Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Regina Kurek
Sędziowie:	SSA Paweł Rygiel SSA Grzegorz Krężołek (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sądowy Urszula Kłosińska

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku (...) w G.

przeciwko (...) s.r.o. w S. (Słowacja)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 16 lutego 2017 r. sygn. akt IX GC 623/15

I.  usuwa oczywiste niedokładności w treści punktów 1) i 2) zaskarżonego wyroku w ten sposób, że kończące je kropki zastępuje przecinkami i po nich dodaje fragmenty o treści: „ w celu ochrony wierzytelności (...) Banku (...) w G. wobec dłużników J. G. (1) i J. B. (1) do kwoty 547 367,02 zł (pięćset czterdzieści siedem tysięcy trzysta sześćdziesiąt siedem złotych 2/100), stwierdzonych bankowymi tytułami egzekucyjnymi z dnia 2 sierpnia 2013r. nr (...), (...) i (...), którym Sąd Rejonowy w G. nadał klauzule wykonalności”,

II.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie 2) oddala powództwo w stosunku do pozwanej (...) s.r.o. w S. (Słowacja),

- w punkcie 3) nadając mu treść:

„3). zasądza (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., (...) z siedzibą w L. (Wielka Brytania) i Fundacji (...) w K. na rzecz (...) Banku (...) w G. solidarnie kwotę 36 586 zł (trzydzieści sześć tysięcy pięćset osiemdziesiąt sześć złotych) tytułem kosztów procesu”,

- dodaje punkt 3)a/ o treści:

„3)a/. zasądza od (...) Banku (...) w G. na rzecz (...) s.r.o. w S. (Słowacja) kwotę 7200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem kosztów procesu”,

- w punkcie 4) nadając mu treść;

„4). nakazuje ściągnąć od pozwanych (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., (...) z siedzibą w L. (Wielka Brytania) i Fundacji (...) w K. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie 2104,08 zł (dwa tysiące sto cztery złote 8/100) tytułem wydatków związanych z postępowaniem wyłożonych tymczasowo ze środków budżetowych”,

III.  w pozostałym zakresie apelację oddala,

IV.  zasądza od (...) Banku (...) w G. na rzecz (...) s.r.o. w S. (Słowacja) kwotę 12 450 zł (dwanaście tysięcy czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

SSA Paweł Rygiel SSA Regina Kurek SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt : I AGa 298/18

UZASADNIENIE

W ostatecznie określonym żądaniu pozwu skierowanego przeciwko (...) - spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. , (...)- spółce prawa brytyjskiego z siedzibą w L. , (...) - s.r.o. w S. / Słowacja/ oraz Fundacji(...) w K. , (...) Bank (...) w G. domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do niego dwóch umów.

Pierwszą , zawartą w formie aktu notarialnego z 27 maja 2014r , dłużnicy bankuJ. G. (1) i J. B. (1)dokonali darowizny należącej do niej nieruchomości lokalowej położonej w G. ul. (...) wraz z ze związanymi z nią udziałami w nieruchomości wspólnej , w częściach po 1/ 2 na rzecz pozwanych : (...) - sp z o. o. wK. i (...)z siedzibą w L..

Umową kolejną, zawartą w formie aktu notarialnego w dniu 22 maja 2015r spółka (...) darowała swój udział w tej nieruchomości , po połowie , pozostałym pozwanym - spółce (...) (...) s.r.o. w S. / Słowacja / oraz Fundacji(...) w K..

Jak wynikało z dalszych twierdzeń pozwu , w następstwie tych czynności, doszło do wyzbycia się przez dłużników banku jedynego istotnego ekonomicznie składnika ich majątku , a taka konsekwencja obu kwestionowanych umów, doprowadziła do tego , że prowadzone z inicjatywy strony powodowej przeciwko J. G. (1) i J. B. (1) postępowania egzekucyjne nie doprowadziły do zaspokojenia wierzytelności banku , stwierdzonych w tytułach wykonawczych w postaci bankowych tytułów egzekucyjnych , którym Sąd Rejonowy w G. nadal klauzule wykonalności. W ich efektem było to , iż strona powodowa ma nadal niezaspokojoną wierzytelność wobec tych dłużników osobistych, w wysokości 547 367,02 zł.

Dysponując zabezpieczeniami hipotecznymi na nieruchomości będącej przedmiotem opisanego obrotu, bank mógłby dochodzić jej zaspokojenia od dłużników rzeczowych ale wiązać być się to musiało z wydłużeniem czasu trwania postepowań do tego zmierzających, a także rodziłoby dodatkowe koszty po stronie wierzyciela. Tym samym , zdaniem strony powodowej spełniona została także przesłanka skargi pauliańskiej , którą jest pokrzywdzenie wierzyciela kwestionowanymi czynnościami prawnymi.

Strony pozwane , w istocie tożsamych stanowiskach procesowych, domagały się oddalenia powództwa oraz obciążenia banku kosztami procesu.

Podnosiły , że strona przeciwna nie jest żadną z umów, których skuteczność wobec siebie podważa, pokrzywdzona w rozumieniu art. 527 §1 kc albowiem dysponując nadal zabezpieczeniami rzeczowymi na nieruchomości lokalowej, stanowiącej uprzednio własność jej dłużników, może z niej zaspokoić swoje wierzytelności niezależnie od tego kto aktualnie jest jej współwłaścicielem.

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2017r , Sąd Okręgowy w Krakowie :

- uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny z dnia 27 maja 2014r., zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem T. K.Repertorium A numer (...) oraz aneksem do umowy Rep.(...), którą J. G. (1) i J. B. (1) darowali pozwanej (...) spółce z o.o. w K. oraz (...) z siedzibą w L./Wielka Brytania /, nieruchomość lokalową położoną w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) [ pkt 1)],

- uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny z dnia 22 maja 2015r., zawartą w formie aktu notarialnego przed zastępcą notariusza E. K. - O. K., Repertorium A numer (...) oraz aneksem do umowy Rep. (...), którą (...) LTD z siedzibą w L. / Wielka Brytania/ darowała pozwanym (...) s.r.o. w S./ Słowacja / i Fundacji (...) w K. nieruchomość lokalową położoną w G. przy ul. (...) , dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).[ pkt2)], - zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 36 586 zł , tytułem kosztów procesu[ pkt 3)], oraz

- nakazał ściągnąć solidarnie od pozwanych (...)spółki z o.o. w K., (...) z siedzibą w L. /Wielka Brytania/ , (...) s.r.o w S./ Słowacja , Fundacji (...) w K., na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 2.104,08 zł, tytułem kosztów związanych z postępowaniem , wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa [ pkt 4) sentencji wyroku. ].

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia.

W dniu 18 sierpnia 2005r powód zawarł z dłużnikami umowę o udzielenie kredytu inwestycyjnego nr (...).

Dnia 6 lutego 2009r umowę o udzielenie kredytu inwestycyjnego nr (...) oraz

w dniu 16 czerwca 2011r umowę na kredyt obrotowy nr (...) - wraz z aneksem nr (...) z dnia 27 czerwca 2012r).

Na ich podstawie J. G. (1) była zobowiązana do zapłaty na rzecz (...) Banku (...) w G. kwoty 773 406 PLN, a drugi z dłużników J. B. (1) (wraz z D. B. i M. B. solidarnie) - kwoty 547 367,02 PLN.
J. G. (1) i J. B. (1) byli właścicielami nieruchomości lokalowej, położonej przy ul. (...) w G., dla której księgę wieczystą nr (...) prowadzi Sąd Rejonowy w G..

Nieruchomość była obciążona hipotekami na łączną sumę 3 173 373 zł

Wierzycielem hipotecznym była , niemal wyłącznie strona powodowa , a pozostałe ustanowiono na rzecz instytucji państwowych .

Jak wynikało z wpisów w księdze prowadzonej dla tej nieruchomości , bank był uprawniony z czternastu obciążających ją hipotek , na łączną kwotę 3 009 363,48 zł. Wobec spłaty części zobowiązań kredytowych, w ten sposób zabezpieczonych, część z nich- do kwoty 1 573 363, 48 zł - [ jak twierdził bank ] wygasła.

Nadal zabezpieczenie tego rodzaju obejmuje wierzytelności kredytowe banku do kwoty 1 436 000 zł . Hipoteki te mają pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi wierzycielami.
Na podstawie tytułów wykonawczych - bankowych tytułów egzekucyjnych- nr (...) , (...) i (...) z dnia 2 sierpnia 2013r , którym Sad Rejonowy w G. nadal klauzule wykonalności, (...) Bank (...)wszczął w dniu 29 sierpnia 2013r przeciwko J. G. (1) i J. B. (1) postępowanie egzekucyjne , kierując je m.in. do opisanej wyżej nieruchomości lokalowej.

Z dalszej części ustaleń wynika , że umową z dnia 27 maja 2014 r.(Rep. (...)) i aneksem do niej z dnia 23 września 2014r (Rep. (...)) dłużnicy darowali swoje udziały w prawie własności tej nieruchomości na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. oraz (...) LTD z siedzibą w L. /Wielka Brytania /.

Każda ze spółek uzyskała w ten sposób udział w niej wynoszący ½ część , a późniejszym aneksem przeniesione zostały na nie także odpowiednie udziały w części wspólnej tej nieruchomości.
Wszczęte z inicjatywy strony powodowej postępowanie egzekucyjne , oznaczone sygnaturą (...), w tych warunkach zostało umorzone z uwagi na brak majątku dłużników.
Prowadzone natomiast odrębnie przeciwko dłużnikom oznaczone sygnaturą (...) postepowanie egzekucyjne z nieruchomości będącej przedmiotem czynności prawnej z 25 maja 2014 r, zostało umorzone 11 grudnia 2014r ze względu na zmianę jej właściciela.
W dniu 4 maja 2015 r. (...) Bank(...)w G. wezwał spółki (...) w K. do spłaty wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo na nieruchomości , której stały się współwłaścicielami w oparciu o umowę darowizny z dłużnikami banku . W odpowiedzi Agencja zakwestionowała zasadność jego żądania.

Jak ustala ponadto Sąd Okręgowy , umową darowizny z dnia 22 maja 2015 r. (rep.(...)) i aneksem do niej z 17 czerwca 2015 r. (Rep. (...)) spółka (...) Ltd z siedziba w L. darowała przysługujący jej udział w nieruchomości lokalowej w G. w częściach równych pozwanym (...) s.r.o. w S. / Słowacja / oraz Fundacji (...) w K.. Każda z nich uzyskała w ten sposób udział wynoszący ¼ część w prawie jej własności oraz odpowiedni udział w częściach nieruchomości wspólnej.

Uznając roszczenie strony powodowej za usprawiedliwione ,Sąd Okręgowy rozważania prawne rozpoczął od przedstawienia przesłanek , których spełnienie warunkuje uwzględnienie skargi pauliańskiej , w tym w odniesieniu do sytuacji gdy , jak w rozstrzyganej sprawie , po pierwszej podważanej skargą czynności , doszło do zbycia w drodze darowizny udziału w nieruchomości przez osobę trzecią, za którą należy uznać spółkę (...) Ltd , na rzecz także pozwanych w sprawie spółkę słowacką i Fundację (...) w K..

Akcentując , iż obydwie czynności prawne uznawane przez stronę powodową za fraudacyjne , miały nieodpłatny charakter , a wobec tego dochodzący roszczenia pauliańskiego bank mógł skorzystać z wynikających z art. 528 kc co do podmiotów nabywających nieruchomość lokalowa od dłużników i 531 § 2 kc - w odniesieniu do kontrahentów spółki (...) domniemań ich złej wiary w zakresie wiedzy o niewypłacalności J. G. (1) i J. B. (1).

Zdaniem Sądu , nawet gdyby strona powodowa nie mogła skorzystać z tego wynikającego ze wskazanych domniemań ułatwienia sytuacji procesowej , uprawniałoby do oceny tej przesłanki skargi paulińskiej za zrealizowaną to , iż podmioty nabywające udziały w nieruchomości w G. musiały być świadome zadłużenia pierwotnych jej właścicieli wobec strony powodowej , skoro w księdze wieczystej prowadzonej dla tej realności, uwidocznione były wpisy hipotek , które zabezpieczały jej wierzytelności wynikające z zaciągnięcia przez nich kredytów , obrotowego i inwestycyjnych.

Nie mogło przy tym budzić wątpliwości , że obydwoje dłużnicy zbywając nieruchomość lokalową pod tytułem darmym działali z pokrzywdzeniem banku jako wierzyciela, a dostatecznie przekonują o tym wyniki postępowań egzekucyjnych wobec nich. W ten sposób wyzbyli się , bez ekwiwalentu , swojego jedynego , istotnego ekonomicznie składnika majątku, Stali się zatem , w wyniku tej czynności, co najmniej niewypłacalni w wyższym niż dotąd stopniu.

Odpierając zarzut na którym strony pozwane opierały swoje stanowisko procesowe, w ramach którego postulowały oddalenie powództwa , mianowicie brak pokrzywdzenia banku dokopanymi czynnościami, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku , iż fakt , że strona pozwana dysponowała i dysponuje nadal zabezpieczeniami hipotecznymi swoich wierzytelności na nieruchomości , prawo do której było przedmiotem obrotu na ich podstawie nie wyklucza udzielenia ochrony o którą wystąpił bank formułując powództwo.

Powołując się na stanowisko Sadu Najwyższego zawarte w orzeczeniu z dnia 28 listopada 2001r , sygn. IV CKN 525/00 uznał , że samo dysponowanie takim zabezpieczeniem przez wierzyciela nie wyklucza jego pokrzywdzenia gdyż nie ma dostatecznych racji prawnych aby różnicować sytuację wierzycieli w zależności od tego czy byli bardziej lub mniej zapobiegliwi w sposobie chronienia swojej pretensji finansowej wobec dłużnika . Takie zróżnicowanie [ na korzyść mniej zapobiegliwych ] wynikałoby z uznania , że skargą pauliańską można chronić tylko te wierzytelności , które takim zabezpieczeniem rzeczowym nie są objęte.

O takim pokrzywdzeniu po stronie powodowego banku wynikającym z obu podważanych w procesie czynności świadczą ich następstwa dla sytuacji banku. Strona powodowa jest zmuszona pozywać cztery podmioty a ewentualna możliwość zaspokojenia wierzytelności została tym samym odwleczona w czasie , będąc związaną z dodatkowymi trudnościami.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 kpc i wynikająca z niej zasada odpowiedzialności za wynik sprawy. Porażka procesowa pozwanych zdecydowała też o tym , że zostały obciążone wydatkami związanymi z postępowaniem, wyłożonymi tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelacje od tego orzeczenia złożyła jedynie pozwana (...) s.r.o. w S. / Słowacja / , we wniosku środka odwoławczego postulując wydanie przez Sad II instancji rozstrzygnięcia reformatoryjnego w następstwie którego :

a/ powództwo strony pozwanej w stosunku do spółki słowackiej zostanie oddalone,

b/ (...) Bank (...)zostanie obciążony kosztami nalanymi skarżącej za obydwie instancje ,

c/ pozostałe podmioty pozwane nie zostaną obciążone kosztami postępowania oraz

d/ Sąd II instancji uchyli punkt 4) sentencji wyroku Sądu Okręgowego.

Ponadto apelująca, w związku z postulatem takiej zmiany zaskarżonego wyroku o którym stanowiły wyżej wymienione punkty c/ i d/ , wskazywała na uprawnienie Sądu II instancji wynikające z art. 378 § 2 kpc. do rozpoznania sprawy także na rzecz także innych współuczestników , którzy orzeczenia nie zaskarżyli, uznając , że środek odwoławczy dotyczy wspólnych praw wszystkich pozwanych.

Skarżąca spółka oparła środek odwoławczy tylko na zarzucie materialnym , wadliwego zastosowania przez Sąd I instancji art. 527 §1 kc oraz art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece .

Wada ta miała polegać na nietrafnym , zdaniem skarżącej, przyjęciu , iż przeniesienie przez dłużnika prawa własności nieruchomości na osobę trzecią prowadzi do pokrzywdzenia jego wierzyciela mimo , że jego wierzytelność była zabezpieczona rzeczowo na tej nieruchomości.

W motywach apelacji wskazując , że okoliczności faktyczne sprawy nie były pomiedzy stronami przedmiotem sporu , pozwana powtórzyła swoje stanowisko prezentowane przed Sądem Okręgowym, zgodnie z którym powodowy bank , który pomimo obu kwestionowanych przez siebie umów darowizn, nadal pozostaje wierzycielem hipotecznym , może zaspokoić się nieruchomości uprzednio będącej własnością jego dłużników. Wobec tego nie może być uznany za pokrzywdzonego żadną z umów darowizn , które objął skargą pauliańską.

Uznając , za błędny pogląd przeciwny , oparty przez Sąd Okręgowy na judykacie Sądu Najwyższego z 28 listopada 2001r , w sprawie IV CKN 525/00 , spółka słowacka przeciwstawiła mu stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w orzeczeniu z dnia 11 maja 2012 , sygn. II CSK 548/11.

Apelująca podkreślała , że w rozstrzyganej sprawie nie było sytuacji , w której hipoteka z której była uprawniona strona powodowa , nie zabezpieczałaby całej wierzytelności banku. Gdyby tak było to rzeczywiście o takim pokrzywdzeniu - do którego odwoływał się powód- można byłoby mówić.

Mając możliwość dochodzenia zaspokojenia wierzytelności od dłużników rzeczowych, bank zdecydował się na sięgniecie do akcji pauliańskiej. Skoro tak , to ewentualna różnica kosztów tych form realizacji jego uprawnień , nie może być argumentem - do którego nietrafnie w przekonaniu skarżącej - sięgnął Sąd I instancji , aby uzasadnić ocenę , że strona powodowa na skutek obu negowanych czynności doznała pokrzywdzenia .

Zdaniem apelującej za zasadnością wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku przemawia również argument o nie zrealizowaniu przesłanki skargi paulińskiej w postaci obniesienia korzyści przez skarżącą pozwaną w następstwie zawarcia umowy z 22 maja 2015r. W jej wyniku uzyskała ona udział w prawie własności nieruchomości, którego wartość była znacznie niższa aniżeli wysokość obciążających ten udział hipotek z których uprawnionym był (...) Bank (...). [ Argument ten opalająca odnosiła także do tożsamej sytuacji pozostałych pozwanych].

Na wypadek nie uwzględnienia apelacji pozwana wnosiła o nie obciążanie jej kosztami postępowania przy zastosowaniu art. 102 kpc , wskazując , że nigdy nie kwestionowała uprawnienia strony powodowej do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej hipotekami , uznając jedynie , że wobec tego obciążenia sięganie przez bank po skargę pauliańską nie było uzasadnione.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa domagała się jej oddalenia , jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz obciążenia skarżącej kosztami postępowania apelacyjnego.

Natomiast spółka (...) Ltd oraz Fundacja (...) w K. , w pismach zatytułowanych odpowiedź na apelację , poparły w pełni stanowisko apelującej spółki i domagały się oddalenia powództwa także w stosunku do siebie, uchylenia punktu 4) sentencji wyroku Sadu I instancji oraz obciążenia strony pozwanej należnymi im kosztami postępowania za obydwie instancje .

Ponadto, w kolejnym piśmie procesowym, spółka (...) wniosła o zawieszenie postępowania wskazując , że Fundacja (...) w K. nie ma organów uprawnionych do jej reprezentacji.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy skarżącej jest usprawiedliwiony w części , prowadząc do zmiany objętego nim wyroku Sądu Okręgowego, w sposób wskazany w punkcie II sentencji orzeczenia Sądu Apelacyjnego.

Przed przejściem do przedstawienia merytorycznej oceny apelacji spółki słowackiej niezbędnym jest odniesienie się do jej postulatu podmiotowego rozszerzenia granic apelacji na podstawie art. 378 §2 kpc i rozpoznania jej także na rzecz pozostałych pozwanych spółek i Fundacji , które wyroku nie zaskarżyły.

Odwołując się do treści przepisu , który jest podstawą dla takiego rozszerzenia zauważyć należy , że niewątpliwą jest taka jego wykładnia, na podstawie której Sąd II instancji, w warunkach potwierdzenia realizacji przesłanek o których w nim mowa jest zobligowany zastosować go , rozżarzając krąg podmiotów na rzecz których apelacja zostanie rozpoznana.

Analizując te przesłanki zauważyć należy , że odnoszą się one do instytucji współuczestnictwa w sporze , które w relacji pomiedzy podmiotem skarżącym, a tymi [ tym ] , które orzeczenia nie zaskarżyły , oparte jest na wzajemnej wspólnocie praw lub obowiązków, do których wprost omawiana norma , w swoim końcowym fragmencie nawiązuje.

Treść ta decyduje o tym , że omawiany przepis nie może ona zostać odniesiony do sytuacji wielopodmiotowości po stronie powodowej lub pozwanej wynikającej ze współuczestnictwa formalnego , w ramach którego łącznikami pomiedzy tymi stronami nimi są tylko jednorodzajowość roszczeń lub obowiązków i ich oparcie na jednakowej podstawie faktycznej [ argument z art. 72 §1 pkt 2 kpc] . W takiej sytuacji o żadnej wspólnocie praw lub obowiązków nie można mówić.
Poprawna wykładania tego przepisu , wyklucza jego zastosowanie także w sytuacji współuczestnictwa [ materialnego ] jednolitego , definiowanego przez art. 73 §2 kpc. W tym przypadku - skoro wyrok musi dotyczyć niepodzielenie praw lub obowiązków takich współuczestników , norma ta w ogóle nie znajdzie zastosowania.

Zatem z przyczyn wskazanych wyżej , podmiotowe rozszerzenie granic apelacji może zostać odniesione tylko do współuczestnictwa materialnego o charakterze zwykłym, przy czym z uwagi na treść art. 378 §2 in fine kpc , w tej jego odmianie , którą definiuje wskazana w art. 72 §1 pkt 1 kpc , objęta sporem wspólnota praw lub obowiązków , opartych , jak przyjął to Sąd Najwyższy w judykacie z dnia 11 grudnia 2008r , sygn. II CSK 272/08 , na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.

Dodatkowym warunkiem tego rozszerzenia jest to , aby zarzuty służące skarżącemu i pozostałym współuczestnikom także były im wspólne.

Przenosząc te uwagi na grunt omawianego zagadnienia procesowego , ocenić należy, że pomiedzy skarżącą spółką a pozostałymi pozwanymi takie współuczestnictwo materialne [ nie będąc przy tym żadną inna forma takiego współuczestnictwa ] , nie zachodzi.

W realiach faktycznych rozstrzyganej sprawy , zważywszy na zakres żądań strony powodowej ta wspólnota praw , [przy potwierdzeniu jej braku w relacji skarżącej z pozostałymi pozwanymi] , mogłaby być rozważana jedynie w odniesieniu do drogiego z beneficjentów czynności prawnej z dnia 22 maja 2015r czyli Fundacji (...) w K., która na jej podstawie i pod tym samym , darmym tytułem , uzyskała od spółki (...) Ltd udział ¼ części w prawie własności nieruchomości lokalowej , której pierwszymi właścicielami byli dłużnicy (...) Banku (...).

Do zastosowania art. 378 §2 kpc w stosunku do niej brak jest dostatecznej podstawy albowiem prawa nabyte przez obydwa te podmioty , nie są dla nich wspólne . Zarówno spółka słowacka jak i Fundacja nabyły w ten sposób udziały w nieruchomości lokalowej w częściach ułamkowych , które weszły do ich majątków zupełnie niezależnie od drugiego z obdarowanych w ten sposób podmiotów.

Można nawet stanąć na stanowisku , że odniesieniu do każdego z nich podstawą dla tego nabycia były wzajemnie odrębne czynności prawne dokonane przez nie ze spółka (...) , które zostały objęte jednym aktem notarialnym.

Wszystko to prowadzi do wniosku , że przesłanki zastosowania przez Sąd Apelacyjny normy art. 378 §2 kpc , nawet wobec Fundacji (...)nie zostały spełnione . W konsekwencji także pozostali pozwani [ tym bardziej [, nie mogli być na etapie postepowania apelacyjnego , traktowani jako strony postępowania.

Taki wniosek miał znaczenie dla oceny żądania zawieszenia postępowania wobec następczego braku uprawnionych do działania w jej imieniu organów Fundacji (...) w K.. Żądanie to, w tych warunkach, było proceduralnie niedoniosłe dla możliwości rozpoznawania sprawy przez Sąd Odwoławczy.

Przechodząc do oceny środka odwoławczego (...) s.r.o. w S. /Słowacja /, w pierwszej kolejności przypomnieć należy , że skarżąca nie formułowała zarzutów procesowych, związanych ze sposobem przeprowadzenia przez Sąd I instancji oceny dowodów , a co za tym idzie , także poprawności i kompletności doniosłych dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego , podzielanym przez skład Sądu Apelacyjnego rozstrzygającego sprawę , Sąd rozpoznający apelację jest związany zarzutami natury formalnej.

Ich brak w apelacji spółki słowackiej, połączony ze stwierdzeniem zawartym w jej motywach , iż stan faktyczny nie był pomiedzy stronami przedmiotem sporu powoduje , że okoliczności , które Sąd I instancji uczynił podstawą faktyczną zaskarżonego orzeczenia Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Wymagają one jednak uzupełnienia o te okoliczności , które wynikają z treści wpisów w księdze wieczystej nr (...) , prowadzonej dla nieruchomości lokalowej położonej w G. przy ul. (...) , której udziały w prawie własności były przedmiotem obu, kwestionowanych przez stronę powodową umów.

Wiarygodność tego dokumentu , jako mającego urzędowy charakter, nie budzi wątpliwości.

Uzupełnienie to przedstawia się następująco :

W dziale czwartym tej księgi wieczystej ujawnione są wpisy osiemnastu hipotek zabezpieczających na tej nieruchomości lokalowej wierzytelności zarówno strony powodowej jak i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne.

Zważywszy na daty złożenia wniosków o wpisy tych obciążeń , wszystkie hipoteki z których uprawniona jest strona powodowa wyprzedzają hipoteki ZUS., które zostały ujawnione na miejscach od 15 do 18.

Te wierzytelności , które miały swoje źródła w umowach dłużników J. G. (1) i J. B. (1) z (...) Bankiem(...) w G. , wskazanych w niekwestionowanych w apelacji ustaleniach , a to umowie o udzielenie kredytu inwestycyjnego nr (...), z 18 sierpnia 2005 , umowie z 6 lutego 2009r także o udzielenie kredytu inwestycyjnego nr (...) oraz umowie o kredyt obrotowy z 16 czerwca 2011r nr (...) [ wraz z późniejszym aneksem ] których ochrony w łącznej wysokości 547 367, 02 zł bank dochodzi w rozstrzyganej sprawie zostały objęte ujawnionymi w tej księdze hipotekami . Są one ujawnione w niej jako:

nr(...) na kwotę 400 000 zł,

nr (...) na kwotę 150 000 zł,

nr (...) na kwotę 200 000 zł,

nr (...) na kwotę 85 000 zł oraz nr 14 na sumę 300 000 złotych.

Łączna kwota hipotek zabezpieczających te wierzytelności zamyka się wielkością 1 135 000 złotych.

Pozostałe hipoteki ustanowione na rzecz strony powodowej nadal pozostają ujawnione w tej księdze ale odnoszą się one do innych wierzytelności , a zatem dla rozstrzygnięcia sprawy ich ewentualne, [ przynajmniej w części ] wygaśniecie , jak twierdził w sporze bank, jest pozbawionym znaczenia.

/ dowód : aktualny odpis z księgi wieczystej (...) k.463-482 akt/

Przy tak uzupełnionych okolicznościach faktycznych , przechodząc do oceny zarzutów materialnoprawnych nie można podzielić argumentacji skarżącej , która upatruje ich realizacji w braku przesłanki uzyskania przez nią , na podstawie podważanej przez bank czynności prawnej z jej udziałem , korzyści majątkowej.

Fakty ustalone w sprawie potwierdzają dostatecznie , że spółka prawa słowackiego nabyła na jej podstawie udział w nieruchomości lokalowej pod tytułem darmym. Już to świadczy , że w ten sposób uzyskała korzyść majątkową skoro w ten sposób jej majątek powiększył się.

Korzyść majątkowa w rozumieniu art. 527 §1 kc to przede wszystkim uzyskanie przez osobę trzecią na podstawie czynności fraudacyjnej prawa majątkowego , które wychodząc tym samym z majątku dłużnika, ograniczyło możliwość zaspokojenia z niego wierzytelności wierzyciela [ powoda ]

Tak rozumianą korzyść skarżąca spółka niewątpliwie odniosła.

Zatem już tylko dla porządku należy wskazać , iż w toku postępowania rozpoznawczego przed Sądem I instancji (...) s.r.o. nie starała się dowodzić takich okoliczności faktycznych , na które wskazuje w motywach omawianego zarzutu , a mające potwierdzić , że taka korzyść po jej stronie nie miała miejsca z uwagi na zakres obciążenia rzeczowego przedmiotu nabycia.

Ma natomiast rację apelująca, gdy zarzuca naruszenie zaskarżonym wyrokiem art. 527 §1 kc oraz art. 65 §1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez uwzględnienie wobec niej żądania strony powodowej , w warunkach , gdy bank nie wykazał aby czynnością w której słowacka spółka brała udział , został pokrzywdzony.

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika , że na nieruchomości dłużników , która była objęta m. in. tą czynnością prawną , (...) Bank (...)ma ujawnione zabezpieczenia rzeczowe tych wierzytelności [do łącznej kwoty 547 367, 02 zł ] , o których ochronę ubiega się sięgając po konstrukcję skargi pauliańskiej , skierowanej m. in. przeciwko (...) s. r. o.

Dokonanie przez dłużnika czynności prawnej na skutek której stał się on niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym niż przed jej podjęciem , prowadzi do skutku w postaci ograniczenia możliwości zaspokojenia z jego majaku osobistego wierzytelności powoda.

Skarga pauliańska , która jest instrumentem wzmacniającym ochronę tej wierzytelności służy temu aby pomimo ograniczenia w ten sposób majątku dłużnika, to co z niego wyszło za pośrednictwem czynności fraudacyjnej, mogło nadal być źródłem zaspokojenia tej wierzytelności , mimo , że stało się elementem majątku drugiej strony takiej czynności – nie będącej dłużnikiem osobistym wierzyciela względnie tego , który na skutek czynności kolejnej, składnik ten uzyskał.

W takim przypadku z jakim mamy do czynienia w rozstrzyganej sprawie , a mianowicie , że na nieruchomości lokalowej , która były w istocie jedynym wartościowym składnikiem majątku dłużników powodowego banku , miał on ustanowione uprzednio zabezpieczenia rzeczowe tych wierzytelności ,obejmujące zakresem ich całość, które zdecydował się chronić za pośrednictwem actio pauliana , potrzeba takiej ochrony jest wyłączona.

Jej wykluczenie wynika stad , że zbycie przedmiotu obciążonego hipoteką pozostaje, co do zasady, bez znaczenia dla możliwości zaspokojenia wierzytelności powoda z tego składnika majątkowego. Mimo takiego zbycia to zabezpieczenie rzeczowe utrzymuje się na nim nadal , pomimo , że stał elementem majątku osoby trzeciej [ i ewentualnie podmiotów kolejnych ].

Taka konsekwencja obciążenia zabezpieczeniem w postaci hipoteki wynika wprost z art. 60 ust.1 u.kw i h.

Zatem w takiej sytuacji nie można mówić o pokrzywdzeniu wierzyciela tą czynnością dłużnika.

Inaczej byłoby wówczas , gdyby hipoteka z której uprawniony jest wierzyciel nie zabezpieczałaby jego wierzytelności w pełnym zakresie , co jednak w rozstrzyganej sprawie nie ma miejsca. Należy w tym kontekście odnotować , że strona powodowa nawet nie formułowała twierdzeń o takim niepełnym zakresie tego zabezpieczenia , którego w odniesieniu do nieruchomości lokalowej w G. jest beneficjentem.

Nie stanowi także o takim ograniczeniu, mogącym świadczyć o realizacji przesłanki pokrzywdzenia kwestionowaną czynnością fakt , że nieruchomość ta , uprzednio należąca do jego dłużników , jest obciążona także hipotekami na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Hipoteki te zostały wpisane w czasie decydującym o niższym ich pierwszeństwie w porównaniu z czternastoma hipotekami banku w tym tymi , które zabezpieczają wierzytelności z umów , które , wskazane w podstawie faktycznej powództwa są doniosłe dla rozstrzyganej sprawy.

Zatem zgodnie z art. 1025 §1 pkt 5 w zw z art. 1026 §1 kpc , w warunkach podziału sumy uzyskanej z egzekucji skierowanej do nieruchomości lokalowej prawa do której były przedmiotem obrotu czynnością prawną z udziałem apelującej , tego rodzaju ograniczenie jest wykluczone.

/ por także wyrażające zbieżne z zaprezentowanym , stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w motywach wyroku z dnia 11 maja 2012 , sygn. II CSK 548/111 , powołanego za zbiorem Legalis /

Dlatego za nietrafną, w ustalonych okolicznościach musi być uznana, oparta na motywach prawnych judykatu Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001r , sygn. IV CKN 525/00, powołanego za zbiorem Legalis , argumentacja Sądu I instancji ,[ którą powtórzył w odpowiedzi na apelację pozwanej bank] , że dokonanie obu czynności , ocenianych jako fraudacyjne, doprowadziły do odwleczenia w czasie oraz zwiększenia kosztów związanych z zaspokojeniem przez bank swojej pretensji finansowej , skoro musiałby podejmować czynności do tego zaspokojenia zmierzające , wobec dłużników rzeczowych. W tym utrudnieniu Sad upatrywał pokrzywdzenia strony powodowej w rozumieniu art. 527 §1 kc.

Zatem przyjmując , że warunkach, gdy pomimo zawarcia w dniu 22 maja 2015r umowy darowizny na podstawie której skarżąca stała się współwłaścicielem nieruchomości lokalowej położonej w G. przy ul. (...) w ¼ części, możliwość zaspokojenia wierzytelności strony powodowej nie została wyłączona ani nie doznała ograniczenia i tylko decyzja banku spowodowała , że nie podjęła ona czynności zmierzających do takiego zaspokojenia z składnika majątkowego spółki słowackiej jako jego dłużnika rzeczowego.

Zatem powództwo pauliańskie skierowane przeciwko niej , warunkach braku realizacji przesłanki pokrzywdzenia dokonaną czynnością podlega oddaleniu.

Ocena ta doprowadziła , w następstwie częściowego uwzględnienia apelacji, na podstawie art. 386 §1 kpc , do zmiany zaskarżonego przez (...) s.r.o. w S. / Słowacja / wyroku , w sposób wskazany w punkcie II wyroku Sądu Apelacyjnego.

Zmianę tę musiała poprzedzić jednak dokonana z urzędu przez Sąd II instancji, na podstawie art. 350 §3 kpc , korekta jego treści postaci usunięcia oczywistej niedokładności w jego punktach 1) i 2 ).

Niedokładność ta polegała na nie wskazaniu przez Sąd Okręgowy wierzytelności strony powodowej , które do oznaczonej przez nią sumarycznie kwoty, miały być chronione skargą pauliańską [ pkt I sentencji wyroku Sądu II instancji]

Następstwem uznania , iż powództwo wobec spółki słowackiej podlegało oddaleniu, było także obciążenie banku kosztami procesu należnymi tej pozwanej [ pkt II 3a)] , jak również wyeliminowanie jej jako podmiotu zobowiązanego do zapłaty na rzecz strony pozwanej kosztów procesu , jak i tego na który został nałożony obowiązek pokrycia wydatków związanych z postępowaniem , środki na które wyłożył tymczasowo Skarb Państwa [ pkt II 3) oraz 4)

Apelacja słowackiej spółki została oddalona jako niezasadna [pkt III wyroku Sądu Apelacyjnego ] , w oparciu o art. 385 kpc w tym zakresie w którym postulowała ona uchylenie w całości punktu 4) zaskarżonego wyroku oraz nie obciążanie pozostałych pozwanych kosztami procesu. Żądania te nie były zasadne w warunkach , gdy obejmowały one obowiązki podmiotów , które wyroku nie zaskarżyły , a Sąd odwoławczy z przyczyn wyżej podanych nie rozpoznawał apelacji także na ich rzecz.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc i wynikającej z niej dla wzajemnego ich rozliczenia pomiedzy stronami , zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

Na kwotę należną apelującej od przegrywającego banku złożyły się : wynagrodzenie jej profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym , którego wysokość jako pochodna wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia , została określona na podstawie §2 pkt 6 w zw Z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22 października 2015 [ jedn. tekst DzU z 2018 poz. 265 [ 4050 zł ] , a także opłata od apelacji [ 7 000 zł ] oraz koszty postępowania zażaleniowego w ramach którego skarżąca skutecznie zakwestionowała uprzednie postanowienie Sądu I instancji o odrzuceniu apelacji [ 1400 złotych ].

SSA Grzegorz Krężołek SSA Regina Kurek SSA Paweł Rygiel