Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 15 listopada 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

po rozpoznaniu w sprawie

T. G.

oskarżonego z art. 217§1 kk w zw. z art. 64§1 kk i inne

zażalenia wniesionego przez prokuratora

na zarządzenie upoważnionego sędziego Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 11 października 2021 roku, sygn. akt III K 69/21

o odmowie przyjęcia zażalenia prokuratora z dnia 7 października 2021 r.

na podstawie art. 437 § 1 kpk

postanawia

utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie.

UZASADNIENIE

Na rozprawie w dniu 5 października 2021 r., toczącej się przed Sądem Okręgowym w Krakowie, w sprawie III K 69/21, po umożliwieniu przez przewodniczącego składu orzekającego zajęcia stronom stanowiska, co do zasadności stosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego T. G., „Przewodniczący poinformował, że sąd nie będzie przedłużał tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” (k. 167).

W związku z powyższym Prokurator Rejonowy w Chrzanowie złożył zażalenie „na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie zawarte w protokole z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21 (…), w przedmiocie wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” (k. 177) i domagał się „zmiany zaskarżonego postanowienia, przez „przedłużenie wobec oskarżonego T. G. tymczasowego aresztowania na dalszy czas oznaczony 3 miesięcy” (k. 177).

Zarządzeniem z dnia 11 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21, upoważniony sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie odmówił przyjęcia zażalenia Prokuratora Rejonowego w Chrzanowie „na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie zawarte w protokole z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21 (…), w przedmiocie wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” (k. 179), wskazując w części motywacyjnej zaskarżonego zarządzenia, że „na rozprawie nie zapadło postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Sąd – będący gospodarzem postepowania jurysdykcyjnego – pozwolił stronom ustosunkować się do kwestii tymczasowego aresztowania, którego termin kończył się z dniem 10.10.2021 r. Wysłuchawszy stron Sąd poinformował je, że nie będzie przedłużał tymczasowego aresztowania. Powyższe nie wiązało się z wydaniem postanowienia. Wobec braku decyzji procesowej będącej przedmiotem zaskarżenia nie przysługuje stronom zażalenie.” (k. 179).

Na to zarządzenie zażalenie wniósł Prokurator Rejonowy w Chrzanowie domagając się jego zmiany, poprzez przyjęcie zażalenia „na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie zawarte w protokole z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21 (…), w przedmiocie wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” i przekazanie do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie.

Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że tymczasowe aresztowanie zastosowane zasadnie może przestać być zasadnym w czasie jego trwania, a nawet stać się „niewątpliwie niesłuszne”, w rozumieniu art. 552 § 4 kpk (por. wyrok SN z 24..01.2007., II KK 152/06, Legalis 83928). Istnienie bowiem przesłanek do zastosowania najsurowszego ze środków zapobiegawczych jakim jest tymczasowe aresztowanie, nie oznacza zwolnienia organów, które mogą podejmować decyzje z tym związane, od obowiązku ciągłego kontrolowania zasadności stosowania tego środka. Skarżący zapomina przy tym, iż zgodnie z art. 253 § 1 kpk środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany. Oznacza to, że w toku postępowania jurysdykcyjnego sąd jest zobowiązany z urzędu na bieżąco weryfikować zebrane dowody oraz okoliczności uzasadniające potrzebę uchylenia zastosowanego środka, aby nie dopuścić do żadnej w tym zakresie opieszałości, która może sprawić, że kontynuowanie tymczasowego aresztowania stanie się niewątpliwie niesłuszne (por. postanowienie SN z 13.10.1995., II KRN 124/95, OSNKW 1996/1-2/7).

To z treści art. 253 § 1 kpk wynikała więc powinność stałego badania przez Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie III K 69/21 tego, czy przyczyny, które legły u podstaw zastosowania wobec oskarżonego T. G. środka zapobiegawczego (art. 249 § 1 kpk, art. 258 § 1–3 kpk), są nadal aktualne – zwłaszcza, że termin tymczasowego aresztowania upływał z dniem 10 października 2021 r. Powinność ta obejmuje także analizowanie wystąpienia przeszkód w stosowaniu środka (art. 259 kpk), co wyraża dyrektywę adaptacji środków zapobiegawczych do sytuacji procesowej oskarżonego (postanowienie SA we Wrocławiu z 16.05.2018 r., II AKz 307/18, OSA 2018/10//21). Realizacja tej dyrektywy ma na celu zapewnienie prawidłowego wykonywania środków zapobiegawczych, a więc ich stosowania tylko tak długo, jak jest to niezbędne w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania (wyrok SN z 24.01.2007 r., II KK 152/06, Prokuratura i Prawo 2007/7–8/17). Wymaga podkreślenia, że treść art. 253 § 1 kpk konstytuuje tryb nadzoru nad stosowaniem środków zapobiegawczych, niezależny od instancyjnej kontroli orzeczeń w przedmiocie ich stosowania i stosując ten przepis organ procesowy – tak jak uczynił to sąd Okręgowy w Krakowie na rozprawie w dniu 5 października 2021 r. - bada z urzędu zasadność dalszego stosowania środka zapobiegawczego (zob. uchwała SN(7) z 24.11.2010 r., I KZP 20/10, OSNKW 2010/11/94).

W drugiej kolejności trzeba wskazać, że w związku z upływem terminu stosowania tymczasowego aresztowania już/dopiero na etapie postępowania jurysdykcyjnego Kodeks postępowania karnego w sytuacji uznania przez sąd rozpoznający sprawę braku przesłanek dalszego stosowania tymczasowego aresztowania, brak jest podstaw do wydawania postanowienia w każdym przypadku (por. P. Hofmański, S. Zabłocki, Meandry wykładni art. 9 § 2 kodeksu postępowania karnego, czyli jak postępować z wnioskami składanymi na podstawie tego przepisu, w: W kręgu teorii prawa karnego, Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005, s. 655). Co jednak w realiach rozpoznawanej sprawy najistotniejsze, strona postępowania jurysdykcyjnego może formułować wnioski na podstawie art. 9 § 2 kpk, które jednak nie są wiążące dla sądu i nie ma potrzeby odnoszenia się do nich w formie decyzji procesowej (por. wyrok SN z 5.06.2013., III KK 286/12, Legalis 804004), gdyż art. 9 § 1 kpk wyklucza rozstrzyganie o takim wniosku w formie postanowienia i sąd nie orzeka o wniosku złożonym na podstawie art. 9 § 2 kpk postanowieniem (zob. P. Hofmański, Kodeks postępowania karnego, Tom I, komentarz, Warszawa 2007, s. 92), a jedynie informuje, w przypadku jego nieuwzględnienia, o tym fakcie wnioskodawcę (por. postanowienie SA we Wrocławiu z 26.10.2017., II AKz 545/17, KZS 2018/2/65). Jeżeli uprawniony podmiot złoży wniosek w trybie art. 9 § 2 kpk, to bezspornie organ procesowy musi się do niego ustosunkować poprzez wydanie decyzji procesowej w sytuacji, gdy przychyla się do wniosku. Brak jest natomiast konieczności wydania negatywnej decyzji procesowej w każdej sytuacji, gdy organ procesowy nie uwzględnia wniosku złożonego w trybie art. 9 § 2 kpk (tak P. Hofmański, S. Zabłocki, Meandry wykładni art. 9 § 2…, s. 656)

W trzeciej kolejności trzeba wskazać, że i w trybie wynikającym z treści art. 253 § 1 kpk istnieje zawsze możliwość wykorzystania inicjatywy stron i w takiej sytuacji procesowej pełne zastosowanie znajduje instytucja przewidziana w art. 9 § 2 kpk, umożliwiająca stronie wystąpienie z wnioskiem o dokonanie czynności z urzędu (por. uchwała 7 sędziów SN z 24.05.2005 r., I KZP 5/05, OSNKW 2005/6/48) – tak jak uczynił to prokurator na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Krakowie w dniu 5 października 2021 r., wnosząc - po udzieleniu mu głosu przez przewodniczącego - „o przedłużenie tymczasowego aresztu na okres 3 miesięcy, gdyż aktualne są wszystkie przesłanki, które legły u podstaw sporządzenia aktu oskarżenia.” (k. 169). Ta inicjatywa - w razie potwierdzenia istnienia przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania mogła prowadzić do wydania z urzędu postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania, zaś w braku zaistnienia takich przesłanek nie wymagała wydania orzeczenia stwierdzającego brak podstaw do przedłużenia tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego T. G. w związku z brakiem tych przesłanek – tak jak uczynił to sąd Okręgowy w Krakowie na rozprawie w dniu 5 października 2021 r. (por. zarządzenie Przewodniczącego Wydziału Izby Karnej Sądu Najwyższego z 28.12.2006., IV KO 65/06, OSNwSK 2006/1/2589).

Przyjęcie, że nieprzedłużenie przez sąd stosowania tymczasowego aresztowania w toku postępowania jurysdykcyjnego w każdym przypadku złożenia w tej kwestii przez stronę wniosku wymaga od sądu decyzji w formie postanowienia, na które służyłoby zażalenie na podstawie art. 252 § 1 kpk, oznaczałoby konieczność ponawiania całej procedury w przypadku kolejnych wniosków (takie można składać wielokrotnie, do zakończenia postępowania – oczywiście przy uwzględnieniu wyjątku, który w art. 254 § 1 kpk, ustawodawca ze względów w gwarancyjnych przewidział tylko i wyłącznie dla oskarżonego). Byłoby to absurdalne i prowadziło do oczywistego paraliżu postępowania, a to pozwala na zajęcie stanowiska, że w sytuacji, gdy w toku postępowania jurysdykcyjnego złożony został „wniosek” strony lub innej osoby bezpośrednio zainteresowanej o przedłużenie tymczasowego aresztowania, to z uwagi na treść art. 9 § 2 kpk i art. 253 § 1 kpk obowiązuje w stosunku do takiego wniosku tryb postępowania, jak w przypadku każdego wniosku wniesionego na podstawie art. 9 § 2 kpk i sąd nie orzeka wówczas postanowieniem o jego nieuwzględnieniu (nie wydaje żadnej decyzji odmownej), lecz nie dostrzegając możliwości podjęcia orzeczenia z urzędu, przewodniczący składu orzekającego informuje jedynie o tym osoby zainteresowane.

Zasygnalizowania jeszcze w tym miejscu wymaga – także w kontekście zarzutu zażalenia obrazy art. 93 § 1 kpk i art. 94 § 1 kpk - że zgodnie z treścią art. 93 § 2 kpk w kwestiach niewymagających przewodniczący składu orzekającego może wydawać zarządzenia. Dla sędziego – nie będącego ani prezesem sądu, ani przewodniczącym wydziału – upoważnienie stwarza zmaterializowana w formie pisemnego zarządzenia decyzja o przydzieleniu do jego referatu sprawy lub raport dotyczący wyniku losowania Systemu Losowego Przydziału Spraw (postanowienie SN z 25.06.2020., I NSPO 7/20, Legalis 2396860). Nie można także zapominać, że przewodniczący składu orzekającego z punktu widzenia art. 366 § 1 kpk kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem oraz podejmuje czynności zmierzające do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy (S. Waltoś, Problemy kontradyktoryjności w procesie karnym. Kierowanie rozprawą sądową, Palestra 1964/10, s. 32–33). Natomiast treść art. 367 § 1 kpk – co bardzo istotne w kontekście niezasadnego twierdzenia skarżącego o złożeniu na rozprawie w dniu 5 października 2021 r. „wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.”, co miałoby obligować sąd do wydania postanowienia pozytywnego bądź negatywnego (k. 179) - zobowiązuje przewodniczącego składu orzekającego do umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu z urzędu. Skarżący niezasadnie pomija przy tym fakt, że chodzi o zapewnienie stronom toczącym kontradyktoryjny spór możliwości przedstawienia stanowisk o okolicznościach co do których na rozprawie wydawane jest zarządzenie, postanowienie lub wyrok (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 22.11.2017., II AKa 229/17, LEX 2432034).

Tak więc w realiach rozpoznawanej sprawy – oceniając czynności procesowe podejmowane w toku postępowania jurysdykcyjnego w sprawie III K 69/21, przez pryzmat art. 9 § 2 kpk i art. 253 § 1 kpk, czego nie dostrzega skarżący – skoro na rozprawie w dniu 5 października 2021 r. Sąd Okręgowy w Krakowie uznał, że w sytuacji procesowej oskarżonego T. G. nie występują już przesłanki uzasadniające trwanie/dalsze stosowanie izolacji w ramach tymczasowego aresztowania poza datę 10 października 2021 r., to zasadnie przyjął, iż nie miał podstaw do wydania postanowienia „o przedłużeniu tymczasowego aresztu na okres 3 miesięcy.” (k. 169). Stąd – wbrew zarzutom skarżącego, co do znaczenia czynności podejmowanych przez sąd i przewodniczącego składu orzekającego na rozprawie w dniu 5 października 2021 r. - zarządzenie przewodniczącego składu orzekającego ogłoszone na rozprawie w dniu 5 października 2021 r., wskazujące, że „sąd nie będzie przedłużał tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” (k. 167), nie jest postanowieniem sądu o nieuwzględnieniu „wniosku” prokuratora o przedłużenie wobec oskarżonego T. G. izolacyjnego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania i dlatego nie może być zaskarżalne, jako, że jest ono jedynie formą poinformowania stron przez przewodniczącego składu orzekającego o niepodejmowaniu czynności procesowych z urzędu (wydania postanowienia) w kwestii przedłużenia tymczasowego aresztowania (por. W. Jasiński, w: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2015, s. 135).

Na zakończenie – wobec twierdzenia skarżącego, że Sąd Okręgowy w Krakowie „wydając postanowienie zawarte w protokole rozprawy z dnia 5 października 2021 r. naruszył przepisy postępowania (…) poprzez rozstrzygnięcie w sprawie wniosku w przedmiocie dalszego stosowania środka zapobiegawczego, które nie przybrało formy postanowienia”, a więc decyzja procesowa została podjęta w niewłaściwej formie zarządzenia (k. 178) i wobec powoływania się w zażaleniu na uchwałę Sądu Najwyższego (z 30.06.1971., VI KZP 23/71) - trzeba zgodzić się ze skarżącym, że także w odniesieniu do czynności organów procesowych niewłaściwe oznaczenie czynności procesowej (np. wydanie zarządzenia zamiast postanowienia) winno być oceniane w świetle art. 118 § 1 i 2 kpk, a niewłaściwe określenie nie determinuje rodzaju kontroli odwoławczej i w konsekwencji orzeczenie zapadłe w niewłaściwej formie należy oceniać nie z punktu widzenia błędnej formy (ustawowego formalizmu), ale z punktu widzenia jego materialnej istoty i procesowego znaczenia (postanowienie SA w Katowicach z 4.08.2010 r., II AKz 508/10, LEX 686870).

Rzecz jednak w tym, że nawet gdyby hipotetycznie przyjąć zasadność zarzutu zażalenia, iż zaskarżona czynność procesowa była postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie zawartym „w protokole z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21” (k. 177) – i abstrahując już od wykazanej powyżej niezasadności rozumowania skarżącego z punktu widzenia materialnej istoty i procesowego znaczenia zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego – to w związku z upływem wobec oskarżonego T. G. terminu tymczasowego aresztowania z dniem 10 października 2021 r., zastosowanie art. 118 § 1 i 2 kpk w jego aktualnej sytuacji procesowej miałoby charakter antygwarancyjny (por. postanowienie SN z 23.11.2020., III KZ 49/20, Legalis 2500500), gdyż możliwość interpretacji, z odwołaniem się do treści art. 118 § 1 i 2 kpk, znaczenia czynności procesowej, podjętej przez organ procesowy, w kierunku niekorzystnym dla oskarżonego, stwarzałaby stan permanentnej niepewności prawnej i byłaby sprzeczna z zasadą sprawiedliwego procesu, znajdującą swoje zakotwiczenie konstytucyjne w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, jak i konwencyjne w art. 6 ust. 1 EKPC (wyrok SN z 19.04.2011., II KK 285/10, Prokuratura i Prawo 2011/10/17) .

Stwierdzając powyższe należało przyjąć, że prezes Sądu Okręgowego w Krakowie (upoważniony sędzia – art. 93 § 2 in fine kpk) zasadnie odmówił przyjęcia środka odwoławczego w postaci zażalenia Prokuratora Rejonowego w Chrzanowie na zarządzenie przewodniczącego składu orzekającego z dnia 5 października 2021 r., gdyż wbrew twierdzeniom skarżącego kwestionowana czynność procesowa nie była postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie zawartym „w protokole z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt III K 69/21 (…), w przedmiocie wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego.” (k. 177).

Mając na uwadze powyższe rozważania, a także uwzględniając treść art. 9 § 2 kpk, art. 93 § 2 kpk i art. 253 § 1 kpk, orzeczono jak na wstępie na podstawie art. 437 § 1 kpk w zw. z art. 429 § 1 kpk.