Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 22 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Robert Pelewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Brzegowa-Kołos

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Krakowie Ewy Rogali

po rozpoznaniu zażalenia wniesionego przez skazanego R. B. (B.), syna J., na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 7 października 2021 r., sygn. akt V Kow 1563/21, o odmowie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego,

na podstawie art. 437 § 2 k.p.k.

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 7 października 2021 r., sygn. akt V Kow 1563/21, Sąd Okręgowy w Krakowie nie uwzględnił wniosku o udzielenie skazanemu R. B. (B.), zezwolenia na wykonywanie w systemie dozoru elektronicznego (k. 53-54):

- kary 1 roku i 5 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Myślenicach z 2 marca 2017 r., sygn. akt II K 363/17 (k. 31-32), częściowo zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z 5 lipca 2017 r., sygn. akt IV Ka 647/17 (k. 33);

- kary zastępczej 25 dni pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę, orzeczonej postanowieniem Sądu Rejonowego w Olkuszu z 16 grudnia 2020 r., sygn. akt Wpkz 112/20 (k. 38-39).

Na to postanowienie osobiste zażalenie wniósł skazany, podnosząc: „Ostatnie przestępstwo dokonałem w sierpniu 2011 r., które aktualnie odsiaduje, jest to ostatni mój wyrok który został mi do odsiadki” (k. 60), a następnie: „Od przestępstwa minęło 10 lat a Sąd odmawia dozoru elektronicznego argumentując kartą karalności.” (k. 60), zaś w konkluzji zażalenia wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz pozytywne rozpatrzenie wniosku „o wyrażenie zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego.” (k. 60).

Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, co następuje:

Zażalenie skazanego zasługiwało częściowo na uwzględnienie, a to co do kwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego w Krakowie dotyczącego oceny stopnia zdemoralizowaniu skazanego na tle wielokrotnej jego karalności i niedocenienia jego aktualnej sytuacji życiowej i wpływu tych przesłanek na rozstrzygnięcie wniosku o wykonywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (arg. z art. 118 §  1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 1 §  2 k.k.w.).

Nie kwestionując okoliczności podniesionych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w pierwszej kolejności przypomnieć trzeba, że przy ocenie stopnia demoralizacji nie można pomijać okoliczności, jakie podnosi skarżący w uzasadnieniu zażalenia, a mianowicie tego, iż „Ostatnie przestępstwo dokonałem w sierpniu 2011 r., które aktualnie odsiaduje, jest to ostatni mój wyrok który został mi do odsiadki” (k. 60). Dlatego wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi ocena Sądu Okręgowego w kontekście przesłanek stosowania systemu dozoru elektronicznego, kiedy wskazuje, że skazany „jest osobą wielokrotnie karaną (w sumie aż 9 razy), w tym także w warunkach powrotu do przestępstwa. Trudno więc mówić o pozytywnej prognozie jego zachowania na wolności. Skazany jest osobą zdemoralizowaną i notorycznie popełniającą przestępstwa, a przy tym nie dążącą do zmiany trybu i sposobu życia.” (k. 53v).

Zastrzeżenia wzbudza przede wszystkim odwoływanie się przez Sąd Okręgowy do wielokrotnej karalności R. B., w sytuacji, kiedy ta przesłanka nie należy do tych branych pod uwagę, o jakich mowa w art.  43la §  1 k.k.w., przy orzekaniu o wykonywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego. A przecież wymierzenie kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania nie jest negatywną przesłanką dla zastosowania dozoru elektronicznego. Realizacji w tym systemie podlegają właśnie takie kary, które skazany ma odbyć. „Ustawa nie przewiduje żadnych ograniczeń, a wręcz zezwala stosować SDE w takich sytuacjach i to nawet w stosunku do osób, które powracają do przestępstwa (art. 43 la k.k.w.) z wyłączeniem tzw. multirecydywistów (§ 1 pkt 1).” (zob. postanowienie SA w Krakowie z 7.05.2019., II AKzw 101/19, LEX 2718752).

Podkreślić należy także, iż przesłanki udzielenia skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego mają charakter ocenny, jednakże sąd nie może skupiać się tylko na okolicznościach dotyczących czynu i czynić je decydującymi, bowiem w tym postępowaniu sąd penitencjarny ma ustalić czy cechy sprawcy, a więc jego postawa, właściwości i warunki osobiste, w różnych ich aspektach, pozwolą w sposób niezakłócony osiągnąć cele szczególno-prewencyjne kary odbywanej w tym systemie. Takiej wszechstronnej analizy w orzeczeniu Sądu Okręgowego brak. Dalej Sąd Okręgowy ustalając czy do osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności wystarczające będzie odbycie jej w formie dozoru elektronicznego (art.  43la §  1 pkt  2 k.k.w.), powinien mieć na uwadze cele tej kary określone w art.  67 k.k.w., który przewiduje znacznie węższy zakres celów wykonywania kary pozbawienia wolności niż dyrektywy wymiaru kary wymienione w art.  53 §  1 k.k., a więc celów, którym ma służyć wymiar kary. W postępowaniu wykonawczym znika bowiem stopień winy, stopień społecznej szkodliwości czynu, a także społeczne oddziaływanie kary (zob. postanowienie SA w Szczecinie z 10.05.2017., II AKzw 544/17, OSASz 2017/3/19-27).

W doktrynie podkreśla się, iż podstawowym celem wykonywania kary pozbawienia wolności - co ma kapitalne znaczenie przy ocenie realizacji przesłanki z art. 43la §  1 pkt 2 k.k.w., w tym także w kontekście zasadności wniosku i zażalenia skazanego, zwłaszcza wobec uznania przez Sąd Okręgowy spełnienia przez skazanego wszystkich pozostałych przesłanek z art. 43la § 1 k.k.w. - jest cel zapobiegawczy i wychowawczy, a więc to, co jest nazywane prewencją szczególną. Został on jednoznacznie wyartykułowany w art.  67 k.k.w., jako wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego, a zatem powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Jest to cel niejako perspektywiczny, dalekosiężny, mający szansę realizacji w przyszłości, po odbyciu kary (zob. K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy, LEX el., komentarz do art.  43la). Odnośnie podnoszonej przez Sąd Okręgowy okoliczności, że „Skazany jest osobą wielokrotnie karaną (w sumie aż 9 razy), w tym także w warunkach powrotu do przestępstwa.”, to zauważyć należy, iż sądy apelacyjne wielokrotnie odnosiły się do właściwego rozumienia tej okoliczności popełnienia przestępstwa jako jednej z przesłanek warunkowego zwolnienia, wymienionej w art.  77 §  1 k.k. W postanowieniach tych zauważa się i co powinno mieć odpowiednie zastosowanie na gruncie art.  43la §  1 k.k.w., że okoliczności te mają w sprawie o warunkowe zwolnienie tylko takie znaczenie, iż mogą wyrażać cechy osobowości, które skazany przejawił, popełniając przestępstwo, istotne dla prognozowania jego przyszłego zachowania. Mają one zatem znaczenie dla negatywnej prognozy, a w konsekwencji i dla negatywnej decyzji w przedmiocie warunkowego zwolnienia, o ile wskazują na takie cechy skazanego, które mogą być przyczyną popełnienia przez niego kolejnego przestępstwa. Obowiązkiem sądu jest więc wskazanie, jakie okoliczności, rozumiane jako fakty, zdarzenia, sytuacje i stany towarzyszące popełnieniu czynu, wpłynęły na negatywną charakterystykę osobowości skazanego. Samo odwołanie się do charakterystyki popełnionych przez skazanego przestępstw, nawet drastycznych, tego wymogu nie spełnia, gdyż okoliczności te były już rozpatrywane przez sąd meriti i miały znaczenie dla sądowego wymiaru kary (zob. m.in. postanowienie SA w Krakowie z 8.07.1999., II AKz 322/99, LEX 38110 oraz postanowienie SA w Lublinie: z 8.10.2008., II AKzw 743/08, LEX 500235).

Dopiero wyniki tej oceny powinny dać odpowiedź na pytanie odnośnie prognozy przestrzegania przez skazanego porządku prawnego w przypadku uzyskania zezwolenia na odbywanie kary w formie dozoru elektronicznego (zob. postanowienie SA w Szczecinie z 10.05.2017., II AKzw 544/17, OSASz 2017/3/19-27), przy uwzględnieniu z jednej strony stanowiska Sądu Apelacyjnego w Krakowie, że samo poprawne zachowanie czy włączenie się w proces resocjalizacji nie stanowi wystarczającej podstawy do udzielenia zezwolenia na odbycie kary poza zakładem karnym (zob. postanowienie SA z 10.12.2018., II AKzw 1005/18, LEX 2692651), a z drugiej strony stanowiska Sądu Najwyższego, że odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego nie zmienia istoty kary jaką jest pozbawienie wolności o charakterze bezwzględnym (zob. postanowienie SN z 5.02.2020., V KK 665/19, LEX 3122793), gdyż dozór elektroniczny definiowany jest jako system do wykonywania prawomocnie orzeczonej bezwzględnej kary pozbawienia wolności, polegający na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym, przy użyciu aparatury monitorującej. Tym samym odbycie kary w omawianym systemie nie zmienia jej istoty, jaką jest pozbawienie wolności o charakterze bezwzględnym (zob. postanowienie SN z 23.05.2014., III KK 16/14, LEX 1469141).

Powyższe spostrzeżenia doprowadziły Sąd Apelacyjny do wniosku, iż zaskarżone orzeczenie, ze względu na pominięcie przez Sąd Okręgowy bądź niewłaściwą ocenę okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia wniosku skazanego, zamieszczonych w art.  43la k.k.w., nie może zostać zaakceptowane i dlatego należało go na podstawie art.  437 §  2 k.p.k. uchylić.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy powinien mieć na względzie nie tylko uwagi poczynione wyżej, jak i te podniesione w zażaleniu skazanego, ale także co do czasu popełnionych przez skazanego przestępstw, zachowania skazanego opisanego w opinii Dyrektora AŚ w K. (k. 27-30) i wywiadzie kuratora sądowego Sądu Rejonowego w Wieliczce (k.37-39), w kontekście celów kary pozbawienia wolności określonych w art.  67 k.k.w. w korelacji semantycznej z art.  43la §  1 pkt 2 k.k.w.

Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego przybrało formę niewłaściwej decyzji procesowej, gdyż w razie ustalenia, że nie została spełniona przesłanka określona w art. 43la § 1 pkt 2 k.k.w., czy też w art. 43la § 3 k.k.w., sąd penitencjarny w korelacji semantycznej z konstrukcją jurydyczną art. 43 lk k.k.w. powinien wydać postanowienie o odmowie udzielenia zgody na odbycie kary pozbawienia wolności w warunkach dozoru elektronicznego (zob. postanowienie SA w Gdańsku z 5.02.2019., II AKzw 88/19, LEX 2772631), a nie postanowienie o nie uwzględnieniu „wniosku o udzielenie skazanemu R. B. (B.), zezwolenia na wykonywanie w systemie dozoru elektronicznego (k. 53).