Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Adam Sęk (spr.)

Sędziowie: SSA Grzegorz Krężołek

SSA Beata Kurdziel

Protokolant: Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2023 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwaK. (...) S.A. w P.

przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 11 sierpnia 2021 r., sygnatura akt VII GC 16/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że zasądzoną
w nim kwotę 10.800 zł obniża do kwoty 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych);

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3.  zasądza od powoda K. (...) S.A. w P. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 4.050,00 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I AGa 367/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 września 2023 r.

K. (...) S.A. z siedzibą w P. wytoczyła przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...) powództwo o zapłatę kwoty 86.319,36 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu.

Powódka twierdziła, że jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowych o powierzchni 4,300 ha (KW (...)), o powierzchni 0,1600 ha (KW (...)) oraz o powierzchni 46,2900 ha (KW (...)). Na tych nieruchomościach znajdują się złoża gipsu. W 1993 roku Minister Ochrony Środowiska udzielił K. (...)koncesji na wydobywanie gipsu ze złoża (...) metodą odkrywkową. W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2011 r. złoża gipsu wydobywanego metodą odkrywkową stanowiły części składowe nieruchomości gruntowych objętych użytkowaniem wieczystym gruntu. Z dniem 1 stycznia 2012 r. stan prawny uległ zmianie. Złoża gipsu i anhydrytu, bez względu na miejsce występowania zostały objęte prawem górniczym przysługującym Skarbowi Państwa. W nowym stanie prawnym Skarb Państwa reprezentowany przez Ministerstwo Środowiska wystąpił do powódki o zawarcie umowy o ustanowienie użytkowania górniczego złóż gipsu znajdujących się na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste. K. (...) zawarła ze Skarbem Państwa taką umowę w dniu 26 marca 2013 r. Na podstawie umowy powódka w latach 2013 – 2015 zapłaciła za użytkowanie górnicze gipsu łącznie 700.150,04 zł. W roku 2016 r. Starosta (...) wypowiedział wysokość opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, którego K. (...) jest użytkownikiem i ustalił nową, wyższa stawkę. Powódka twierdzi, że ponosi ciężar opłat podwójnie, ponieważ eksploatacja złóż gipsu poprzednio była uwzględniana w opłacie za użytkowanie wieczyste gruntu. Obecnie K. (...) ponosi jeszcze drugą opłatę, za użytkowanie górnicze złoża gipsu. Zdaniem powódki, nadpłaciła ona Skarbowi Państwa łącznie 700.150,47 zł. W okresie od 2016 r. do 2019 r. K. (...) występowała do Ministra Środowiska zwrot nadpłaty i zmianę umowy z dnia 26 marca 2013 r. Minister Środowiska odmówił i skierował powódkę na drogę postępowania przez sądem powszechnym. Wobec tego powódka skierowała roszczenie do Starosty (...) o zwrot części opłat za użytkowanie wieczyste gruntu. Część gruntów w miejscowości W. to grunty poeksploatacyjne, za które powódka uiszcza opłatę z tytułu użytkowania według stawki 0,98 zł za 1m ^{( 2)}. Pozostałe grunty w W. i M. są eksploatowane górniczo i powódka ponosi za ich użytkowanie opłatę według stawki 5,70 zł. Powódka twierdziła, że stawka opłaty za użytkowanie wieczyste wszystkich gruntów powinna być taka sama, tzn. 0,98 zł za 1 m ^{( 2)}, skoro od użytku górniczego (eksploatacji złoża) powódka ponosi osobną opłatę na podstawie umowy z Ministrem Środowiska. Zdaniem powódki z chwilą wyłączenia złóż kopalin (gipsu) z nieruchomości oddanej użytkowanie wieczyste oraz zawarcia umowy użytkowania górniczego, odpadł tytuł prawny pobierania wynagrodzenia za gospodarczą eksploatację kopaliny z tej części składowej nieruchomości. Z chwilą wyodrębnienia z nieruchomości gruntowej osobnego przedmiotu własności górniczej Skarbu Państwa jakim jest złoże, nastąpiło zmniejszenie wartości użytkowej nieruchomości gruntowej, jej wartość ekonomiczna (wraz ze znajdującą się w niej kopaliną) stała się wartością złoża kopaliny. Zdaniem powódki, to własność górnicza złoża jest obciążona prawem czerpania pożytków, a nie nieruchomość gruntowa. To zdaniem powódki oznacza, że brak było podstaw do pobierania przez pozwanego opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu w stawce przekraczającej 0,98 zł za 1 m ^{( 2)} i K. (...) należy się zwrot wartości bezpodstawnego wzbogacenia w wysokości 86.319,36 zł. Dochodzona w sprawie od Starosty (...) kwota stanowi zwrot części opłaty uiszczonej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości za lata 2018‑2020. Jako podstawę prawną roszczenia powódka wskazał art. 405 k.c. oraz art. 410 k.c.

Skarb Państwa - Starosta (...) wniósł o odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, ewentualnie o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany zakwestionował powództwo tak co do zasady jak i co do wysokości. Podniósł, że strona powodowa niezależnie od opłaty za użytkowanie górnicze, ma obowiązek uiszczania opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu. Czym innym jest opłata z tytułu użytkowania górniczego, a czym innym opłata za użytkowanie wieczyste. Wprowadzając instytucję własności górniczej oraz opłaty za użytkowanie górnicze ustawodawca nie zawarł jakichkolwiek regulacji nakazującej uwzględniać wysokość ponoszonej przez dany podmiot opłaty za użytkowanie wieczyste, czy też nakazujących odpowiednie pomniejszenie opłaty za użytkowanie wieczyste z racji ponoszonej opłaty za użytkowanie górnicze. Nieuprawnione jest stosowanie w tym zakresie jakichkolwiek analogii i wyprowadzania wniosku, że opłata za użytkowanie górnicze miała wpływ na opłatę z tytułu użytkowania wieczystego. Zdaniem pozwanego opłata roczna jest związania z konstrukcją użytkowania wieczystego i stanowi jej obligatoryjny element, jako że strony umowy użytkowania wieczystego nie mają możliwości wyłączenia jej w drodze czynności prawnej, ustalenia jej wysokości według innych zasad niż wskazane w ustawie, czy zmianie jej w innym trybie niż ustawowy. Ponadto, powódka nie może żądać zwrotu świadczenia jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna. Pozwany zarzucił również, że powódka wskazała błędne podstawy prawne roszczenia. Pobieranie przez Skarb Państwa opłaty z tytułu użytkowania wieczystego oraz z tytułu użytkowania górniczego wynika wprost z przepisów prawa i nie są świadczeniami nienależnymi. Poza tym, powódka nie zakwestionowała wypowiedzenia opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. To zaś czyni bezpodstawnym powództwo wywodzone z art. 405 k.c. i art. 410 k.c.

Z ostrożności procesowej, pozwana z uwagi na brak wyczerpania trybu postępowania administracyjnego przewidzianego dla zmiany opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, wskazywała na podstawę do odrzucenia pozwu.

Wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił powództwo w całości i zasądził od powódki na rzecz pozwanego koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10.800,00 zł.

Sąd I instancji ustalił, że:

- powodowa spółka jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie wydobywania gipsu;

- działając poprzednio jako przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...), zawarła w dniu 1 lutego 1993 r. z Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa umowę na wydobywanie gipsu ze złoża (...) położonego w miejscowościach W., G., M., L., B. (...) w gminie (...)i miejscowościach K., K. D. gmina (...) w województwie (...) objętego obszarem górniczym (...);

- w dniu 10 lutego 1993 r. powódka uzyskała od Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa koncesję nr(...)na wydobywanie gipsu ze złoża (...) położonego w miejscowościach W., G., M., L., B. (...) w gminie (...) i miejscowościach K., K. D. gmina B. w województwie (...) objętego obszarem górniczym (...) o pow. 1383952 m ^{( 2)};

- powódka decyzją z dnia 20 sierpnia 1993 r. Wojewody (...) nabyła na okres 99 lat prawo użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa:

a) o pow. 4.300 ha (KW (...)) oznaczonych na mapie ewidencyjnej obr. M. (...) jako działki numer (...) – decyzja z dnia 17 marca 1993 r.;

b) o pow. 0.1600 ha (KW (...)) oznaczony na mapie ewidencyjnej Nr ewid. (...) (...) obr. G.jako działka o numerze (...) – decyzja z dnia 06 kwietnia 1993 r.;

c) o pow. 46.2900 ha (KW (...)) oznaczonych na mapie ewidencyjnej Nr (...) obr. W. oraz wyrysie L.dz. ew. (...), jako działki nr: (...);

- aktem notarialnym z dnia 30 września 1996 r. Rep.(...) przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) w G. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną pod firmą ,,Zakłady (...) (...) Spółka Akcyjna” z siedzibą w G., ze 100%‑owym udziałem Skarbu Państwa. Przedmiotem przedsiębiorstwa spółki na mocy powyższego aktu notarialnego było, między innymi, wydobywanie gipsu;

- w dniu 23 lipca 1999 r. dokonano oszacowania (...) Spółki Akcyjnej w G.;

- w dniu 6 grudnia 1999 r. Skarb Państwa w trybie publicznym sprzedał 80% akcji konsorcjum (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o. o. W dniu 17 stycznia 2000 r. po uzyskaniu wymaganych zgód i zezwoleń, w tym stanowiska Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nastąpiło przeniesienie własności akcji na rzecz dwóch akcjonariuszy: (...) Sp. z o. o. i (...) Spółki z o. o. W dniu 8 marca 2007 r. nastąpiła zmiana nazwy spółki na ,, Kopalnia (...) Spółka Akcyjna”;

- w dniu 11 marca 2013 r., w związku z wejściem w życie w dniu 1 stycznia 2012 r. przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze oraz objęciem złóż gipsu i anhydrytu (bez względu na miejsce ich występowania) prawem własności górniczej przez Skarb Państwa, Ministerstwo Środowiska wystosowało do powódki pismo wzywające K. do zawarcia umowy o ustanowienie użytkowania górniczego w celu wydobywania gipsu ze złoża (...). Umowa została zawarta w dniu 26 marca 2013 roku;

- zgodnie z § 1 pkt 1 Umowy Skarb Państwa – Minister Środowiska ustanowił na rzecz K. (...)S.A. w L. użytkowanie górnicze przestrzeni w obrębie gminy (...) oraz B. w województwie (...) wraz ze znajdującym się tam złożem gipsu (...). Paragraf 2 przedmiotowej Umowy przewiduje, iż użytkowanie górnicze zostało ustanowione do dnia 13.12.2023 roku, nie dłużej jednak niż na czas obowiązywania koncesji. W § 3 Umowy postanowiono, że użytkowanie górnicze upoważnia Użytkownika (powódkę) do wyłącznego wykorzystywania przestrzeni określonej w Umowie w celu wydobywania gipsu ze złoża (...), a także do wykonywania w jej obrębie wszystkich niezbędnych w tym celu robót i czynności w sposób określony obowiązującymi przepisami. Paragraf 6 pkt 1 Umowy przewiduje, iż tytułem wynagrodzenia za użytkowanie górnicze w przestrzeni określonej w Umowie, Użytkownik zapłaci za każdy rok obowiązywania użytkowania górniczego, począwszy od dnia 1 stycznia 2013 roku na rzecz Skarbu Państwa wynagrodzenie w wysokości 17.575,00 zł. Kolejny punkt przewiduje, że Użytkownik dodatkowo zapłaci, za każdy rok kalendarzowy wynagrodzenie uzupełniające na rzecz Skarbu Państwa w wysokości równowartości 30% sumy należnej opłaty eksploatacyjnej za rok poprzedni;

- pismem z dnia 31 października 2016 r. Starosta (...) wypowiedział powódce dotychczasową wysokość opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, z uwagi na wzrost wartości nieruchomości gruntowej i ustalił nowe stawki. Pismo zawierało pouczenie o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia, a także informowało o wartości nieruchomości oraz o miejscu w którym można było zapoznać się ze sporządzonym operatem szacunkowym ustalającym wartość nieruchomości oddanej powódce w użytkowanie wieczyste;

- pismem z dnia 30 sierpnia 2016 r. powódka zwróciła się do Ministerstwa Środowiska, Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych z wnioskiem o zwrot nadpłaty w kwocie 700.150.04 zł wnoszonej tytułem użytkowania górniczego złoża (...) za lata 2013-2015;

- postanowieniem z dnia 20 października 2016 r. Minister Środowiska zwrócił wniosek powódki z dnia 30 sierpnia 2016 r., wskazując iż w sprawie właściwym jest sąd powszechny;

- pismem z dnia 31 października 2016 r. powódka zwróciła się do Ministerstwa Środowiska, Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych z wnioskiem o ponowne rozpoznanie o zwrot nadpłaty w kwocie 700.150.04 zł wnoszonej tytułem użytkowania górniczego złoża (...) za lata 2013-2015;

- pismem z dnia 18 lipca 2018 r. powódka zwróciła się do Ministerstwa Środowiska z wnioskiem o zmianę umowy użytkowania górniczego oraz propozycją podjęcia rokowań w celu polubownego załatwienia sprawy;

- w odpowiedzi Ministerstwo Środowiska udzieliło powódce informacji, że nie znajduje podstaw do zmiany umowy o ustanowieniu użytkowania górniczego;

- pismami z dnia 23 sierpnia 2019 r. oraz z dnia 5 lutego 2020 r. powódka zwróciła się do Ministerstwa Środowiska z wnioskiem o ustalenie nadpłaty z tytułu użytkowania górniczego w związku z opłatami z tytułu użytkowania wieczystego za użytkowanie górnicze nieruchomości gruntowych Skarbu Państwa naliczonych do dnia 1 stycznia 2019 r. i zaliczenia jej na poczet należności przyszłych okresów z tytułu użytkowania górniczego bądź użytkowania wieczystego oraz ustalenia opłaty z tytułu użytkowania górniczego przy uwzględnieniu opłaty z tytułu użytkowania wieczystego i uwłaszczenia Skarbu Państwa złożami gipsu w nieruchomościach gruntowych działek o nr KW (...), KW (...) oraz KW (...);

- pismem z dnia 8 czerwca 2020 r. Ministerstwo Środowiska udzieliło powódce odpowiedzi, iż brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia wniosków powódki;

- pismem z dnia 12 października 2020 r. powódka skierowała do Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę (...) wniosek o zmianę wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego poczynając od stycznia 2021 r. bez uwzględnienia w niej gospodarczego korzystania z nieruchomości objętej użytkowaniem wieczystym w postaci eksploatacji kopalin, prowadzenia wydobycia przez K. tj. uwzględniając jako obowiązującą wycenę z 2016 r., oraz stawki opłat ustalone przy wypowiedzeniu przez Starostę stawek obowiązujących do 2016 r. i ustaleniu nowych wysokości opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego dla nieruchomości położonych w miejscowości W. Z. oraz M., jednak przy zastosowaniu stawki 0,98 zł za 1 m ² gruntu, zamiast stawki 5,70 zł za 1 m ² gruntu, a także wezwała Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) do zapłaty na rzecz powódki kwotę 86.319,36 zł, stanowiącej nadpłatę opłaty uiszczanej przez spółkę z tytułu użytkowania wieczystego za okres 3 lat, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania, bądź zaliczenie kwoty nadpłaty na poczet przyszłych wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu zmienionej opłaty za użytkowanie wieczyste, począwszy od 2021 roku.

- powódka od 2018 roku do 2020 roku, zapłaciła na rzecz pozwanego kwotę 86.319,36 zł opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Rocznie powódka uiszczała opłatę w wysokości 28,773,12 zł.

Dokonując oceny prawnej Sąd I instancji stwierdził, że nie zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci niedopuszczalności drogi sądowej określona w art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki za nieuzasadnione. Sąd przyjął, że dochodzone roszczenie nie wynika z bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego uzyskanego kosztem powódki. Dokonywane przez powódkę opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu oraz opłaty za użytkowanie górnicze miały podstawy prawne. Opłata roczna ma swoją podstawę w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz decyzji z dnia 20 sierpnia 1993 r. Wojewody (...) o nabyciu przez poprzednika prawnego użytkowania wieczystego gruntów. Natomiast opłata za użytkowanie górnicze złóż gipsu ma podstawę w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2021 r., poz. 1420 t.j.) oraz w umowie z dnia 26 marca 2013 r. Wobec tego opłaty, w szczególności opłata za użytkowanie wieczyste, nie mogą być uznane za świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 1 i § 2 k.c. Sąd opowiedział się również za poglądem, że poprzez nowelizację ustawy Prawo geologiczne i górnicze doszło do „rozerwania więzi prawnej” pomiędzy nieruchomością gruntową, a złożem kopaliny (na co wskazywał też sam ustawodawca, dokonując autentycznej wykładni w uzasadnieniu projektu ustawy). Wolą samego ustawodawcy było, aby użytkownik wieczysty i górniczy ponosił opłaty z obu tytułów, wykonując de facto jedno uprawnienie, które w sensie prawnym ma dwojaki charakter. W rozpoznawanej sprawie istotnym aspektem jest fakt, że powódka chcąc dalej prowadzić dotychczasową działalność, zmuszona była w nowym stanie prawnym do zawarcia stosownej, dodatkowej umowy o użytkowanie górnicze, ponieważ wydobywana przez powódkę kopalina stanowi złoże wymienione w treści art. 10 ust. 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze. W konsekwencji zastosowanie miały przepisy o obowiązku zawarcia w tym celu umowy użytkowania górniczego, o których mowa w 13 ust. 1, art. 12 ust. 1 i z art. 10 ust. 1 p.g.g. Spełnione świadczenie, którego zwrotu domaga się powódka było należne i uzasadnione. Roszczenie o zwrot tego świadczenia nie powstało i z tej przyczyny Sąd Okręgowy powództwo oddalił.

Orzekając o kosztach procesu Sąd zasądził od powódki jako strony przegrywającej na rzecz pozwanego kwotę 10.800,00 zł kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Od wyroku Sądu Okręgowego apelację wniosła K. (...) S.A. Powódka zaskarżyła wyrok w całości, wniosła o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego kwoty 86.319,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 487 § 2 k.c., polegające na jego błędnym niezastosowaniu i w konsekwencji nieprawidłowym przyjęciu, że wzajemne świadczenia stron, ustalone w ramach umowy o udzielenie prawa użytkowania wieczystego były i nadal są ekwiwalentne;

2.  art. 410 § 2 k.c. w związku z art. 72 ust. 1 u.g.n. i art. 67 u.g.n. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że świadczenie w części wykazanej nadpłaty w opłatach za użytkowanie wieczyste, którego dochodzi Powódka nie jest świadczeniem nienależnym, podczas gdy o wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego decydują dwa kryteria: wysokość stawki procentowej i tożsamość, a tym samym wartość nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, zatem opłata w wysokości przewyższającej te wartości, wobec zmiany w przedmiocie i celu użytkowania wieczystego, stanowi świadczenie nienależne.

W odpowiedzi pozwany Skarb Państwa – Starosta (...) wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zarzuty apelacyjne są nieuzasadnione. W zakresie rozstrzygnięcia in meriti apelacja podlega oddaleniu. Zmianie natomiast podlegało błędne orzeczenie o kosztach procesu.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie. Sąd Apelacyjny przyjmuje stan faktyczny ustalony przez Sąd Okręgowy za własny i czyni podstawą swojego rozstrzygnięcia. W istocie stan faktyczny nie był między stronami przedmiotem sporu. Również w apelacji strona powodowa nie sformułowała zarzutów naruszenia przepisów postępowania i błędów w ustaleniach. Z tej przyczyny ustalenia Sądu I instancji są dla Sądu Apelacyjnego wiążące.

Sąd Apelacyjny podziela ocenę prawną Sądu I instancji, a zarzuty apelacyjne uznaje za bezzasadne.

Odnosząc się do tych zarzutów należy po pierwsze stwierdzić, że nie jest uzasadniony zarzut błędnego niezastosowania art. 487 § 2 k.c. i w konsekwencji nieprawidłowego przyjęcia, że wzajemne świadczenia stron w ramach umowy o oddanie nieruchomości w wieczyste użytkowanie były i są nadal ekwiwalentne. Również nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 410 § 2 k.c., art. 72 ust. 1 u.g.n. i art. 76 u.g.n. Zasadności pierwszego zarzutu apelująca upatrywała w odpadnięciu ekwiwalentności świadczeń wynikających z użytkowania wieczystego, po ustanowieniu użytkowania górniczego złoża gipsu i poddaniu tego ostatniego osobnej opłacie. W ocenie Sądu Apelacyjnego umowa oddania nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie jest umową wzajemną w rozumieniu art. 487 k.c. Na podstawie umowy o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste powstaje prawo rzeczowe, które jest uregulowane w Kodeksie cywilnym (art. 232 k.c. - art. 243 k.c.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (m.in. art. 28 - art. 33 i art. 71 – art. 81). Prawa i obowiązki wynikające z użytkowania wieczystego nie są poddane regulacji prawnej zawartej w Kodeksie cywilnym dotyczącej umów wzajemnych. Specyfika użytkowania wieczystego jako prawa rzeczowego wyłącza możliwość stosowania doń przepisów o umowach wzajemnych. W szczególności, ustawa szczegółowo reguluje obowiązek uiszczania opłat za użytkowanie wieczyste (art. 71 ust. 1 i ust. 4 u.g.n.). Na użytkownika wieczystego ustawa nakłada obowiązek uiszczania opłat rocznych przez cały okres użytkowania. Także sposób ustalenia tych opłat i ich aktualizacji jest uregulowany ustawowo. Choćby z tej przyczyny art. 487 § 2 k.c. nie miał zastosowania w sprawie i nie mógł zostać naruszony. Natomiast powódka ma rację o tyle, że wskutek nowej regulacji ustawowej i ustanowienia własności górniczej Skarbu Państwa doszło do zerwania zależności między świadczeniami stron wynikającymi z użytkowania wieczystego gruntu. W wyniku tego powstała sytuacja, w której powódka ma w dalszym ciągu obowiązek ponoszenia opłat z tytułu użytkowania wieczystego, który obejmował uprzednio także uprawnienie do eksploatacji złoża gipsu pomimo, że ustanowienie w późniejszym czasie użytkowania górniczego złoża oraz zawarta z Ministrem Środowiska umowa zobowiązała K.do ponoszenia opłat także z tego tytułu. To rozerwanie związku między świadczeniami stron wynikającymi z użytkowania wieczystego nie rodzi jednak po stronie powódki roszczenia o zwrot uiszczonych już opłat. Jak wyżej powiedziano użytkowanie wieczyste jako prawo rzeczowe na nieruchomości zostało uregulowane w ustawie. Regulację zawartą w Kodeksie cywilnym uzupełnia regulacja zawarta w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W tej ustawie przewidziane są przepisy umożliwiające zmianę celu użytkowania nieruchomości gruntowej (art. 73 u.g.n.), aktualizacji opłat rocznych (art. 77 u.g.n.), jak również obniżenia opłaty (art. 81 u.g.n). W ocenie Sądu Apelacyjnego powódka miała prawną możliwość doprowadzenia zarówno do zmiany celu użytkowania wieczystego jak i zmniejszenia opłaty rocznej. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze regulująca prawo własności górniczej (art. 10 p.g.g.), która dała podstawę do ustanowienia użytkowania górniczego złoża gipsu dała również istotną przyczynę modyfikacji warunków użytkowania wieczystego gruntu oddanego powódce. Niewątpliwie wyjęcie użytkowania górniczego złoża gipsu z eksploatacji przewidzianej w użytkowaniu wieczystym gruntu oraz ustanowienie osobnej opłaty z tytułu użytkowania górniczego wpłynęło zarówno na cel użytkowania wieczystego, jak i na cenę nieruchomości (bez złoża) w rozumieniu art. 67 u.g.n. Wobec tego powódka miała możliwość i powinna była skorzystać z tych możliwości, które daje ustawa o gospodarce nieruchomościami w celu doprowadzenia do wyrównania ekwiwalentności świadczeń. Dodać trzeba, że żądanie zmiany celu użytkowania wieczystego może być poddane kontroli sądu powszechnego (art. 73 ust. 2e u.g.n). Przepisy ustawy przewidują również dwustopniowe postępowanie (administracyjne w pierwszym stadium i sądowe przed sądem powszechnym w drugim stadium) zmierzające do aktualizacji opłat rocznych i ewentualnego ich obniżenia. Zarówno aktualizacja opłat jak i żądanie obniżenia opłat podlega zatem kontroli sądowej (art. 80 u.g.n.). Użytkownik nie jest pozbawiony w tym zakresie prawa do sądu. Nie jest możliwe kształtowanie wysokości opłat rocznych za użytkowanie wieczyste w inny sposób, niż przewiduje to ustawa o gospodarce gruntami. Powódka w okresie od wypowiedzenia opłaty przez Starostę (...) z dnia 31.10.2016 r. do 12.10.2020 r. nie skorzystała z możliwości, które daje ustawa o gospodarce gruntami. K. (...) nie złożyła wniosku do samorządowego kolegium odwoławczego o ustalenie że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo uzasadniona w innej wysokości. W konsekwencji nie mogła złożyć sprzeciwu od orzeczenia SKO ustalającego nową opłatę roczną. W okresie od 2018 roku do 2020 roku obowiązywała opłata roczna według stawek zaproponowanych w wypowiedzeniu Starosty (...) z dnia 31.10.2016 r. Dopiero pismem z dnia 12 października 2020 r. skierowała do Starosty (...) wniosek o zmianę wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego poczynając od stycznia 2021 r., bez uwzględnienia w niej gospodarczego korzystania z nieruchomości objętej użytkowaniem wieczystym w postaci eksploatacji kopalin i prowadzenia wydobycia przez K.. Powyższe oznacza, że powódka w okresie od 2018 roku do 2020 roku dokonywała opłat rocznych z tytułu użytkowania w wysokości ustalonej zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce gruntami. Z tej przyczyny nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że opłaty, których częściowego zwrotu domaga się powódka, były dokonane bez podstawy prawnej, a w szczególności stanowiły świadczenie nienależne. Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 410 § 2 k.c. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo czynność prawna zobowiązująca był nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodzi żadna z przesłanek, aby opłaty uiszczone przez K. na rzecz Skarbu Państwa z tytułu użytkowania wieczystego uznać za nienależne świadczenia. Oczywistym jest, że umowa była ważna, K. (...) była zobowiązana do uiszczenia opłat rocznych, a Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) był uprawnionym podmiotem do ich otrzymania. Nie zachodzi również sytuacja, w której podstawa świadczenia odpadła. Jak wyżej powiedziano, opłata roczna została ustalona zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami. Istniała więc zarówno podstawa prawna jak i podstawa faktyczna świadczenia. Nie zachodzi także sytuacja, że cel świadczenia nie został osiągnięty. Celem świadczenia jest zaspokojenie właściciela gruntu poprzez dokonywanie opłat rocznych w zamian za korzystanie z gruntu przez użytkownika wieczystego. Twierdzony przez powódkę brak ekwiwalentności tych świadczeń nie może prowadzić do ustalenia wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste w procesie o zwrot nienależnego świadczenia. Ustalenie wysokości opłaty rocznej jest dopuszczalne jedynie w drodze postępowań przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami, o czym była mowa. Ustalenie opłaty w innym postępowaniu i trybie byłoby obejściem przepisów tej ustawy. Wobec tego uiszczone przez powódkę na rzecz Skarby Państwa – Starosty (...) opłaty za użytkowanie wieczyste gruntów w latach 2018 – 2020 nie stanowiły świadczenia nienależnego, a zarzut naruszenia art. 410 § 2 k.c. jest nieuzasadniony.

Sąd uznał apelację za uzasadnioną jedynie w zakresie kosztów procesu (art. 386 § 1 k.p.c.). Powódka zaskarżyła wyrok w całości, co oznacza zaskarżenie także w zakresie koszów. Z uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd I instancji zasądził koszty, które wyczerpywały się w wynagrodzeniu pełnomocnika strony pozwanej, radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej. Sąd wskazał przy tym jako podstawę ustalenia wysokości tego wynagrodzenia § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Przy wartości przedmiotu sporu w wysokości 86.320,00 zł minimalne wynagrodzenie radcy prawnego przewidziane w § 2 pkt 6 zostało określone w kwocie 5.400,00 zł. Sąd Okręgowy zasądził natomiast kwotę 10.800,00 zł, która przewidziana jest § 2 pkt 7 i w przypadku spraw o wyższej wartości przedmiotu sporu. Wynika stąd, że omyłkowo zasądził 10.800,00 zł zamiast 5.400,00 zł. Uzasadnienie nie zawiera żadnych argumentów przemawiających za zasądzeniem wyższych kosztów. Pozwany nie składał w tym przedmiocie żadnych wniosków, ograniczając żądanie zasądzenia kosztów „według norm przepisanych”. W konsekwencji należało zmienić orzeczenie o kosztach, zasądzając je w wysokości 5.400,00 zł na podstawie prawnej, którą wskazał Sąd I instancji tj. § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

W pozostałym zakresie apelacja została oddalona.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 99 k.p.c., § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j. z dnia 2018.01.30). Zasądzone koszty postępowania apelacyjnego to wynagrodzenie pełnomocnika - radcy Prokuratorii Generalne Rzeczpospolitej Polskiej w kwocie 4.050,00 zł. Mimo częściowego uwzględnienia apelacji Sąd zasądził od powódki tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenie pełnomocnika w pełnej wysokości. Sąd uwzględnił przesłankę z art. 100 zdanie drugie k.p.c., a mianowicie to, że pozwany uległ jedynie w nieznacznej części, w zakresie kosztów procesu.