Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Józef Wąsik (spr.)

Sędziowie: SSA Sławomir Jamróg

SSA Kamil Grzesik

po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2023 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.

przeciwko M. B. i W. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 14 września 2021 r., sygn. akt IX GC 331/19

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adw. J. H. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych), w tym podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną pozwanym z urzędu w postepowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I A Ga 392/21

U Z S A D N I E N I E

Powód Bank (...) SA, będący następcą prawnym (...) Bank SA, domagał się ostatecznie - od M. B. i W. B., którzy jako wspólnicy wykreślonej z rejestru sądowego PPUH (...) spółki jawnej i jako poręczyciele odpowiadali za zaciągnięty przez nią kredyt - zasądzenia równowartości długu z tytułu tegoż kredytu w kwocie 101 833,06 zł z odsetkami umownymi i kosztami procesu.

Pozwani wnosili o oddalenie powództwa powołując się na trudną sytuacje finansową związaną ze stanem zdrowia pozwanego W. B. oraz na zabezpieczenie kredytu w postaci tzw. Pakietu płynnościowego.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 14 września 2021r:

I. zasądził solidarnie od pozwanych W. B., M. B. na rzecz strony powodowej Banku (...) SA w W. kwotę 101 773,06 zł (sto jeden tysięcy siedemset siedemdziesiąt trzy złote 6/100) z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP rocznie, ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 88 253,29 zł od 8 marca 2019 r. do dnia zapłaty;

II. oddalił powództwo w pozostałej części;

III. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej koszty procesu w kwocie 10 508 zł;

IV. przyznał od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Krakowie) na rzecz adwokata J. H. – Kancelaria Adwokacka ul. (...) w K. kwotę 6 642 zł w tym podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu na rzecz pozwanych.

Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił i zważył, co następuje:

Na potwierdzenie istnienia wierzytelności strona powodowa załączyła do akt wyciąg z ksiąg bankowych. Stwierdzenie zgodności treści tego dokumentu z rzeczywistym stanem wymagało jednak wyjaśnienia, co sprowadzało się do ustalenia treści zobowiązań z umowy kredytu i sposobu wywiązania się z nich przez każdą ze stron. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego celem zbadania i wyjaśnienia treści dokumentacji bankowej oraz wysokości zobowiązania pozwanych na podstawie art. 278 kpc.

Na podstawie dokumentów zebranych w sprawie oraz opinii biegłego Sąd ustalił, że PPUH (...) spóła jawna (kredytobiorca) nie wywiązała się ze zobowiązań z tytułu kredytu, udzielonego przez (...) Bank na podstawie umowy o kredyt obrotowy w rachunku bieżącym z dnia 9 listopada 2015 r.

Dług wynosi 101 773,06 zł oraz odsetki umowne od kwoty 88 253,29 zł.

Dowód: opinia biegłej A. T. (niepodważana)

W ocenie Sądu Okręgowego, udzielenie kredytu, stanowiące świadczenie sformułowane w przepisach administracyjnych zawartych w ustawie prawo bankowe, na podstawie art. 750 kc należy zakwalifikować jako realizację usługi nienazwanej. Odpowiednio stosując przepisy o zleceniu ciążący na spółce jawnej obowiązek zwrotu kredytu wynikał z art. 742 kc, a obowiązek zapłaty wynagrodzenia za tę usługę z art. 735 kc.

Pozwani odpowiedzialni względem kredytodawcy jako dłużnicy solidarni ze spółką jawną na podstawie art. 22 par. 2 ksh, są zatem zobowiązani do uiszczenia należności potwierdzonej opinią biegłej.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 100 kpc.

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt. I oraz pkt. III wyroku.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucili:

- naruszenie przepisu art. 327 (1) § 1 pkt. 1 kpc polegające na sporządzeniu przez Sąd Okręgowy uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób znacząco odbiegający od ustawowych wymagań określonych w/w przepisem w efekcie czego wady uzasadnienia w optyce skarżących uniemożliwiają wręcz dokonanie kontroli instancyjnej,

- naruszenie przepisu art. 22 § 2 ksh w związku z art. 31 § 1 i § 2 ksh poprzez niezasadne ich zastosowanie w sytuacji, w której nie zostało wykazane ani ustalone przez Sąd, że egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna względnie była by bezskuteczną,

- naruszenie art. 750 kc w związku z 742 kc oraz 735 kc poprzez wadliwe ich zastosowanie, w sytuacji w której przepisy te nie znajdują zastosowania dla roszczeń wynikających z umów (umowy) zawartej pomiędzy stronami.

W oparciu o powyższe zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości względnie o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Pełnomocnik z urzędu wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu za postępowanie przed Sądem Apelacyjnym oświadczając, że nie zostały one pokryte w całości ani w części.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że Sąd nie wypowiedział się co do podnoszonego przez pozwanych zarzutu ubezpieczenia kredytu. Zdaniem apelującego niezależnie od innych przyczyn, o kwotę ubezpieczenia należność strony powodowej winna być pomniejszona o 29.129,04 złotych.

Nadto nie zostało wykazane ani ustalone, że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna względnie okazałaby się bezskuteczną (art. 31 §1 i § 2 ksh). Nie sposób też podzielić zapatrywanie Sądu, by strony łączył nienazwany stosunek zobowiązaniowy i miały do niego zastosowanie przepisy o usługach nienazwanych i odpowiednio przepisy o zleceniu.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanych na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji zważył co następuje:

Brak podstaw prawnych do uwzględnienia apelacji, choć niektóre jej zarzuty są uzasadnione.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku – w tym ustalenia faktyczne - jest krótkie, ale nie można przyjąć aby nie doszło do nierozpoznania istoty sprawy albo, by zachodziła konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Apelacja nie zawiera żadnych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy oparł się na dokumentach zawartych w aktach (obecna procedura nie wymaga wydania postanowień o dopuszczeniu dowodu z dokumentu) oraz opinii biegłego, który zweryfikował dokumenty i wyjaśnił jej treść odnośnie Pakietu zabezpieczającego ryzyko płynnościowe kredytobiorcy. Po wyjaśnieniu, że kredytobiorca nie uruchomił tegoż Pakietu biegły obliczył należną Bankowi kwotę w postaci niespłaconego kapitału i odsetek. Mimo skrótowości uzasadnienia zrozumiałe są motywy rozstrzygnięcia, zatem wbrew zarzutowi apelacji możliwa jest jego merytoryczna ocena, zwłaszcza w kontekście podnoszonych przez pozwanych zarzutów reprezentowanych przez profesjonalnego pełnomocnika.

Sąd Apelacyjny uzupełnił stan faktyczny o następujące okoliczności:

W dniu 10.11.2015 r. PPHU (...) Spółka Jawna, zawarła z (...) Bank S.A. umowę kredytu „Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym" o numerze (...) (...) na łączną kwotę 100.000,00 PLN na okres 12 miesięcy od dnia udostępnienia limitu w rachunku bieżącym. Przedmiotowy kredyt przeznaczony został na cele wskazane w umowie. Systemem spłaty rat kredytu była „linia kredytowa". Oprocentowanie kredytu było zmienne (§ 5 ust. 1 umowy kredytu) i stanowiło sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej 12M WIBOR dla waluty Kredytu, która została wskazana w części Szczególnej umowy (IV) i w dniu sporządzenia umowy kredytu wynosiło 6,49% (pkt VII ppkt 9 umowy kredytu). Zgodnie z § 5 ust. 6 części ogólnej umowy kredytu „każdorazowa zmiana wysokości oprocentowania kredytu nie może powodować wzrostu tego oprocentowania ponad obowiązujące bieżąco oprocentowanie maksymalne, określone w art. 359 § 2 ¹ k.c.

Zgodnie z pkt VII ust. 1 Części szczególnej umowy kredytu, kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty raty kredytu każdego ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego.

Pozwana spółka zobowiązana była do zawarcia i utrzymania umowy o rachunek bankowy przez cały okres trwania umowy kredytu oraz do comiesięcznej spłaty rat odsetkowych każdego ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego. Raty odsetkowe były spłacane poprzez obciążenia rachunku bieżącego kwotą wymagalnych odsetek. Nadto, w pkt IX ppkt 12 umowy kredytu pozwana zobowiązała się do zapewnienia na rachunku bieżącym comiesięcznych wpływów w wysokościach w niej określonych. Zgodnie z zapisami w części szczególnej umowy w pkt IX ust. 9-11 Kredytobiorca miał możliwość dysponowania limitem, w każdym czasie do wysokości przyznanego limitu pomniejszonego o prowizje oraz inne należności banku pobierane zgodnie z umową. Każdy wpływ na rachunek bieżący powoduje zmniejszenie wysokości zadłużenia, a każda spłata części lub całości zadłużenia powoduje odnowienie przyznanego limitu do wysokości wpłaty i daje możliwość ponownego wykorzystania kwoty nadpłaconego limitu.

Podstawa naliczania odsetek wynika z umowy kredytu oraz Regulaminu Kredytowania. Zgodnie z § 5 ust. 10 części szczególnej umowy: „W przypadku nie spłacenia przez Kredytobiorcę w terminie wierzytelności Banku z tytułu Umowy Kredytu po upływie okresu wypowiedzenia Umowy, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego Bank nalicza odsetki w wysokości czterokrotności oprocentowania kredytu lombardowego NBP."

Stosownie do postanowień regulaminu kredytowania (...) Bank S.A. w § 19 w wypadku niespłacenia przez Kredytobiorcę w terminie raty spłaty wynikającej z umowy kredytu lub harmonogramu spłat oraz wierzytelności Banku po upływie okresu wypowiedzenia niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, kwota kapitała stanowi kapitał przeterminowany, który podlega „oprocentowaniu według stopy procentowej wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

Dowód: - umowa kredytu k.34-38, regulamin kredytowania – k.108-108-112.

Jednocześnie, w celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu przedmiotowej umowy kredytu, pomiędzy (...) Bank S.A. a W. B. i M. B. (poręczyciele) została zawarta w dniu 10.11.2015 r. umowa poręczenia nr (...), zgodnie z którą poręczyciele nieodwołalnie i bezwarunkowo zobowiązali się względem Banku wykonać wszelkie zobowiązania za spółkę wynikające z umowy kredytu w przypadku, gdy dłużnik nie wykona ciążących na nim zobowiązań w terminie i na warunkach określonych w Umowie. Poręczyciele poręczyli za zobowiązania bezterminowo i całym swoim majątkiem.

Dowód: - poświadczony za zgodność z oryginałem odpis umowy poręczenia wraz z porozumieniem do umowy poręczenia -k. 38, 39).

Kredytobiorca złożył w Banku dyspozycję uruchomienia środków do umowy kredytu, zaś Bank zrealizował przedmiotową dyspozycję i kredyt został wypłacony w całości w dniu 10.11.2015 r. Dowód: odpis dyspozycji uruchomienia kredytu/polecenie przelewu - na okoliczność wypłaty środków pozwanemu – k.71.

W dniu 15.11.2016 r. pomiędzy stronami zawarty został aneks do umowy kredytu, na mocy którego zmieniony został system spłaty rat kredytu na system spłaty równych rat kapitałowych oraz wydłużony został okres kredytowania do 60 miesięcy od wejścia w życie aneksu. Dowód: - poświadczony za zgodność z oryginałem odpis aneksu do umowy kredytu – k.39

Pozwani dokonywali wpłat rat kredytu w różnych wysokościach i terminach odbiegających od przyjętego przez strony harmonogramu spłaty, co powodowało naliczanie przez powoda odsetek karnych od należności przeterminowanych powód wzywał pozwanych do dobrowolnej spłaty zaległych należności wysyłając do nich m.in. ostateczne wezwanie do zapłaty zadłużenia w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania pisma pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytu i wypowiedział umowę kredytu. Dowód: odpisy ostatecznego wezwania do zapłaty wraz z dowodami doręczenia, - poświadczone za zgodność z oryginałami odpisy wypowiedzenia umowy wraz z dowodami doręczenia – k.40-57).

Zgodnie z zapisem umowy kredytu nr (...) (...) pkt V ppkt 1 części szczególnej - Pakiet Płynnościowy udostępniony jest w oparciu o Umowę o świadczenie usług przez (...) S.A., której stronami są (...) S.A. i Kredytobiorca. (...) Bank S.A. pozostawał podmiotem zobowiązanym jedynie do przekazywania na rachunek (...) S.A. środków wpłaconych przez Kredytobiorcę w części obejmującej opłatę abonamentową. (...) S.A. w ramach w/w oddzielnej umowy o świadczenie usług zawartej z kredytobiorcą, zobowiązał się do wypłaty kredytobiorcy, określonej w umowie o świadczenie usług, kwoty tytułem przedstawionych (...) S.A. przez kredytobiorcę niezapłaconych faktur przez kontrahentów kredytobiorcy. W ten sposób kredytobiorca mógł uzyskać od (...) S.A. część środków z tytułu niezapłaconych faktur przez kontrahentów kredytobiorcy zaś tytułem powyższej usługi zobowiązany jest płacić na rzecz (...) S.A. abonament 358,29 zł . Uruchamiając Pakiet płynnościowy przez opłacanie abonamentu i przedstawianie faktur na rzecz swoich kontrahentów) kredytobiorca mógł zaoszczędzić według wyliczeń biegłego 29.129,04 zł. Poza sporem pozostaje, że kredytobiorca nie uruchomił Pakietu płynnościowego (dowód: umowa kredytu- pkt V. k.34 opinia biegłego – k.239-241, 283-284, opinia uzupełniająca – protokół rozprawy z 29.06.2021r).

W toku postępowania doszło do przymusowej restrukturyzacji (...) Bank S.A. w formie przejęcia tego przedsiębiorstwa przez Bank (...) S.A. i następstwa prawnego Banku (...) S.A. po (...) Bank S.A.,

- odpis z KRS (...), wyciąg z decyzji (...) z 30.12.2020 r. k.255-272.

W toku postępowania PPUH (...) spółka jawna M. i W. B. (kredytobiorca) została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego bez likwidacji (odpis KRS – k.30-33, 210-219).

Powyższe fakty wynikają z powołanych dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony. Brak dowodu, aby kredytobiorca lub pozwani zawarli inna umowę ubezpieczenia kredytu np. na wypadek utraty pracy czy zdolności zarobkowania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Powołanie się na stan zdrowia pozwanego W. B. odniosło skutek dla uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia pełnomocnika z urzędu, ale jest niewystarczające do oddalenia powództwa, czy to na podstawie art. 5 kc czy też na podstawie art. 82 kc. W niniejszym postępowaniu pozwani nie przedstawili żadnych dowodów na okoliczność stanu zdrowia pozwanego, przyczyn zaprzestania działalności gospodarczej, a tym bardziej zniesionej zdolności pozwanego do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Nie wyjaśnili też z jakich powodów spółka (...) ani jej wspólnicy nie ogłosili upadłości. Zasadnie zatem temat ten nie jest podnoszony przez apelujących.

Od prowadzącego działalność gospodarczą, wymaga się starannego zachowania oraz zapobiegliwości, jak od podmiotu profesjonalnego. Przedsiębiorca powinien zachować rozwagę w nawiązywaniu stosunków cywilnoprawnych, w których decyduje się być stroną. Zawodowy charakter wykonywanej działalności pozwala traktować przedsiębiorców jako świadomych uczestników rynku finansowego, od których można oczekiwać należytej staranności obejmującej znajomość obowiązujących przepisów prawa oraz następstw z nich wynikających w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej oraz dążenia do zapoznania się przez podmiot profesjonalny w sposób wnikliwy z parametrami kredytu i warunkami kredytowania.

Umowa kredytu nr (...) (...) nie posiadała powoływanego przez apelujących ubezpieczenia, o czym świadczą zapisy pkt V (...) części szczególnej umowy kredytu. Powód też nie pobierał od pozwanej spółki żadnych środków tytułem składki na ubezpieczenie. Dowód: odpis umowy kredytu.

Pakiet Płynnościowy udostępniony był w oparciu o Umowę o świadczenie Usług przez (...) S.A. zawartą przez Kredytobiorcę z (...) S.A. czyli podmiotem trzecim zbliżonych do faktoringu. (...) Bank S.A. nie był stroną umowy o Pakiet płynnościowy (o świadczenie usług przez (...) S.A.) zatem nie przysługiwały mu żadne uprawnienia w oparciu o powyższą umowę.

Gdyby nawet uznać, że powodowy Bank ponosi odpowiedzialność za (...) (...) Bank to i tak pozwanym nie przysługują z tego powodu żadne korzyści skoro nie uruchomili Pakietu i nie przedstawiali faktur tej firmie celem ich zapłaty za nie płacących kontrahentów.

Sąd nie naruszył art. 22 § 2 ksh w zw. z art. 31 § 1 i 2 ksh, albowiem uprzednie przeprowadzenie egzekucji z majątku spółki jest warunkiem prowadzenia egzekucji z majątku wspólników a nie warunkiem wytoczenia powództwa o zapłatę przeciwko wspólnikom spółki jawnej, którzy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki zgodnie z art. 22 § 2 ksh.

Nadto pozwani są poręczycielami za spółkę będącą kredytobiorcą, zatem ich osobistą odpowiedzialność znajduje również uzasadnienie w art. 881 kc.

Mają rację pozwani, że Sąd Okręgowy wadliwie powołał podstawę prawną a to art. 750 kc, art. 742 kc i art. 750 kc. Być może Sądowi chodziło o stosunek prawny łączący kredytobiorcę z (...) Bank SA. Tymczasem strony zawarły niewątpliwie umowę kredytu bankowego do którego zastosowanie mają przepisy art. 69 i n. Prawa Bankowego.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty oddalono apelacje na podstawie art. 385 kpc.

Pozwani przegrali sprawę w pierwszej instancji prawie w całości i zasadnie zostali obciążeni kosztami procesu. Mając jednak na uwadze wyjątkowo trudną sytuację zdrowotną i majątkową pozwanych oraz formę uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego Sąd uznał, że pozwani mogli mieć usprawiedliwione subiektywne przekonanie, że ich apelacja odniesie skutek i dlatego Sąd Apelacyjny nie obciążył ich kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz powoda, a to na podstawie art. 102 kpc.