z pominięciem przepisów ustawy prawo zamówień publicznych i obowiązującego w Gminie S. regulaminu udzielenia zamówień publicznych, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 30.000 euro oraz niekorzystne dla pozwanej warunki umowy;

- wskazano, że do oszacowania wartości zamówienia powinny zostać uwzględnione postanowienia art. 32-35 ustawy prawo zamówień publicznych, a umowy na obsługę prawną, które zostały zawarte z powodem stanowią jedno zamówienie z terminem obowiązywania od 27 lipca 2015 r. do 28 lipca 2018 r. i z tego powodu do oszacowania wartości zamówienia powinna zostać wzięta pod uwagę wartość obu umów;

- niekorzystne dla pozwanej warunki umowy z 28 lipca 2018 r. miały polegać na tym, że obsługa prawna miała być świadczona w wymiarze 1 godziny;

- szkoda powoda wyrażona jest różnicą między wynagrodzeniem, jakie otrzymałaby, gdyby umowa nie została wypowiedziana a kwotą wynagrodzenia otrzymaną do dnia wypowiedzenia od umowy i wyniosła 105.000 zł;

- powód nie ponosił wydatków pracowniczych ani kosztów eksploatacji samochodu, którym pracownicy Kancelarii dojeżdżali do Gminy S., w celu uzyskania wynagrodzenia za świadczenie pomocy prawnej na rzecz pozwanej;

- świadczenie usług prawnych na rzecz Gminy wykonywał osobiście komplementariusz spółki adwokat K. Z.;

- powód wynajmuje samochody od (...) sp. z o.o. i z tego tytułu ponosi co miesiąc stałe koszty, które były niezależne od obsługi pozwanej;

- obsługa prawna w Gminie S. była również świadczona przez współpracownika powoda radcę prawnego S. D., który świadczy usługi na podstawie umowy zlecenia.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione w świetle art. 734 §1 k.c., art. 746 §1 k.c. o art. 471 k.c., wskazując, że:

- strony łączyła umowa zlecenia;

- brak było podstaw do przyjęcia, że zaistniały ważne powody do rozwiązania przez pozwaną umowy z 28 lipca 2018 r.;

- zawarcie tej umowy nie stanowiło zamówienia na usługi okresowe, lecz zwykłe zamówienie, do którego stosuje się przepis art. 32 ust. 1 ustawy prawo zamówień publicznych;

- obie umowy łączące strony były od siebie niezależne;

- zgodnie z postanowieniami umowy z 28 lipca 2018r. wartość wynagrodzenia powoda wynosiła 126.000 zł netto, która to suma jest niższa od 129.351 zł netto, od której należało stosować przepisy ustawy prawo zamówień publicznych w 2018 r., co oznacza, że nie doszło do naruszenia przepisów ustawy ani Regulaminu Gminy;

- niesłuszny był też pogląd, jakoby zawarcie i realizacja umowy przez powoda odbywała się na niekorzystnych dla Gminy warunkach, pozwana nie składała jakichkolwiek uwag ani zastrzeżeń co do świadczenia usług prawnych przez powoda;

- powód wykazał wysokość szkody;

- nie było podstaw do pomniejszania kwoty 105.000 zł o koszty związane z realizacją umowy z 28 lipca 2018 r., ponieważ zgodnie z jej treścią, koszty poniesione w ramach realizacji zawartej umowy miała ponieść pozwana.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1) art. 746 §1 k.c. w zw. z art. 361 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię, a względnie niewłaściwe zastosowanie, poprzez przyjęcie, że roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania z tytułu wypowiedzenia umowy bez ważnego powodu jest w pełni zasadne, podczas gdy powód nie wykazał poniesienia szkody, bowiem wskazanie jedynie na utratę wynagrodzenia na skutek wypowiedzenia umowy nie stanowi wykazania szkody rozumieniu art. 746 §1 k.c. w zw. z art. 361 §1 i 2 k.c.; 2) art. 746 §1 w zw. z art. 361 §1 i 2 k.c. - poprzez przyjęcie, że roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania z tytułu wypowiedzenia umowy bez ważnego powodu jest w pełni zasadne, podczas gdy naprawienie szkody w przypadku wypowiedzenia umowy bez ważnego powodu powinno być pomniejszone o korzyści, które powód uzyskał (koszty, które zaoszczędził), nie wykonując usługi - które bez wątpienia wystąpiły, na co wskazuje też zebrany w sprawie materiał dowodowy, a także doświadczenie życiowe oraz charakter prowadzonej działalności gospodarczej przez powoda, która oprócz zysków niesie ze sobą również konieczność ponoszenia kosztów; 3) art. 233 §1 k.p.c. - przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i niczym nie uzasadnione pominięcie w ocenie dowodu z uchwały o podziale zysku za lata 2018 - 2019, które to dowody były odpowiednio powołane przez pozwaną w odpowiedzi na pozew oraz na rozprawie w dniu 30.11.2020 r. dla wykazania faktu bardzo dużej skali działalności powoda w świadczeniu usług prawnych, posiadania potencjału finansowego na pozyskiwanie nowych klientów, zwiększenia zysków już po zakończeniu współpracy z pozwaną, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych co do faktu poniesienia szkody przez powoda, na skutek wcześniejszego wypowiedzenia umowy o świadczenie usług prawnych; 4) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez niewszechstronne rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie dowodu z zeznań świadka S. D., który jednoznacznie zeznał, że powódka drukowała materiały, np. opinie prawne, które w oryginale przekazywała do Gminy i zatrudniała do obsługi prawnej pozwanej co najmniej 2 - 3 fachowców z tytułem i 2 - 3 aplikantów , co jednoznacznie wskazuje na ponoszenie kosztów, które są stricte związane ze świadczeniem tejże obsługi prawnej; 5) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności dowodu z przesłuchania strony powodowej, umowy najmu pojazdu z 31 marca 2017 r. i z 30 maja 2017 r. oraz zeznań świadków w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a w konsekwencji uznanie, że powód w związku ze świadczeniem obsługi prawnej na rzecz pozwanej nie ponosił żadnych kosztów, podczas gdy istotą działalności gospodarczej jest jej zarobkowy charakter, który wymaga jednocześnie poniesienia kosztów, tym bardziej, że wykonywana usługa wymagała udziału co najmniej kilku radców prawnych z uprawnieniami, a także cotygodniowego dojazdu celem świadczenia tej usługi - co niesie ze sobą koszty zatrudnienia pracowników, koszty zakupu paliwa, koszty energii elektrycznej, koszty pracy urządzeń biurowych, papieru, tuszu - które nie są już ponoszone w takiej wysokości, jeżeli usługa nie jest dalej wykonywana; 6) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności dowodu z umowy najmu pojazdu z 31 marca 2017 r. i z 30 maja 2017 r. w sposób niewszechstronny i zarazem sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, poprzez przyjęcie, iż umowy te wskazują na ponoszenie kosztów zakupu paliwa przez wynajmującego, co jednak w ogóle nie wynika z treści tych umów, a w konsekwencji uznanie, że powód w związku ze świadczeniem obsługi prawnej na rzecz pozwanej nie ponosił żadnych kosztów zakupu paliwa na dojazd do gminy S. - co zresztą wydaję się zupełnie nieracjonalne i nielogiczne, a niezależnie od tego, niewzięcie pod uwagę faktu, że wynajmującym pojazd jest spółka powiązana kapitałowo i osobową z powódką, bowiem członkiem zarządu wynajmującej jest A. J., zaś wspólnikami tej spółki są odpowiednio K. Z. i A. J. - wspólnicy powódki - zatem treść pisemna tej umowy może być przez strony dowolnie kształtowana; 7) art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. - poprzez ocenę całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób niewszechstronny, bowiem z materiału tego nie wynika, aby powód miał kiedykolwiek obciążać pozwaną kosztami poniesionymi w ramach świadczenia obsługi prawnej, zatem nie może być mowy o nieponoszeniu tych kosztów przez powoda, co w myśl art. 6 k.c. powinno być udowodnione przez powoda, bowiem pozwana tym faktom zaprzeczała na rozprawie w dniu 7 czerwca 2021 r.; 8) art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 458 ⁵ §1-4 k.p.c. - poprzez ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności uzyskanej w trybie informacji publicznej umowy na obsługę prawną pomiędzy pozwaną a kancelarią ją reprezentującą, w sposób niewszechstronny, poprzez uznanie, że gmina S. zawarła nową umowę na gorszych warunkach, podczas gdy z umowy tej wynika, iż wymiar obsługi prawnej był większy czterokrotnie (z 1 godziny zwiększony na 4 godziny), a w dodatku umowę tę można rozwiązać z czteromiesięcznym okresem wypowiedzenia, co w przypadku poprzednich umów nie było możliwe, niezależnie od tego, że dowód ten powinien zostać pominięty z uwagi, że jest spóźniony - co spotkało się z zastrzeżeniem do protokołu na rozprawie w dniu 7 czerwca 2021 r., bowiem powód nie wykazał, że aby nie mógł tego dowodu uzyskać wcześniej albo nie przedłożenie tego dowodu w terminie nie wynikało z jego winy; 9) art. 227 w zw. z art. 248 §1 k.p.c. - poprzez bezpodstawne pominięcie wniosku dowodowego pozwanego o zobowiązanie strony powodowej do udzielenia informacji, ile miała zawartych stałych umów na świadczenie stałej obsługi prawnej podmiotów publicznych i niepublicznych w latach 2019 - 2020 oraz ile w tym okresie zatrudniała osób (również na współpracę w ramach umów innych niż umowa o pracę), w sytuacji gdy nie zachodziły przesłanki pominięcia tego wniosku dowodowego, a wobec niewyjaśnienia faktów istotnych dla sprawy, dowód ten był konieczny dla wykazania faktu, że powód nie poniósł szkody na skutek rozwiązania z nim umowy o obsługę prawną Gminy S..

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Dodatkowo Sąd odwoławczy ustalił na podstawie dowodu z niekwestionowanego dokumentu umowy, że w §6 umowy z 28 lipca 2018 r. postanowiono, że zleceniobiorcy przysługuje od zleceniodawcy zwrot kosztów poniesionych w ramach realizacji umowy (k. 14).

Zarzuty naruszenia art. 233 §1 k.p.c. okazał się nieskuteczne.

Dokumenty uchwał powodowej spółki w sprawie podziału zysku za lata 2018-2019 nie stanowiły adekwatnego dowodu dla wykazania braku szkody czy zaoszczędzenia wydatków po stronie zleceniobiorcy. Brak jest bowiem wystarczających podstaw do przyjęcia, że powódka nie byłaby w stanie, wykonując umowę na rzecz pozwanej, prowadzić obsługi prawnej innych, a w szczególności nowych podmiotów, zwłaszcza z uwagi na akcentowany przez skarżącą zakres działalności powodowej spółki. Nie ma również dowodów na to, że powódka wykonywała zlecenie na rzecz innego podmiotu „w miejsce” obsługi, którą miała prowadzić dla pozwanej.

Nie ma też racji apelująca, kwestionując ocenę zeznań świadka S. D.. Nadużyciem jest przy tym stwierdzenie, że powodowa spółka zatrudniała do obsługi prawnej pozwanej co najmniej 2 - 3 fachowców z tytułem i 2 - 3 aplikantów, w sytuacji gdy świadek zeznał, że osoby te były jedynie zaangażowane w tę obsługę, co nie wyklucza i co zresztą wydaje się jak najbardziej zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, że miały one także inne obowiązki w kancelarii. Nie wykazano w żaden sposób, aby pracownicy czy zleceniobiorcy powódki mieli płacone dodatkowe świadczenia z tytułu obsługi pozwanej.
W kwestii z kolei kosztów wydruków, podlegałyby one zwrotowi w trybie §6 umowy, a nadto ich poniesienie i wysokość nie zostały udowodnione.

Analogicznie ocenić należało kolejny zarzut dotyczący zeznań przedstawiciela powódki oraz umowy najmu pojazdu. Co do pierwszego z tych dowodów zauważyć dodatkowo trzeba, że z uwagi na swoją ogólnikowość oraz uchybienie przy jego formułowaniu art. 368 §1 ³ k.p.c., uchylał się on w istocie od kontroli instancyjnej. Odnośnie z kolei do kosztów dojazdów do siedziby pozwanej w zakresie wydatków na paliwo, pozwana ani nie wykazała, jakiej wysokości wydatki z tego tytułu zostały zaoszczędzone, ani nie wskazała okoliczności, które pozwalałyby na ich oszacowanie przez Sąd. Niezależnie od tego, także i w tym przypadku, ewentualne koszty pozwana musiałaby ponieść odrębnie na podst. §6 umowy.

Irrelewantną pozostawała także okoliczność powiązania osobowego powódki oraz wynajmującego pojazd służbowy. Skarżąca nie wykazała fikcyjności umowy najmu, która nadto nie budzi wątpliwości co do zawartych w niej postanowień w świetle zasad doświadczenia życiowego.

Nieskutecznie apelująca podnosi również, że powódka nigdy nie obciążała Gminy kosztami poniesionymi w ramach świadczenia obsługi prawnej. Zauważyć wypada bowiem, że to od zleceniobiorcy zależało, czy skorzysta z przysługującego mu z mocy §6 umowy uprawnienia, a ewentualny fakt, że z tego nie skorzystał, co zresztą winna wykazać pozwana, nie oznacza, że uprawnienie to utracił, a poniesione koszty powinny obniżyć należne wynagrodzenie.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia było, czy pozwana zawarła umowę o obsługę prawną z nowym podmiotem na korzystniejszych warunkach. Okoliczność taka nie stanowi bowiem przewidzianego w art. 746 §1 k.c. ważnego powodu wypowiedzenia umowy zlecenia. Skarżąca nie wykazała, że powodowa spółka nienależycie czy w niewystarczającym zakresie wykonywała umowę lub wystąpiły inne ważne powody zakończenia współpracy. Ubocznie zauważyć wypada, że dowód z umowy z nowym podmiotem został zaoferowany na okoliczność trybu jej zawarcia (co do którego toczył się spór przed Sądem pierwszej instancji) oraz zmniejszenia zakresu przedmiotowego umowy (k. 74).

Za nietrafiony uznać należało zarzut naruszenia art. 227 w zw. z art. 248 §1 k.p.c. Przede wszystkim ewentualne bezzasadne pominięcie wniosku dowodowego przez sąd nie może skutkować obrazą tych przepisów, a ewentualnie art. 235 ² §1 k.p.c. Ponadto dowód
z żądanej informacji nie był przydatny dla rozstrzygnięcia, albowiem fakt zawierania nowych umów przez powódkę nie oznacza, że nie była ona w stanie jednocześnie wykonywać zlecenia dla pozwanej. Dodatkowo zauważyć trzeba, że wniosek dowodowy w tym zakresie nie został ponowiony w wywiedzionym środku odwoławczym.

W konsekwencji fiaska podważenia oceny dowodów i ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego, na niepowodzenie skazane były także zarzuty uchybienia przepisom prawa materialnego.

Powódka wykazała zaistnienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianych w art. 746 §1 k.c. Wypowiedzenie umowy zlecenia nastąpiło bez ważnego powodu, a zleceniobiorca utracił wynagrodzenie, które uzyskałby, gdyby umowa była realizowana. Brak wynagrodzenia spowodował różnicę w majątku powódki, stanowiącą szkodę w rozumieniu art. 361 §2 k.c. in fine. Pozwanej z kolei nie udało się wykazać, aby zleceniobiorca wobec niewykonywania umowy zaoszczędził na wydatkach, co pomniejszyłoby niewątpliwie jego szkodę.

Sąd odwoławczy nie dostrzegł, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji. Dotyczy to w szczególności spornej przed Sądem Okręgowym kwestii istnienia ważnych podstaw do wypowiedzenia umowy zlecenia. Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania Sądu pierwszej instancji w tym względzie.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie powodowej ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804)