Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Baran

Protokolant: Madelaine Touhari

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z o.o. w G.

przeciwko Gminie N.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 czerwca 2021 r., sygn. akt IX GC 329/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że w punkcie I. po słowach: „do dnia zapłaty” dodaje zwrot: „- z zastrzeżeniem solidarnej odpowiedzialności pozwanej Gminy N. i(...) S.A. z siedzibą w S. wynikającej z nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w K.w dniu 12 lutego 2019 r., sygn. akt (...) - co do kwoty objętej niniejszym punktem wyroku oraz co do kwoty 6 082 zł (sześć tysięcy osiemdziesiąt dwa złote) z tytułu kosztów procesu, objętych nakazem zapłaty;”;

2.  oddala apelację strony pozwanej w pozostałej części;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. I AGa 306/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanej Gminy N. na rzecz (...) sp. z o.o. w G. kwotę 169 073,19 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 14 720,84 zł tytułem kosztów procesu. W pozostałym zakresie powództwo oddalono.

Sąd ustalił, że w dniu 28 grudnia 2015 r. Gmina N. jako zamawiający zawarła z (...) S.A. w K. jako wykonawcą umowę na realizację zadania publicznego – inwestycji pn. „Budowa Szkoły (...) w N.”. Przedmiotem umowy było zaprojektowanie i wybudowanie Szkoły (...) w N. wraz z przylegającym otoczeniem, zgodnie z Programem Funkcjonalno-Użytkowym i koncepcją architektoniczną (§ 1 ust. 2 umowy). Wykonanie robót budowlanych wraz z uzyskaniem decyzji o pozwoleniu na użytkowanie miało nastąpić do dnia 31 lipca 2017 r. (§ 4 ust. 1 pkt 3 lit. a). Wykonawca miał otrzymać za wykonanie przedmiotu umowy wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 19 080 000 zł brutto (§ 5 ust. 1). Wykonawca lub podwykonawca, zamierzając zawrzeć umowę o podwykonawstwo, był zobowiązany przedłożyć zamawiającemu projekt tej umowy; podwykonawca powinien nadto przedłożyć zgodę wykonawcy na zawarcie umowy o określonej treści. Niezgłoszenie pisemnych zastrzeżeń do projektu umowy w terminie 14 dni uważane było za akceptację projektu przez zamawiającego (§ 6 ust. 1, 3-4). Jeśli wykonawca lub podwykonawca planował zmienić zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo robót budowlanych, wówczas ten wykonawca lub podwykonawca był obowiązany przedłożyć zamawiającemu projekt tej zmiany; podwykonawca powinien przy tym dołączyć zgodę wykonawcy na daną zmianę. Niezgłoszenie pisemnych zastrzeżeń względem planowanej zmiany w terminie 14 dni uważane było za akceptację zmiany przez zamawiającego. Wykonawca lub podwykonawca był zobowiązany przedłożyć zamawiającemu uwierzytelnioną kopię umowy o podwykonawstwo w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia (§ 6 ust. 3-4, 8-9). Zamawiający miał dokonywać bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, w razie uchylania się od obowiązku zapłaty przez wykonawcę. Tak wypłacane wynagrodzenie miało obejmować należności powstałe po zaakceptowaniu przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo.

Pismem z datą 23 listopada 2016 r. Gmina N., odpowiadając na pismo z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie akceptacji projektu umowy z dnia 30 listopada 2016 r. z podwykonawcą, wyraziła zgodę na zawarcie przedmiotowej umowy z powodem.

W dniu 30 listopada 2016 r. (...) S.A. w K., jako wykonawca oraz powód jako podwykonawca zawarły umowę podwykonawczą o roboty budowlane oraz dostawę materiałów budowlanych i urządzeń w ramach inwestycji pn. „Budowa Szkoły (...) w N.”. Podwykonawca zobowiązany był wykonać roboty obejmujące wykonanie elewacji lekkiej mokrej (styropian, klej, siatka, tynk), ocieplenia pod deskę elewacyjną (styropian, klej, siatka), obróbek blacharskich (parapety zewnętrzne wszystkich okien łącznie z oknami na elewacji drewnianej i obróbki nad elewacją drewnianą), dylatacji konstrukcyjnych, uzupełnienie izolacji termicznej na elementach żelbetowych na sali gimnastycznej (styropian grafitowy), położenie do +30 cm styropianu fundamentowego po obwodzie budynku oraz tynk cokołowy do +15 cm po obwodzie budynku. Szczegółowy zakres prac był określony w dokumentacji technicznej. Wszelkie odstąpienia od dokumentacji projektowej wymagały zgody wykonawcy (pkt 3.1 umowy oraz załącznik nr 5 do umowy). Zakończenie wszystkich robót miało nastąpić do dnia 24 marca 2017 r. (pkt 2.2). Podwykonawcy przysługiwało wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 377 422,92 zł brutto (pkt 2.6 i 9.1). Podwykonawca mógł stosować materiały zastępcze wyłącznie po konsultacji z wykonawcą i po ich zatwierdzeniu przez wykonawcę (pkt 5.3.13). Częściowe odbiory robót miały następować po wykonaniu danej części robót przewidzianych harmonogramem, w terminie do pięciu dni roboczych po pisemnym powiadomieniu wykonawcy o stanie gotowości do odbioru. Podstawą do wypłacenia wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy miała być doręczona wykonawcy faktura VAT, wystawiona na podstawie zatwierdzonego przez wykonawcę protokołu odbioru, stwierdzającego niewadliwe i zgodne z umową wykonanie robót oraz ich odebranie bez wad i usterek. Na tych zasadach dopuszczalne było, za uzgodnieniem stron, dokonywanie comiesięcznych częściowych płatności za wykonane i odebrane przez wykonawcę roboty wedle ich aktualnego stanu zaawansowania (pkt 8.3 i 9.3-9.4).

Podwykonawca był uprawniony do odstąpienia od umowy m.in. jeśli wykonawca odmówiłby bez uzasadnienia odbioru robót lub jeśli wykonawca odmówiłby bez uzasadnienia zapłaty za wykonane roboty, pomimo wyznaczenia przez podwykonawcę dwutygodniowego terminu dodatkowego na wykonanie zobowiązania (pkt 15.11 i 15.12). Wykonawca był uprawniony do odstąpienia od umowy m.in. w razie opóźniania się przez podwykonawcę z zakończeniem poszczególnych robót w stosunku do terminów określonych w harmonogramie realizacji o co najmniej 14 dni, a także w sytuacji, gdy podwykonawca, mimo dwukrotnego upomnienia naruszałby postanowienia umowy inne niż istotne, przy czym wykonawca winien był wyznaczyć podwykonawcy dodatkowy termin nie dłuży niż 7 dni na usunięcie naruszeń (pkt 15.2.3 i 15.2.6). Z chwilą skutecznego odstąpienia przez którąkolwiek ze stron od umowy, winny one sporządzić protokół inwentaryzacji robót na dzień odstąpienia od umowy. W razie uchylania się strony od sporządzenia protokołu, druga strona była uprawniona do jednostronnego sporządzenia protokołu. Podwykonawcy miało wówczas przysługiwać wynagrodzenie w wysokości odpowiedniej do wykonanej części robót (pkt 15.4.1 i 15.5).

Na etapie wykonywania prac doszło do zmian materiałowych – na polecenie generalnego wykonawcy zwiększono grubość styropianu z 16 cm do 20 cm, z 12 cm do 16 cm. Generalny wykonawca oświadczył powódce, że ta zmiana następuje na polecenie zamawiającego. Uzgodniono w związku z tym ustnie zwiększenie wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy.

W dniu 13 stycznia 2017 r. M. L. ze (...) S.A. przesłał do powódki e-maila, załączając projekt aneksu do umowy obejmujący uzgodnienie zmiany styropianu. Zgodnie z treścią projektowanego aneksu termin zakończenia wszystkich robót przez podwykonawcę miał przypadać na 31 maja 2017 r., zaś wynagrodzenie podwykonawcy miało wynosić 334 000 zł netto przy odwrotnym obciążeniu VAT. W ramach zakresu prac podwykonawcy ustalono, że zastosowana ma być izolacja termiczna zwiększona o 40 mm dla elewacji pokrytej tynkiem akrylowym. Powódka nie podpisała projektowanego aneksu, uznając wyznaczony termin zakończenia robót za nierealny.

Powodowa spółka skierowała do (...) S.A. pismo z datą 17 maja 2017 r., powołując się na zwłokę (...) S.A. w zakresie zapłaty części wynagrodzenia w kwocie 39 890,23 zł oraz w zakresie przystąpienia do podpisania protokołu zaawansowania wykonanych robót za okres od 1 do 30 kwietnia 2017 r. Powódka wezwała do zapłaty wynagrodzenia w terminie dwóch tygodni pod rygorem odstąpienia od umowy oraz do przystąpienia przedstawiciela (...) S.A. do sporządzenia protokołu zaawansowania robót za kwiecień 2017 r. najpóźniej w dniu 22 maja 2017 r. – pod rygorem sporządzenia protokołu samodzielnie przez podwykonawcę. Powódka podkreśliła, że wypłata wynagrodzenia jest uzależniona od wykonania prac, nie zaś od podpisania protokołu.

(...) S.A. nadała do powódki pismo z datą 17 maja 2017 r., wskazując, że zaangażowanie powódki na inwestycji jest niewystarczające pomimo wezwań kierowanych uprzednio do powódki. Opóźnienie powódki w stosunku do terminu końcowego wynikającego z umowy wynosiło wówczas, jak podała pozwana spółka, 54 dni. Pozwana wskazała, że w dalszym ciągu nie otrzymała od powódki zabezpieczenia polisy gwarancyjnej. Wobec tego powołując się na pkt 15.2.3 oraz 15.2.6 umowy stron oraz na art. 635 w zw. z art. 656 § 1 k.c. (...) S.A. odstąpiła od umowy, obciążyła powódkę karą umowną za opóźnienie i zapowiedziała powierzenie prac w niewykonanym zakresie wykonawcy zastępczemu. Wraz z kolejnym pismem z datą 23 maja 2017 r. spółka (...) przesłała powódce notę obciążeniową nr (...) z 22 maja 2017 r., dokumentującą karę umowną za opóźnienie w dotrzymaniu terminu końcowego wykonania robót w kwocie 40 761,67 zł, a także notę obciążeniową nr (...) z 22 maja 2017 r. dokumentująca karę umowną za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie podwykonawcy w kwocie 37 742,29 zł.

Strona powodowa nadała do (...) S.A. pismo z datą 22 maja 2017 r., przecząc zaistnieniu przyczyn odstąpienia od umowy wskazanych przez spółkę (...) i twierdząc, że wszelkie opóźnienia na budowie stanowią następstwo nieprzygotowania (...) spółki (...). Przeszło miesięczne opóźnienia w zapłacie uprawniały spółkę (...) do nieprzystępowania do wykonywania robót do czasu uiszczenia zaległości. Strona powodowa zaznaczyła, że od początku roku nie otrzymała zapowiadanego aneksu do umowy, obejmującego faktycznie dokonane zmiany materiałowe oraz zmianę terminu wykonania robót na koniec czerwca 2017 r.

Powódka skierowała do Gminy N. pismo z datą 24 maja 2017 r., wyjaśniając, że zwróci przekazane jej przez wykonawcę noty obciążeniowe z tytułu kar umownych jako niezasadne. Powódka poinformowała o swoim żądaniu od wykonawcy należności za marzec 2017 r. pod rygorem odstąpienia od umowy oraz o późniejszym oświadczeniu wykonawcy o odstąpieniu od umowy. Powódka przedstawiła przyczyny i przebieg poczynionych z wykonawcą uzgodnień dotyczących zmian terminów zakończenia robót.

Powódka pismem doręczonym w dniu 25 maja 2017 r. wezwała Gminę N. do stawienia się w dniu 26 maja 2017 r. przedstawiciela zamawiającego na inwentaryzacji robót wykonanych przez podwykonawcę. Powódka sporządziła samodzielnie obmiar robót, z którego wynikała wartość nierozliczonych robót w kwocie 198 530,64 zł. Powód faktycznie wykonał prace objęte protokołem. W zakresie umowy nie wykonano części prac objętych umową.

(...) S.A. sporządziła datowaną na 26 maja 2017 r. notatkę z inwentaryzacji wskazującą braki oraz usterki dotyczące prac powódki. W treści notatki spółka (...) zadeklarowała przygotowanie do 31 maja 2017 r. bilansu wykonanych prac. Notatkę podpisał kierownik budowy M. L..

(...) sp. z o.o. wystawiła w dniu 31 maja 2017 r. fakturę VAT nr (...) na rzecz (...) S.A. na kwotę 198 530,60 zł tytułem robót budowlanych wykonanych w okresie od kwietnia do maja 2017 r. zgodnie z protokołem inwentaryzacji z 26 maja 2017 r. Jako termin płatności wskazano 30 czerwca 2017 r. Fakturę doręczono spółce (...) w dniu 6 października 2017 r. Powódka przekazała Gminie N. również fakturę oraz protokół z przeprowadzonej inwentaryzacji.

Na dzień 26 maja 2017 r. powódka wykonała 78% prac przewidzianych umową podwykonawczą z 30 listopada 2016 r. Później powódka wykonywała dalsze prace elewacyjne co najmniej do 3 czerwca 2017 r., ostatecznie wykonując 90,4% prac.

Gmina N. w dniu 6 października 2017 r. nadała do powódki pismo, wskazując, że nie wiedziała o zawarciu aneksu do umowy podwykonawczej i nie zaakceptowała zmian dokonanych aneksem. Nadto Gmina stwierdziła, że (...) S.A. odstąpiła w dniu 17 maja 2017 r. od umowy podwykonawczej ze skutkiem ex tunc, zatem po stronie zamawiającej nie powstała solidarna odpowiedzialność za należności podwykonawcy.

W odpowiedzi na powyższe powódka nadała do pozwanej Gminy pismo z datą 18 października 2017 r., wskazując, że domaga się zapłaty za zakres robót zrealizowany na podstawie umowy podwykonawczej w jej pierwotnej treści (z uwzględnieniem dokonanych przez wykonawcę na żądanie Gminy zmian zastosowanych materiałów). Powódka stwierdziła również, że oświadczenie wykonawcy o odstąpieniu od umowy było nieskuteczne. Następnie powódka nadała do pozwanej Gminy kolejne pismo z datą 19 lutego 2018 r. obejmujące odpowiedź na pismo z 6 października 2017 r., podtrzymując swoje stanowisko i twierdząc, że Gmina miała świadomość, iż parametry ocieplenia zaproponowane przez wykonawcę w pierwotnej dokumentacji projektowej były nieprawidłowe, że wykonawca dokonał następnie odpowiednich zmian dokumentacji projektowej oraz że wiąże się z tym konieczność podwyższenia kosztów z 377 422,92 zł brutto do 410 820,00 zł brutto. Powódka podała nadto, że alternatywną podstawą jej roszczeń względem Gminy jest art. 405 k.c. – powódka wykonała zlecone jej prace, za które nie otrzymała wynagrodzenia, zaś bezpośrednio po stronie Gminy powstała korzyść majątkowa, ku czemu nie było podstawy prawnej.

W piśmie nadanym 8 marca 2018 r. Gmina N. podniosła, że powódka nie może opierać swoich roszczeń o instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, bowiem przyczyną przysporzenia po stronie Gminy jest umowa zawarta przez Gminę ze spółką (...). W odpowiedzi w piśmie do Gminy z datą 9 kwietnia 2018 r. powódka dodała, że postanowienie umowne dopuszczające odstąpienie bez określenia terminu, w ciągu którego wykonawca miałby prawo odstąpić od umowy, jest nieważne jako sprzeczne z art. 395 k.c.

Pismem z datą 25 października 2017 r. (...) S.A. oświadczyła, że nie akceptuje faktury nr (...), odsyłając ją jako bezzasadną.

W dniu 15 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy(...)w K., VII Wydział Gospodarczy, wydał wyrok (sygn. (...)), w którym zasądził od pozwanej (...) S.A. na rzecz powódki kwotę 39 890,23 zł z odsetkami. W treści uzasadnienia wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, że choć powodowa spółka uchybiła terminowi zakończenia robót, to wynikało to z przyczyn leżących po stronie spółki pozwanej. Tym samym Sąd stwierdził, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy podwykonawczej przez (...) S.A. z powołaniem na opóźnienie zaistniałe po stronie powódki było nieskuteczne.

Powódka pismem z 10 sierpnia 2018 r. wezwała Gminę N. do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 198 530,60 zł tytułem należności nieuregulowanej przez wykonawcę, a udokumentowanej fakturą nr (...) za okres od 1 kwietnia do 26 maja 2017 r. Przedmiotowa kwota winna była być uiszczona przez wykonawcę do dnia 5 listopada 2017 r. Powódka wskazała, że wyrokiem z dnia 15 czerwca 2018 r. Sąd RejonowyK. przesądził, że oświadczenie wykonawcy o odstąpieniu od umowy było bezzasadne. Pismo nadano do Gminy w dniu 14 sierpnia 2018 r.

Gminie N. nie przedstawiono projektu aneksu do umowy podwykonawczej dotyczącego zmiany grubości styropianu i kwoty wynagrodzenia. Gmina rozliczała się z generalnym wykonawcą co miesiąc wedle stanu zaawansowania prac.

W toku sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym (...) w K. z powództwa (...) spółki z o.o. pozwana Gmina N. wniosła odpowiedź z datą 1 lutego 2019 r. na pozew i uznała powództwo w zakresie kwoty 39 890,23 zł. Gmina stwierdziła, że skoro wyrokiem Sądu Rejonowego (...) wK.z 15 czerwca 2018 r. przedmiotowa kwota została zasądzona na rzecz spółki (...) od spółki (...), to inwestor ponosi solidarną odpowiedzialność z wykonawcą w zakresie w/w kwoty i uznaje powództwo, negując jednocześnie powództwo w zakresie odsetek naliczanych od tej kwoty. Wyrokiem z 12 czerwca 2019 r. Sąd Rejonowy (...)wK. (sygn. (...)) zasądził od Gminy N. na rzecz (...) sp. z o.o. kwotę 39.890,23 zł.

Sąd zważył, że strona powodowa dochodzi od pozwanych pozostałego do zapłaty wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane, powołując się przy tym na solidarną odpowiedzialność (...) S.A. (jako generalnego wykonawcy, uprzednio występującego pod firmą (...) S.A.) oraz Gminy N. (jako inwestora). Nakaz zapłaty wydany w sprawie w dniu 12 lutego 2019 r. uprawomocnił się w stosunku do (...) S.A., w związku z czym dalsze postępowanie rozpoznawcze Sądu prowadzone było pomiędzy powódką a pozwaną Gminą.

Dokonując oceny żądania powódki jako skierowanego przeciwko inwestorowi – Gminie N., Sąd miał na uwadze, że:

– powodowa spółka opiera swoje żądanie o art. 647 ¹ k.c. – zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy podwykonawczej z 30 listopada 2016 r. (art. 1 w zw. z art. 12 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, Dz.U. poz. 933 ze zm.), w umowie o roboty budowlane zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców (§ 1). Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora, zaś sama umowa powinna być dokonana w formie pisemnej pod rygorem nieważności (§ 2 i 4). Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę (§ 5);

– Gmina N. jako inwestor zaakceptowała umowę podwykonawczą zawartą z powódką, co wypełniło – co do zasady – przesłanki odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez powódkę (art. 647 ¹ § 5 k.c.);

– umowa podwykonawcza z 30 listopada 2016 r. przewidywała wynagrodzenie należne powódce w kwocie 306 847,90 zł za całość robót; (...) S.A. oraz Gmina N. wypłaciły powódce kwotę 108 317,31 zł, zaś umówiona kwota pozostała nieuregulowana w zakresie 198 530,31 zł;

– Sąd uznał, że ustna zmiana umowy podwykonawczej w zakresie ustalenia wyższego wynagrodzenia należnego wykonawcy nie była wiążąca dla inwestora; jak zostało wykazane, powódka umówiła się ustnie z generalnym wykonawcą na zmiany w zakresie parametrów styropianu użytego przy pracach powódki, wskutek czego powódka musiała wykorzystać większą ilość materiału i żądała wyższego wynagrodzenia, jednakże nie wywołało to skutków prawnych pomiędzy powódką a pozwaną Gminą, bowiem zmiana umowy podwykonawczej w omówionym zakresie nie była zgłoszona inwestorowi w formie pisemnej (art. 647 ¹ § 2 i 4 k.c.) – nie została bowiem w ogóle w formie pisemnej dokonana; pozwana Gmina zaprzeczyła akceptacji aneksu do umowy podwykonawczej (nie było sporne, że aneks taki nigdy nie został podpisany, a przedmiotem rozpoznania nie była skuteczność dokonanej zmiany umowy pomiędzy (...) a powodem z uwagi na uprawomocnienie się nakazu zapłaty w stosunku do generalnego wykonawcy); w konsekwencji inwestor nie ponosi odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia za prace powódki, nieobjęte pierwotną umową podwykonawczą;

– Gmina N. podnosiła, że pozwana (...) S.A. skutecznie odstąpiła od umowy podwykonawczej z powódką, z czego wynikać ma skutek niweczący odpowiedzialność solidarną inwestora, jednakże w zakresie skuteczności odstąpienia, tut. Sąd był związany wyrokiem Sądu Rejonowego (...)w K. (sygn. (...)) zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby – o ile zaś moc wiążącą na podstawie art. 365 § 1 k.c. ma tylko sentencja orzeczenia (nie mają jej zaś zawarte w uzasadnieniu motywy rozstrzygnięcia sądu), to w niektórych przypadkach ze względu na ogólność rozstrzygnięcia wyrażonego w sentencji orzeczenia okoliczności objęte uzasadnieniem mogą służyć do sprecyzowania zakresu mocy wiążącej tego rozstrzygnięcia, czyli granic jego prawomocności materialnej. Oznacza to nakaz przyjmowania, że w danej sytuacji stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z zawartego w orzeczeniu rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., sygn. II CSK 452/06); Sąd orzekający w niniejszej sprawie był zatem związany rozstrzygnięciem przez Sąd Rejonowy (...) w K. o nieskuteczności odstąpienia przez generalnego wykonawcę od umowy z podwykonawcą, co stanęło u podstaw rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego zasądzającego należność na rzecz podwykonawcy w określonej wysokości; trzeba wskazać, iż uznanie omawianego oświadczenia o odstąpieniu za nieskuteczne wynika z treści rozstrzygnięcia uznającego odpowiedzialność generalnego wykonawcy i w istocie należy do treści orzeczenia; uwzględnienie mocy wiążącej wyroku Sądu Rejonowego (...) w K. z 15 czerwca 2018 r. nie jest możliwe bez uwzględnienia zasady odpowiedzialności, którą przypisano pozwanej (...) S.A., a którą stanowi wynagrodzenie ustalone w oparciu o wiążącą umowę;

– na powyższy wniosek nie wpływa fakt, że stroną niniejszego postepowania jest Gmina N., która nie była stroną procesu toczącego się przed Sądem Rejonowym w K. (sygn. (...)); przesądzenie o bezskuteczności odstąpienia przez (...) S.A. od umowy podwykonawczej zawartej z powódką na zasadzie art. 365 § 1 k.c. wiąże inne sądy niezależnie od stron lub przedmiotu prowadzonego postępowania;

– niezależnie od powyższego należy podkreślić, że pozwana Gmina nie wykazała w ramach niniejszego postępowania, by oświadczenie generalnego wykonawcy o odstąpieniu od umowy było skuteczne, tj. by w rzeczywistości zaistniały podstawy do odstąpienia od umowy z 30 listopada 2016 r.;

– skoro oświadczenie generalnego wykonawcy o odstąpieniu było nieskuteczne, to nie wywołało skutku w postaci rozwiązania umowy podwykonawczej – brak zaś podstaw do przyjęcia, że złożenie nieskutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy rodzi pomiędzy podwykonawcą a inwestorem jedynie odpowiedzialność odszkodowawczą; przeciwnie, należy w tym zakresie opierać się o treść umowy podwykonawczej w taki sposób, jak gdyby bezskutecznego oświadczenia o odstąpieniu w ogóle nie złożono (w tym wyraża się brak skutków prawnych na gruncie prawa cywilnego);

– ponadto nawet skuteczne odstąpienie od umowy przez generalnego wykonawcę nie zniweczyłoby obciążającego inwestora obowiązku zapłaty wynagrodzenia za prace wykonane przez powódkę do daty odstąpienia, bowiem brak podstaw do uznania, że odstąpienie dotyczyło całości prac; wręcz przeciwnie, treść punktu 15.5 umowy podwykonawczej (k. 53v) wyraża wolę stron co do nadania oświadczeniu o odstąpieniu skutku ex nunc, skoro podwykonawcy miało przysługiwać wynagrodzenie adekwatne do części robót wykonanej przed odstąpieniem; dalsze działania powódki oraz generalnego wykonawcy, polegające m.in. na dokonaniu inwentaryzacji zakończonej części robót, potwierdzają, że odstąpienie od umowy nie miało skutku wstecznego;

– nie było istotne, że powódka dochodziła wynagrodzenia za prace wykonane po terminie umownym, pierwotnie ustalonym na 24 marca 2017 r. – upływ tego terminu nie miał znaczenia dla uprawnienia powódki do żądania wynagrodzenia za wykonane prace, a przekroczenie terminu umownego wykonania prac nie niweczy obowiązku zapłaty za te prace.

Sąd Okręgowy uznał, że ostateczne rozliczenie pomiędzy powódką a Gminą N. wygląda następująco: sumaryczne wynagrodzenie należne powódce zgodnie z pierwotną treścią umowy podwykonawczej powinno wynosić 306 847,90 zł netto. Pozwane opłaciły faktury wystawione przez powódkę w zakresie kwoty 108 317,31 zł, pozostała kwota równa 198 530,60 zł, dochodzona była przez powódkę w niniejszym postepowaniu i byłaby należna w razie wykonania pełnego zakresu prac przewidzianych umową. Jak ustalił biegły sądowy, powódka wykonała prace zlecone jej w ramach pierwotnej umowy podwykonawczej w zakresie 90,4%. Iloczyn 90,4% oraz kwoty wynagrodzenia netto (306 847,90 zł) odpowiada kwocie 277 390,50 zł. Uwzględniając opłacone już na rzecz powódki wynagrodzenie netto w łącznej wysokości równej 108 317,31 zł, należy przyjąć, że niewypłacone a należne wynagrodzenie wynosi 169 073,19 zł. W zakresie tej kwoty powództwo zasługuje na uwzględnienie wobec pozwanego inwestora – Gminy N. na mocy art. 647 w zw. z art. 647 ¹ § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy podwykonawczej), przy czym odpowiedzialność Gminy jest solidarna z obowiązkiem zapłaty orzeczonym względem (...) S.A. w nakazie zapłaty sygn. (...), w tym co do kosztów procesu w zakresie pokrywającym się.

Sąd uznał za niezasadne żądanie przekraczające w/w kwotę, mając na uwadze, że nie zostało wykazane wykonanie prac w większym rozmiarze ani zgłoszenie inwestorowi zmiany w umowie w zakresie wynagrodzenia. Z tych przyczyn dalej idące powództwo podlegało oddaleniu na mocy art. 6 k.c. w zw. z art. 647 k.c. w zw. z art. 647 ¹ § 1 k.c. Nie było też dopuszczalne przyjęcie, że roboty wykonane przez powódkę miały charakter nienależnego świadczenia, bowiem w tym zakresie powódka świadczyła na rzecz (...) S.A. i wobec tego podmiotu wynagrodzenie zostało w całości zasądzone jako należne, zaś nakaz zapłaty skierowany przeciwko (...) S.A. z dnia 12 lutego 2019 r. uprawomocnił się; z kolei podstawą, na jakiej Gmina pośrednio uzyskała świadczenie powódki była umowa z dnia 28 grudnia 2015 r., zawarta pomiędzy Gminą N. a (...) S.A. (obecnie (...) S.A.) – istniała zatem podstawa prawna, na której Gmina nabyła końcowe rezultaty prac powódki; w tych okolicznościach nie można zatem przyjąć, by roboty wykonane przez powódkę miały charakter świadczenia nienależnego względem Gminy N.. W konsekwencji Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie na mocy art. 6 k.c. w zw. z art. 647 ¹ k.c. i art. 405 w zw. z art. 410 k.c.

Sąd na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądził odsetki od dnia wskazanego w żądaniu, mając na uwadze treść wezwania do zapłaty (k. 85 – 86) i wyznaczony w nim termin na dokonanie zapłaty. Sąd wskazał, że na skutek oczywistej omyłki wpisano do treści sentencji daty odsetek dochodzonych od współpozwanego (wcześniejszej niż objęta żądaniem), mimo że przy rozstrzygnięciu badana była data wymagalności, określona w żądaniu - wpisanie błędnej daty wynikało z omyłki na etapie redakcji wyroku.

Sąd na mocy art. 100 k.p.c. stosunkowo rozdzielił koszty procesu odpowiednio do wygranej każdej ze stron – tj. 85% do 15%. Na koszty poniesione przez obie złożyły się kwoty: 9.927,00 zł (opłata od pozwu), 2 930,84 zł (wykorzystana zaliczka na poczet opinii biegłego) oraz 5.417 zł x 2 (wynagrodzenie pełnomocnika procesowego) – łącznie 23 691,84 zł. Jako że powódka wygrała proces w zakresie 85%, powinna ponieść 15% kosztów, tj. kwotę 3 554 zł, a skoro poniosła koszty w wysokości 18.274,84 zł, to do zwrotu na jej rzecz pozostawała kwota 14.720,84 zł, o czym Sąd orzekł w punkcie III wyroku.

Postanowieniem z dnia 26 lipca 2021 r. Sąd Okręgowy sprostował wyrok w ten sposób, że w miejsce słów „liczonymi od dnia 6 listopada 2017 r.” wpisał „liczonymi od dnia 27 sierpnia 2018 r.”.

Apelację od powyższego wyroku w zakresie punktów I i III wniosła pozwana Gmina, zaskarżając orzeczenie w zakresie punktów I i III. Pozwana domagała się uchylenia wyroku, zniesienia postępowania przed sądem I instancji począwszy od dnia 15 lutego 2021 r. oraz przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, lub zmiany wyroku i oddalenia powództwa w całości, lub też uchylenia wyroku i przekazania sporawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżąca zarzuciła:

⚫

naruszenie art. 92 w zw. z 94 § 2 k.p.c. poprzez reprezentowanie pozwanej w postępowaniu przez nieumocowanego pełnomocnika, którego pełnomocnictwo wygasło w toku postępowania najpóźniej z dniem 15 lutego 2021 r. i którego czynności pozwana nie potwierdziła – co skutkowało pozbawieniem pozwanej możności obrony jej praw a w konsekwencji stanowi podstawę nieważności postępowania, o jakiej mowa w art. 379 pkt 2 i 5 k.p.c.;

⚫

naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że sąd I instancji był związany ustaleniami poczynionymi przez Sąd Rejonowy (...) w sprawie (...) pomiędzy wykonawcą (...) S.A. a powodem, podczas gdy Sąd Okręgowy winien był poczynić własne ustalenia i dokonać oceny przyczyn i skuteczności oświadczenia wykonawcy o odstąpieniu od umowy, bowiem zasada związania prawomocnym wyrokiem dotyczy wyłącznie sentencji orzeczenia i nie obejmuje motywów rozstrzygnięcia,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń w sposób dowolny i sprzeczny ze zgromadzonym materiałem, w tym ustaleń, że: nie doszło do skutecznego odstąpienia od umowy podwykonawczej oraz nie zaistniały potrzeby odstąpienia od tej umowy;

⚫

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 65 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i dokonanie nieprawidłowej wykładni oświadczenia woli wykonawcy, zawartego w piśmie z dnia 17 maja 2017 r.,

- art. 395 § 2 w zw. z art. 494 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że mimo odstąpienia przez wykonawcę od umowy podwykonawczej odstąpienie miało skutek ex nunc, podczas gdy wg oświadczenia wykonawcy z dnia 17.7. 2017 r. jego wolą było odstąpienie od umowy w całości, jego odstąpienie wywołało skutek ex tunc, co winno było doprowadzić do fikcji prawnej polegającej na uznaniu umowy za niezawartą,

- art. 647 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 395 § 2 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że pozwana odpowiada na zasadzie odpowiedzialności solidarnej za zapłatę wynagrodzenia pozwanej, wynikającej z umowy podwykonawczej, podczas gdy odstąpienie przez wykonawcę od umowy ze stroną powodową doprowadziło do wygaśnięcia odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c.

W uzasadnieniu apelacji rozwinięto powyższe zarzuty, podtrzymując stanowisko prezentowane przed Sądem Okręgowym.

Co do zarzutu nieważności apelująca podniosła, że radca prawny K. S. (1) -mimo zobowiązania do działania z należytą starannością - do dnia 19 lipca 2021 r. uchybiał obowiązkowi wydania pozwanej dokumentów, w tym dotyczących przedmiotowej sprawy, pomimo wygaśnięcia najpóźniej z dniem 15 lutego 2021 r. wszelkich pełnomocnictw, udzielonych mu przez pozwaną. Nie złożył pozwanej informacji o niezakończonych sprawach sądowych z udziałem pozwanej, w których występował w charakterze jej pełnomocnika, nie zawiadomił sądów, przed którymi występował w charakterze pełnomocnika pozwanej o wygaśnięciu udzielonych mu pełnomocnictwa, do dnia 19 lipca 2021 r. nie kontaktował się z pozwaną i nie odbierał od niej telefonów. Na skutek powyższych zaniechań pozwana – nie dysponując sygnaturami spraw sądowych i nie dysponując aktami tych spraw - nie mogła zawiadomić właściwych sądów o wygaśnięciu pełnomocnictw r. pr. K. S., sądy doręczały korespondencję na adres kancelarii prowadzonej przez K. S. ze skutkiem doręczenia dla pozwanej, zaś K. S. albo nie podejmował czynności w sprawach, których dotyczyły wygasłe pełnomocnictwa, albo podejmował czynności bez umocowania, co naraziło pozwaną na ujemne konsekwencje procesowe albo na szkodę.

Umowa z K. S. została zawarta w okresie, kiedy R. P. (1) – Burmistrz Miasta i Gminy N.) nie wykonywał czynności służbowych na skutek zawieszenia w wykonywaniu tych czynności, zaś wyboru K. S. do obsługi prawnej strony pozwanej dokonał K. Z., wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów M. M. do pełnienia funkcji Burmistrza na czas zawieszenia R. P. (1). Na podstawie umowy zawartej w dniu 3 stycznia 2020 r. K. S. uzyskał dostęp do dokumentów, a w szczególności do akt spraw sądowych i sądowoadministracyjnych z udziałem pozwanej.

Po ustaniu zawieszenia Burmistrza R. P. (1) (30 września 2020 r.) r. pr. K. S. nie pojawił się w Urzędzie Miasta i Gminy ani nie poinformował Burmistrza o stanie prowadzonych spraw. Nie nawiązano też z K. S. kontaktu telefonicznego.

W dniu 31 grudnia 2020 r. doszło do wygaśnięcia umowy o zastępstwo procesowe i obsługę prawną z K. S., który jednak nie przekazał dokumentów, znajdujących się w jego posiadaniu a to uniemożliwiło pozwanej zawiadomienie sądu o braku umocowania pełnomocnika do działania. Doszło wskutek powyższej sytuacji do pozbawienia pozwanej możności obrony jej praw, co skutkuje nieważnością postępowania we wskazanym wyżej zakresie. Postępowanie winno być zniesione począwszy od dnia 15 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne, poczynione przez sąd I instancji i zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu najdalej idącego, a to do zarzutu nieważności postępowania we wskazanym w apelacji okresie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut ten jest bezzasadny. Zasadza się on na działaniu w sprawie od określonej chwili pełnomocnika, który nie miał stosownego umocowania a strona pozwana, nie mając z nim kontaktu, nie miała też świadomości toczących się spraw i ich losów. Tymczasem niniejszy proces zaczął swój bieg w roku 2018, na długo przed zawieszeniem burmistrza R. P. (1) i umocowaniem radcy prawnego K. S. (1). W sprawie początkowo działał umocowany przez pozwaną Gminę adw. R. P. (2), któremu pełnomocnictwa w dniu 28 stycznia 2019 r. udzielił burmistrz R. P. (1) i który w marcu 2019 r. wniósł imieniem Gminy sprzeciw od nakazu zapłaty. Efektem sprzeciwu była utrata mocy nakazu w stosunku do pozwanej Gminy. Kolejne czynności również odbywały się z udziałem pełnomocnika w osobie adw. R. P. i było to zawiadomienie o terminie rozprawy, wyznaczonej na styczeń 2020 r., ekspediowane do tego pełnomocnika w czerwcu 2019 r. a następnie w lipcu 2019 r. wezwanie pełnomocnika o adres świadka (który pełnomocnik podał w wyznaczonym terminie).

Nadto pozwanej Gminie doręczono ekspediowane w czerwcu 2019 r. wezwanie do stawiennictwa na rozprawie w styczniu 2020 r. osoby, która może zeznawać w charakterze strony.

W dniu 2 stycznia 2020 r. – już po wyznaczeniu K. Z. do pełnienia funkcji burmistrza pozwanej Gminy wobec zawieszenia burmistrza R. P. (1) – adw. R. P. (2) wypowiedział pełnomocnictwo i następnego dnia poinformował o powyższym Sąd Okręgowy.

Z powyżej sekwencji zdarzeń wynika, że pozwanej Gminie wiadomo było od roku 2018 o niniejszym procesie, znana była sygnatura akt, co umożliwia ustalenie stanu sprawy nawet w sytuacji, gdy pozwana nie dysponowała dokumentami, związanymi z jej biegiem. Kwestia takiej organizacji Urzędu Gminy, która pozwala na kontrolowanie biegu postępowań toczących się z udziałem Gminy, pozostaje w gestii Gminy. Nawet jeśli działanie pełnomocnika ustanowionego w okresie zawieszenia burmistrza R. P. (1) było nieprawidłowe, bowiem rzeczywiście od pewnego okresu działał on bez umocowania i nie poinformował Sądu Okręgowego o czasowym zakresie swojego pełnomocnictwa (o braku pełnomocnictwa zawiadomił zaś ze znacznym opóźnieniem w stosunku do dat, kiedy winien to zrobić – k. 304), to z uwagi na: 1/ wszczęcie niniejszego procesu na długo przed zawieszeniem burmistrza i pojawieniem się nowego pełnomocnika, 2/ z uwagi na świadomość po stronie Gminy, że taki proces się toczy oraz wreszcie 3/ z uwagi na okres, kiedy burmistrz R. P. (1) powrócił do pełnienia czynności (wrzesień 2020 r.) Gmina miała możliwość podjęcia stosownych działań, polegających przede wszystkim na zbadaniu stanu spraw, o których wiedziała (jak niniejsza). W tym miejscu zauważyć należy omyłkę w piśmie procesowym pozwanej z dnia 26 lipca 2021 r., gdzie wskazano, iż ustanie zawieszenia i podjęcie czynności przez burmistrza R. P. (1) nastąpiło w dniu 30 września 2021 r., podczas gdy w rzeczywistości miało to miejsce we wrześniu roku 2020 - wskazana w w/w piśmie data z września 2021 r. jest późniejsza, niż data pisma procesowego, ponadto pisma burmistrza R. P. (1) do K. S. (1) i do Dziekana Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. w sprawie działania K. S. (1) pochodzą z lutego i marca 2021 r. (k. 385 i 387) – zatem burmistrz R. P. (1) nie znajdował się już wówczas w stanie zawieszenia. Podobny błąd występuje w apelacji strony pozwanej (str. 5).

Już w lutym 2021 r. pozwana skierowała do r.pr. K. S. pismo przypominające o upływie okresu obowiązywania umowy o obsługę prawną, wzywając o zwrot dokumentów. Nie dokonano jednak – jak się zdaje – inwentaryzacji procesów, o których Gmina wiedziała, wszczętych jeszcze przed działaniem K. Z. i radcy prawnego K. S. (1) a w konsekwencji nie zawiadomiono Sądu Okręgowego o wygaśnięciu jego umocowania, na podstawie którego działał w procesie wszczętym w roku 2018. Gdyby dokonano wspomnianej inwentaryzacji po przywróceniu do pełnienia czynności burmistrza R. P. (1), można było zawiadomić Sąd Okręgowy o wygaśnięciu pełnomocnictwa i podjąć inne stosowne czynności (wyrok zapadł dopiero w dniu 29 czerwca 2021 r.). Na marginesie warto zauważyć, że Sąd Okręgowy przed wydaniem wyroku dysponował jedynie pełnomocnictwem dla K. S. (1) a nie umową z nim zawartą, z pełnomocnictwa zaś nie wynikało jakiekolwiek ograniczenie czasowe umocowania do reprezentowania pozwanej Gminy.

Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, by Gmina została pozbawiona możności obrony jej praw, a tym samym do uznania za zasadny zarzutu nieważności postępowania.

Rozważając pozostałe zarzuty, zauważyć należy, że w większości ustalenia stanu faktycznego sprawy nie są kwestionowane. Jedyny zarzut oparty na treści art. 233 § 1 k.p.c. apelująca formułuje w odniesieniu do przyjętej przez Sąd Okręgowy nieskuteczności odstąpienia przez wykonawcę od umowy podwykonawczej. Jednakże zarzut ten opiera się w istocie na zakwestionowaniu wniosków, do jakich doszedł Sąd Okręgowy, a nie ustaleń, które do tych wniosków zawiodły. Treści umów związanych z przedmiotową inwestycją były bezsporne, podobnie jak treści pism wymienianych pomiędzy stronami oraz działania wykonawcy i podwykonawcy. Nie zakwestionowano w apelacji żadnego z ustaleń, zawartych na stronach 6-12 uzasadnienia zaskarżonego wyroku, przedstawiono natomiast polemikę z wnioskami do jakich doszedł Sąd oraz własną interpretację znaczenia sporządzenia protokołu inwentaryzacji i charakteru rozliczeń pomiędzy wykonawcą a powodem.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł oceny dowodów wskazanych w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, którego strona pozwana nie zdołała skutecznie zakwestionować i który Sąd Apelacyjny przyjął za własny.

Co do zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c. Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w sprawie II PK 237/17 (wyrok z dnia 11.12.2018 r.), że moc wiążąca wyroku dotyczy związania sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku innego sądu, czyli przesłankami faktycznymi i prawnymi przyjętymi za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki. Ograniczanie kompetencji jurysdykcyjnej sądu stanowi większe zagrożenie dla powagi wymiaru sprawiedliwości, niż niepożądana, lecz dopuszczalna rozbieżność ocen pomiędzy sądami (zob. Komentarz do k.p.c. pod red T. Wiśniewskiego - do art. 365 k.c., WK 2021, a także wyroki SN z 23.05.2002 r., IV CKN 1073/00, z 15.11.2007 r., II CSK 347/07, z 8.06.2005 r., V CK 702/04). Moc wiążąca, w którą wyposażone jest prawomocne orzeczenie wydane w postępowaniu cywilnym, dotyczy stron postępowania.

Nie można zatem podzielić poglądu Sądu Okręgowego co do związania wyrokiem Sądu Rejonowego (...) w K. sygn. (...) w zakresie orzeczenia o nieskuteczności odstąpienia przez generalnego wykonawcę od umowy z podwykonawcą. Jednakże konkluzja, do której doszedł Sąd Okręgowy, ustalając brak podstaw do odstąpienia od umowy podwykonawczej i tym samym nieskuteczność odstąpienia, jest prawidłowa i podzielana przez Sąd Apelacyjny. Materiał dowodowy pozwala na samodzielną ocenę skuteczności odstąpienia a Sąd Okręgowy zawarł w uzasadnieniu wyroku także swoje, samodzielne stanowisko w tej kwestii.

Dostrzec należy, że jeśli przyczyny leżą po stronie zamawiającego, to nie zachodzi przesłanka opóźnienia. W niniejszym przypadku tak jest wobec bezspornych pomiędzy stronami faktów: niewątpliwie doszło do zmian materiałowych (zmiana grubości styropianu) na polecenie zamawiającego, które generalny wykonawca przekazał podwykonawcy. W związku z powyższym generalny wykonawca proponował stronie powodowej aneks do umowy, przesyłając jego projekt, zgodnie z którym zmianie ulec miało wynagrodzenie podwykonawcy oraz termin zakończenia przez podwykonawcę wszystkich robót – nowy termin miał przypadać na 31 maja 2017 r. Powódka tego terminu nie zaakceptowała, do podpisania aneksu nie doszło, niemniej jednak już ze stanowiska generalnego wykonawcy wyrażonego w projekcie aneksu wynikało, że wprowadzenie zmian (do których podwykonawca musiał się zastosować) wpływa na konieczność zmiany terminu zakończenia prac – generalny wykonawca miał tego świadomość, proponując w projekcie aneksu w/w datę. Kolejny fakt, wskazujący na przyczyny opóźnienia nieleżące po stronie powoda, to nieudostępnienie frontu robót w terminie. Z akt wymienionej wyżej sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w K. wynikało, że opóźnione było przystąpienie przez powoda do prac na samym początku obowiązywania umowy a powód udostępniał generalnemu wykonawcy swoich pracowników celem wykonania prac ciesielskich i zbrojarskich. Miał miejsce przestój wywołany zmianą grubości styropianu. Jeszcze 26 maja 2017 r. nie była zamontowana cała stolarka okienna, tymczasem aby podwykonawca mógł przystąpić do prac elewacyjnych, stolarka winna być zamontowana. Już przy uwzględnieniu tych okoliczności wypowiedzenie umowy datowane na dzień 17 maja 2017 r. nie znajdowało podstaw.

Sąd Okręgowy uznał, że pozwana Gmina nie wykazała w tym postępowaniu, by oświadczenie generalnego wykonawcy o odstąpieniu od umowy było skuteczne – i pogląd ten należy podzielić. Słusznie też zaznacza Sąd Okręgowy, że nawet, gdyby prace zostały wykonane po upływie umownego terminu, to nie niweczy to obowiązku zapłaty za nie.

Skoro odstąpienie od umowy było nieskuteczne, to aktualna pozostaje solidarna odpowiedzialność pozwanej Gminy jako inwestora wobec powódki w zakresie niezapłaconych przez generalnego wykonawcę należności (co do kwot głównych), wynikających z zaakceptowanej przez Gminę umowy podwykonawczej. Nie doszło zatem do naruszenia art. 647 ¹ § 5 k.c. w zw. z art. 395 § 2 k.c.

Odsetki, jakie należało zasądzić od tychże kwot od Gminy rozpoczynają swój bieg odmiennie, niż w stosunku do generalnego wykonawcy (zgodnie zresztą ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, uwzględniając sprostowanie wyroku), a mianowicie od daty, jaką wyznacza wezwanie do zapłaty skierowane do pozwanej (k. 85).

Wobec nieskuteczności odstąpienia, na marginesie jedynie należy poczynić uwagę, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Okręgowego, iż odstąpienie to dotyczyć miało części prac niewykonanych, skoro umowa przewidywała w p. 15.5. rozliczenie z prac wykonanych (z zastrzeżeniem prawidłowości ich wykonania) oraz ich inwentaryzację. Inwentaryzacja przewidziana była dla określenia rozmiaru wykonanych robót i w konsekwencji obliczenia wynagrodzenia za wykonane prace. Ta umowna regulacja nie może być zinterpretowana jako przewidująca w tych okolicznościach sprawy odstąpienie od umowy ze skutkiem ex tunc, niweczące umowę w całości. Dostrzec należy, że powód pozostawał na budowie jeszcze do 2-3 czerwca 2017 r., a zakres wykonanych przez niego prac został obliczony przez biegłego w odniesieniu do treści pierwotnej umowy, bez zmian objętych niepodpisanym aneksem. Podzielić też należy stanowisko powoda, że argument o faktycznym zakończeniu wykonywania umowy przez powoda nie może być zasadnie użyty dla przyjęcia skuteczności odstąpienia od umowy (jak chciałaby strona apelująca), trudno bowiem przyjąć, że wykonuje ona nadal prace, gdy generalny wykonawca już tego nie chce.

Zmianie ulec musiała treść zaskarżonego wyroku poprzez zastrzeżenie solidarnej odpowiedzialności pozwanej Gminy i (...) S.A. w zakresie objętym punktem I tego wyroku oraz w zakresie kosztów w kwocie 6082 zł, objętej nakazem zapłaty. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku wspomniał o solidarnej odpowiedzialności wykonawcy i inwestora, ale nie wyartykułował tego, formułując wyrok. Jest to zmiana dokonana z urzędu a mimo braku zarzutów w tej kwestii jest dopuszczalna, bowiem dokonywana jest w zakresie prawa materialnego i nie jest zmianą na niekorzyść apelującej. Niemniej dotyczy to zobowiązań strony pozwanej, stąd konieczność wyrzeczenia o oddaleniu apelacji pozwanej w pozostałej części.

Sąd Apelacyjny orzekł zatem jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c., zasądzając na rzecz strony wygrywającej całość kosztów, bowiem w istocie w całości – poza opisaną wyżej korektą wyroku – strona pozwana przegrała w postępowaniu apelacyjnym. Na zasądzoną kwotę sklada się wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej, obliczone stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości o opłatach za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r.