Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący:	SSA Tomasz Duski
Sędziowie:	SSA Marek Długosz (spr.) SSA Beata Barylak-Pietrzkowska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Anita Kus

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej Stanisława Pieczykolana

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2017 roku

w sprawie wnioskodawców

B. U., W. P.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

apelacji pełnomocnika

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 16 marca 2017 roku sygn. akt VI Ko 141/16

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  obciąża Skarb Państwa wydatkami postępowania odwoławczego.

SSA Beata Barylak-Pietrzkowska SSA Tomasz Duski SSA Marek Długosz (spr.)

Sygn. akt II AKa 151/17

UZASADNIENIE

I.

Wnioskodawcy B. U. i W. P., reprezentowani przez pełnomocnika, domagali się zasądzenia od Skarbu Państwa na ich rzecz odszkodowania w kwocie po 375.000,00 zł (w tym 150.000,00 zł z tytułu utraconych zarobków oraz 225.000,00 zł z tytułu wartości rzeczy, co do których orzeczono przepadek mienia) oraz zadośćuczynienia w kwocie po 379.000,00 zł za poniesione szkody majątkowe i niemajątkowe wynikłe z wykonania wobec ich ojca Z. P. (już nieżyjącego) kary, środków karnych oraz środka przymusu w związku z uchyleniem wydanego co do niego prawomocnego wyroku z dnia 22 czerwca 1966 roku (sygn. akt IV K „Dor” 90/65) i następczym umorzeniem postępowania.

Na rozprawie w dniu 31 stycznia 2017 roku pełnomocnik wnioskodawców dodatkowo wniósł o zasądzenie na rzecz B. U. kwoty 12.000,00 zł, tj. kwoty 1.000,00 zł za każdy miesiąc kiedy wnioskodawczyni się uczyła, gdy jej ojciec był pozbawiony wolności oraz na rzecz W. P. kwoty 72.000,00 zł, co stanowi iloczyn sześciu lat nauki wnioskodawcy, kiedy jego ojciec był pozbawiony wolności.

II.

Sąd Okręgowy w Krakowie, wyrokiem z dnia 16 marca 2017 roku (sygn. akt VI Ko 141/16), na podstawie art. 556 § 1 pkt 1 k.p.k. oraz art. 554 § 4 k.p.k., zasądził od Skarbu Państwa na rzecz B. U. kwotę 12.000,00 zł oraz na rzecz W. P. kwotę 72.000,00 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku (te zasądzono ponad zgłoszone żądanie – uwaga SA), natomiast dalej idące żądanie oddalił.

Ponadto obciążył Skarb Państwa w całości kosztami postępowania.

III.

Od wyroku tego apelację wywiódł pełnomocnik wnioskodawców, który zaskarżył to orzeczenie na ich korzyść w całości.

W sporządzonym środku odwoławczym pełnomocnik wnioskodawców na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. zarzucił temu orzeczeniu obrazę przepisów prawa materialnego, w postaci naruszenia art. 556 § 1 k.p.k.:

- poprzez dokonanie jego błędnej wykładni, przyjmując, że przepis ten, oprócz kręgu osób legitymowanych do złożenia wniosku o odszkodowanie w przypadku śmierci niesłusznie skazanego, ogranicza również jego zakres wyłącznie do utraconego świadczenia alimentacyjnego,

- poprzez dokonanie jego błędnej wykładni oraz uznanie, że w ramach prawa do odszkodowania Sąd nie może przyznać wnioskodawcom odszkodowania z racji zagarniętych w trakcie przeszukania połączonego z zatrzymaniem ojca wnioskodawców mienia, czy też co do którego orzeczono przepadek mienia.

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik wnioskodawców na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. oraz 437 § 1 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie.

IV.

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnik wnioskodawców podtrzymał sformułowany w apelacji zarzut oraz zawarty w niej wniosek odwoławczy.

Prokurator oponował uwzględnieniu wniesionej apelacji i postulował utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Wnioskodawcy B. U. i W. P. wnosili jak ich pełnomocnik.

V.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców nie zasługuje na uwzględnienie.

V/1.

Nietrafnie zarzuca się w apelacji, że zaskarżony wyrok zapadł z obrazą art. 556 § 1 k.p.k. Wbrew twierdzeniom autora tego środka odwoławczego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej wykładni tego przepisu i zasadnie przyjął, że wnioskodawcom przysługuje odszkodowanie jedynie z tytułu utraty należnego im utrzymania w okresie, w jakim się uczyli, a ich ojciec odbywał karę pozbawienia wolności.

V/2.

Autor apelacji podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym wyroku, że podstawę prawną dochodzonych roszczeń mógł stanowić jedynie art. 556 § 1 pkt 1 k.p.k., nie aprobuje natomiast dokonanej w tym orzeczeniu wykładni tego przepisu prowadzącej do uznania, że na jego gruncie wnioskodawcy mogli dochodzić wyłącznie odszkodowania odpowiadającego należnemu im z mocy ustawy utrzymaniu, które w okresie pobierania nauki utracili wskutek wykonywania wobec ich ojca kary pozbawienia wolności.

V/3.

W odniesieniu do sformułowanych w apelacji zarzutów stwierdzić należy, że chybiona jawi się supozycja skarżącego, iżby art. 556 § 1 k.p.k. zawężał jedynie krąg osób, które mogą dochodzić odszkodowania w razie śmierci oskarżonego, w żaden natomiast sposób nie definiował zakresu tego odszkodowania. Wbrew temu, co twierdzi się w apelacji, wskazany przepis nie tylko ogranicza krąg osób uprawnionych do odszkodowania, ale nadto przyznaje tym osobom samodzielne prawo do żądania odszkodowania, które limitowane jest przedmiotowo do wskazanych w nim roszczeń. Nie dostrzega się w apelacji, że wynikające z art. 556 § 1 k.p.k. uprawnienie odszkodowawcze nie ma charakteru pierwotnego, lecz wtórny. Wymienione w tym przepisie osoby nie wstępują w prawa „pierwotnie“ uprawnionego oskarżonego, który zmarł, lecz mają własne, odrębne roszczenie. Zakres tego roszczenia jest przy tym węższy, aniżeli zakres roszczeń „pierwotnie” uprawnionego. Na mocy art. 556 § 1 k.p.k. odpowiedzialność Skarbu Państwa nie obejmuje zadośćuczynienia, natomiast w zakresie odszkodowania ograniczona jest wyłącznie do roszczeń związanych z utraconym przez osoby „wtórnie” uprawnione należnym im utrzymaniem (zob. Barbara Nita-Światłowska, Podmiotowy i przedmiotowy zakres roszczenia odszkodowawczego wynikającego z art. 556 § 1 kodeksu postępowania karnego, Przegląd Sądowy Nr 9/2016; wyrok SA w Krakowie z dnia 17 września 2015 roku, II AKa 156/15, Lex nr 1842415; wyrok SA w Warszawie z dnia 17 września 2014 roku, II AKa 240/14, Lex nr 1527244; postanowienie TK z dnia 5 lutego 2014 roku, Ts 320/12). W świetle powyższego skuteczne dochodzenie roszczeń odszkodowawczych na gruncie art. 556 § 1 k.p.k. możliwe jest tylko wtedy, gdy wskutek wykonania kary wobec „pierwotnie” uprawnionego lub zastosowania wobec niego niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, osoba ta nie dostarczyła osobom „wtórnie” uprawnionym środków utrzymania, z czym wiąże się powstanie po ich stronie z tego powodu szkody możliwej do zrekompensowania w trybie wskazanego przepisu.

V/4.

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że rację ma Sąd pierwszej instancji, że określenie w taki sposób zakresu przedmiotowego odpowiedzialności Skarbu Państwa realizowanej na gruncie art. 556 § 1 k.p.k. musiało skutkować nieuwzględnieniem wniosku o przyznanie wnioskodawcom zadośćuczynienia, natomiast w zakresie dochodzonego we wniosku odszkodowania czyniło go zasadnym jedynie w tej części, w jakiej domagano się w nim naprawienia wnioskodawcom szkody z tytułu utraconego przez nich należnego utrzymania od ojca, które pozostawało w związku przyczynowym z jego niesłusznym pozbawieniem wolności.

VI.

W tym stanie rzeczy, nie podzielając twierdzeń apelacji, że w przedmiotowej sprawie miała miejsce obraza art. 556 § 1 k.p.k., Sąd Apelacyjny na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok i na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. obciążył Skarb Państwa wydatkami postępowania odwoławczego.

SSA Beata Barylak-Pietrzkowska SSA Tomasz Duski SSA Marek Długosz (spr.)