Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Paweł Rygiel (spr.)

Sędziowie: SSA Grzegorz Krężołek

SSA Beata Kurdziel

Protokolant: -

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2023 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) w G.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 22 czerwca 2021 r. sygn. akt IX GC 400/19

oraz zażalenia kuratora O. J. od postanowienia zawartego w pkt VI opisanego wyżej wyroku

w uwzględnieniu zażalenia zmienia pkt VI zaskarżonego wyroku w ten sposób, że nadaje mu treść: „przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz kuratora O. J. kwotę 13.284 zł (trzynaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery złote), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za wykonane czynności”;

oddala apelację;

zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia po upływie tygodnia od doręczenia niniejszego wyroku stronie pozwanej do dnia zapłaty;

przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz kuratora O. J. kwotę 9.963 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za wykonane czynności w postępowaniu apelacyjnym;

nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. kwotę 9.963 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote) tytułem brakujących kosztów sądowych.

sygn. akt I AGa 316/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 września 2023 r.

Powodowy Bank (...) w G. domagał się zasądzenia od strony pozwanej (...) spółki z o.o. w R. zapłaty kwoty 1.918.383,41 zł
z odsetkami liczonymi od kwoty 1.011.584,16 zł od dnia wniesienia pozwu, a to tytułem zwrotu przez dłużnika rzeczowego kredytu udzielonego dłużnikowi osobistemu – (...) spółce z o.o.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 5 października 2018 r. Sąd Okręgowy uwzględnił żądanie pozwu w całości.

Od tego nakazu zarzuty wniosła strona pozwana.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy:

- utrzymał w mocy w/w nakaz zapłaty w zakresie kwoty 1.724.877,05 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, nie wyższymi niż odsetki maksymalne za opóźnienie, liczonymi od kwoty 1.011.584,16 zł od dnia 12 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że strona pozwana może powołać się ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości, objętych księgami wieczystymi nr (...);

- w pozostałym zakresie uchylił opisany nakaz zapłaty i oddalił powództwo;

- zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 35.205 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

- rozliczył koszty sądowe;

- przyznał kuratorowi strony pozwanej O. J. wynagrodzenie za wykonane czynności w kwocie 5.913,60 zł.

Sąd I instancji ustalił, że powodowy Bank, wraz z innymi podmiotami – konsorcjantami, zawarł z (...) sp. z o.o. umowę o kredyt inwestycyjny o treści. Na mocy tej umowy konsorcjum banków udzieliło kredytobiorcy kredytu w wysokości 8.910.000 zł, z czego kwota 1.100.000 zł stanowiła kredyt udzielony przez Bank (...) w G.. Sąd przytoczył postanowienia umowy dotyczące okresu kredytowania i zastrzeżonych odsetek.

W dniu 19 listopada 2010 r. zawarta została umowa przejęcia długu, na mocy której zobowiązanie kredytowe zostało przejęte przez (...) sp. z o.o.

Sąd ustalił, że Bank (...) S.A. zawarł z trzema innymi bankami (...), w tym powodem, umowę konsorcjum bankowego, w której wskazano, że zobowiązania stron umowy konsorcjum są odrębne i nie są solidarne. W § 8 przewidziano, że zapłata raty kredytowej przez dłużnika będzie zaliczana w kwocie 9.482,72 zł na poczet zadłużenia wobec powoda.

Na zabezpieczenie spłaty kredytu – kapitału, odsetek i kosztów związanych z kredytem – została ustanowiona na rzecz powoda przez dłużnika osobistego łączna hipoteka umowna kaucyjna na nieruchomościach objętych KW (...) i (...), do wysokości 2.209.680 zł. Hipoteka została wpisana do ksiąg wieczystych w 2007 r. Na skutek podziału nieruchomości obciążonej, hipoteka została wpisana do ksiąg wieczystych: (...), (...), (...) i (...). Własność w/w nieruchomości została w 2011 r. i 2013 r. przeniesiona na (...) sp. z o.o. w organizacji, wpisanej następnie do rejestru KRS pod nr (...). Wpis prawa własności pozwanej nastąpił po wpisie hipotek banku.

Dalej Sąd ustalił zakres dokonanych wpłat na rzecz lidera konsorcjum, który przekazywał wpłacone środki w ustalonych proporcjach na rzecz współkonsorcjantów.

Umowa kredytowa została wypowiedziana pismem z dnia 4 października 2012, ze skutkiem na dzień 23 listopada 2012 r. Wysokość odsetek na tamten moment, należnych powodowi, wynosiła 185.590,52 zł.

Pismem z dnia 4 grudnia 2014 r. strona powodowa wezwała pozwaną do spłaty wymagalnego zadłużenia, informując o wypowiedzeniu kredytu dłużnikowi osobistemu. Poinformowała jednocześnie, że pismo należy uznawać za oświadczenie banku na gruncie art. 78 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Następnie, wnioskiem z dnia 2 października 2015 r. zawezwała stronę pozwaną do zawarcia ugody o zapłatę kwoty 1.647.057,14 zł, na którą złożyły się: 1.011.584,16 zł kapitału i odsetki w wysokości 635.472,98 zł. Posiedzenie pojednawcze odbyło się 11 lutego 2016 r.

Sąd wskazał także, że komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w N. prowadził postępowanie egzekucyjne dotyczące nieruchomości, objętych KW (...), (...), (...). W przypadku w/w nieruchomości doszło do ich sprzedaży licytacyjnej, a w konsekwencji – do wykreślenia hipotek z ksiąg wieczystych.

Bank (...) S.A. w dniu 31 stycznia 2014 r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko dłużnikowi osobistemu na kwotę 8.310.760,02 zł kapitału. Sąd Rejonowy G. w G.nadał klauzulę wykonalności temu tytułowi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w przeważającej części.

Odwołując się do treści art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2012.1376 j.t.) wskazał, że nie budzi wątpliwości istnienie wierzytelności powoda wynikające z umowy kredytu, która została skutecznie wypowiedziana, co doprowadziło do wymagalności całej niespłaconej należności. Wskazał także na wynikające z umowy należności odsetkowe przysługujące od dłużnika osobistego.

Dalej Sąd powołał art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, z którego wynika uprawnienie wierzyciela hipotecznego żądania zapłaty z tytułu zaspokojenia swojej wierzytelności od dłużnika osobistego lub od właściciela przedmiotu hipoteki, a więc od dłużnika rzeczowego. Tym samym obowiązek pozwanej spółki polega na zapłacie.

Odnośnie faktu, że trzy z nieruchomości obciążonych hipoteką zabezpieczającą dług dłużnika osobistego została zbyta w toku egzekucji, Sąd przywołał art. 1000 § 1 k.p.c., z którego wynika, iż z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji.

Sąd powołał się w następnej kolejności treść art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, iż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, z tym, że przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne. Oznacza to, że zarzut przedawnienia może być skutecznie podniesiony w stosunku do roszczenia o odsetki, zaś fakt objęcia zabezpieczeniem hipotecznym roszczenia o odsetki (świadczenia uboczne) nie daje wierzycielowi hipotecznemu pewności realizacji hipoteki w tym zakresie.

W rezultacie Sąd wskazał, że wierzyciel hipoteczny (powód) mógł dochodzić zaspokojenia od dłużnika rzeczowego z ograniczeniem odpowiedzialności do nieruchomości, przy czym w związku z wygaśnięciem hipotek na trzech z czterech nieruchomości, żądanie jest zasadne w tym zakresie na gruncie 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece i art. 1000 § 1 k.p.c., a ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości pozostało aktualne, jako że podstawą rozstrzygnięcia było istniejące uprzednio prawo rzeczowe w postaci hipoteki, które w części uległo konwersji ustawowej w uprawnienie do zaspokojenia z ceny nabycia. W tym stanie rzeczy ograniczenie odpowiedzialności do wskazanych w nakazie zapłaty nieruchomości pozwala na prawidłowe zidentyfikowanie przedmiotu zaspokojenia, bowiem chodzi o wszelkie środki uzyskane z egzekucji z tych nieruchomości.

Poczynił Sąd także rozważania co do wysokości przysługujące powodowi należności.

Odnośnie zarzutu przedawnienia Sąd ocenił, że zarzut ten był zasadny co do odsetek naliczonych do 2 października 2012 roku tj. do trzech lat wstecz, licząc od złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, który przerwał bieg przedawnienia. W tym zakresie Sąd uchylił nakaz zapłaty i powództwo oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., a o kosztach sądowych – na podstawie art. 113 ust. 1 i 3 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,

Wreszcie Sąd wskazał, że przyznał wynagrodzenie i zwrot wydatków O. J. za pełnienie funkcji kuratora procesowego, a to na podstawie § 1 ust. 1 i § 2 rozporządzenia MS z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, powiększone o podatek VAT (zgodnie z art. 603 ⁴ § 3 k.p.c.).

Od powyższego orzeczenia apelację wniosła strona pozwana zarzucając:

- naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 118 k.c. przez błędne ich zastosowanie i uznanie, że część odsetek nie przedawniła się;

- naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 1000 k.p.c. przez ich błędne zastosowanie i w konsekwencji zasądzenie należności pomimo, że hipoteka została wykreślona;

- naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 6 k.c. przez błędne jego zastosowanie i przyjęcie, że powód udowodnił zasadność i wysokość roszczenia;

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 132 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. przez ich błędne zastosowanie, a w konsekwencji uznanie za udowodnione roszczenia powoda poprzez przyjęcie wysokości należności z tytułu niespłaconego kredytu na podstawie zestawień sporządzonych przez powoda, przy oddaleniu wniosku dowodowego kuratora ustanowionego dla strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego;

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że pozwany nie spłacił całości wierzytelności.

Apelująca pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wydanego w sprawie nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa w całości, przy zasądzeniu kosztów postępowania za obie instancje, względnie – o uchylenie wyroku w zaskarżonej części. Wniosła o przyznanie kuratorowi wynagrodzenia za postępowanie apelacyjne.

Kurator ustanowiony dla strony pozwanej wniósł zażalenie na zawarte w pkt VI wyżej opisanego wyroku postanowienie w przedmiocie jego wynagrodzenia. Zarzucił naruszenie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków. Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie mu wynagrodzenia w kwocie
13.284 zł.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej spółki, jako bezzasadna, nie mogła odnieść skutku.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. ustalenia te znajdują podstawy we wszystkich przeprowadzonych dowodach, których ocena mieści się w granicach wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c.

Nie ma racji strona apelująca kwestionując ustalenia faktyczne dotyczące istnienia i wysokości należności powoda. Powód powołał szczegółowe twierdzenia dotyczące pierwotnego długu, wraz z wyliczeniami dotyczącymi poszczególnych wpłat dłużnika oraz zaliczeń tych wpłat. W tym stanie rzeczy nie jest wystarczający ogólnikowy zarzut strony pozwanej, że powód nie wykazał wysokości dochodzonej kwoty. Poza sporem pozostaje przecież fakt udzielenia dłużnikowi osobistemu kredytu i jego wysokości. Nie jest także sporne, że dłużnik dokonywał oznaczonych wpłat. O ile natomiast pozwany powołuje się na to, że dług nie istnieje wobec jego zaspokojenia, to na nim spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu (art. 6 k.c.).

Wskazać nadto należy, że ustawodawca, regulując sądowe postępowanie cywilne, nałożył na strony i uczestników postępowania oznaczone ciężary procesowe. Na stronach postępowania spoczywają więc powinności, których zaniedbanie prowadzi do negatywnych skutków procesowych dla strony nie podejmującej możliwych do podjęcia działań, utrudniających merytoryczne wyjaśnienie sprawy albo podejmującej działania nieistotne z punktu widzenia przedmiotu postępowania. I tak, ciężarem procesowym jest obowiązek wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących okoliczności faktycznych (art. 210 § 2 k.p.c.). Z tego punktu widzenia nie mogło odnieść skutku twierdzenie strony pozwanej ograniczające się do zarzutu, że powód nie udowodnił istnienia i wysokości dochodzonej należności. W sytuacji, gdy wysokość pierwotnego długu nie była sporna, rzeczą pozwanej było podniesienie szczegółowych twierdzeń co do tego, jakie kwoty – oprócz wskazywanych przez powoda – zostały zapłacone, w jakich datach oraz w jakim zakresie wyliczenie powoda jest wadliwe. Natomiast taktyka procesowa polegającą na zakwestionowaniu podstawy faktycznej będącej źródłem zgłoszonego roszczenia, bez wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej, nie może być skuteczna.

Z tych samych względów bezzasadny jest zarzut pominięcia dowodu z opinii biegłego. Nie jest rolą biegłego poszukiwanie faktów i ich ustalanie. Biegli formułują swoje wnioski na podstawie już zebranych faktów oraz dowodów i przekazują je sądowi. Biegli są więc pomocnikami sędziego w ustaleniu lub ocenie okoliczności sprawy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 lipca 1969 r. (I CR 140/69, OSNP z 1970 r., nr 5, poz. 85): „ Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy, ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego”. W konsekwencji nie było uzasadnione powołanie w/w dowodu, skoro w sprawie nie ujawniono okoliczności mogących być przedmiotem opinii – pozwana nie skonkretyzowała i nie wskazała na istnienie dalszych wpłat na poczet spornego zadłużenia oprócz tych, które zostały wykazane przez powoda.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację prawną przedstawioną przez Sąd Okręgowy.

W oczywisty sposób nie ma racji apelująca pozwana spółka, o ile kwestionuje sposób zastosowania w sprawie art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 1000 k.p.c.

W tym miejscu uzupełnić należy ustalenia faktyczne poprzez stwierdzenie – na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową w toku postepowania odwoławczego – wydania przez Sąd Rejonowy w N. w dniu 15 marca 2021 r. (sygn. akt (...)) postanowienia zatwierdzającego plan podziału sum uzyskanych ze sprzedaży licytacyjnej nieruchomości objętych księgami wieczystymi KW (...). Zgodnie z tym planem podziału, w podziale sum uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości bierze udział powodowy Bank (...) w G., zaś sumy, które mają być wypłacone powodowi zostały zdeponowane na rachunku depozytowym sądu, a wypłata ma nastąpić po stwierdzeniu przysługującej Bankowi wierzytelności tytułem wykonawczym – a więc prawomocnym wyrokiem wydanym w niniejszej sprawie. To właśnie taki sposób zakończenia postępowania egzekucyjnego i sprzedaży licytacyjnej nieruchomości (obciążonych hipotekami na rzecz powodowego Banku) uzasadniają trafność poglądu Sądu Okręgowego zasądzenia spornych kwot pomimo tego, że same hipoteki zostały wykreślone.

Sąd Apelacyjny podziela także ocenę Sądu I instancji co do zakresu świadczeń odsetkowych, które uległy przedawnieniu. W tej części obszerne wywody Sądu znajdują oparcie w ustalonym stanie faktycznym i stanowią wyraz prawidłowego zastosowania art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. W szczególności twierdzenie strony apelującej, że nie doszło skutecznie do przerwy biegu przedawnienia bo zawezwanie do próby ugodowej miało miejsce już po upływie terminu trzech lat od daty wypowiedzenia umowy, pozostaje w sprzeczności z niebudzącym wątpliwości stanem faktycznym sprawy – w rzeczywistości bowiem wypowiedzenie umowy kredytowej nastąpiło ze skutkiem na dzień 23 listopada
2012 r. (data wymagalności roszenia), a zawezwanie do próby ugodowej zostało złożone w dniu 2 października 2015 r.

W pozostałej części Sąd Apelacyjny podziela wywody prawne Sądu I instancji.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w pkt 2 sentencji.

Zasadne natomiast okazało się zażalenie kuratora reprezentującego pozwaną spółkę. Zgodnie z § 1 ust.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków (Dz.U. z 2018 r., poz. 536), wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności adwokackie określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2017 r. poz. 2368 i 2400), a w przypadku gdy kuratorem jest radca prawny - w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności radców prawnych określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 22 ⁵ ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1870 i 2400 oraz z 2018 r. poz. 138), w obu przypadkach nie mniej niż 60 zł. Jednocześnie z ust.3 tego przepisu wynika, że wysokość tego wynagrodzenia w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w kwocie wyższej, nieprzekraczającej jednak wskazanych stawek minimalnych, jeżeli uzasadnia to: nakład pracy kuratora, w szczególności czas poświęcony na przygotowanie się do działania w postępowaniu, liczba stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie; wartość przedmiotu sporu i stopień zawiłości sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie zachodzą w/w przesłanki uzasadniające podwyższenie przedmiotowego wynagrodzenia, a w związku z tym – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. – orzeczono jak w pkt 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. O wynagrodzeniu kuratora orzeczono – konsekwentnie - na podstawie § 1 ust.1 i 3 wyżej wskazanego rozporządzenia, a o brakujących kosztach sądowych – na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych.