Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2015 r. w Krakowie

sprawy z wniosku R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy R. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 grudnia 2013 r. sygn. akt VII U 87/13

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 608/14

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy – Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z dnia 16 grudnia 2013 r. oddalił odwołanie R. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 24 października 2012 r. odmawiającej wnioskodawcy przeliczenia podstawy wymiaru renty z uwzględnieniem wskazanych przez niego zarobków za lata 1974 – 1989 oraz 2005 – 2011, albowiem uwzględniając za lata 1974 -1977 minimalne wynagrodzenie za pracę wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty w każdym wypadku był niższy od dotychczas ustalonego na 61,97%

Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca R. K. od dnia 11 czerwca 1983 r. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 20 lipca 1983 r., w której do ustalenia podstawy wymiaru renty organ rentowy przyjął wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 2 lat kalendarzowych, to jest od lipca 1981 r. do grudnia 1982 r., a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 61,97 %. W kolejnych latach świadczenie rentowe wnioskodawcy było waloryzowane i przeliczane w zakresie stażu pracy. Dnia 4 września 2012 r. R. K. złożył w organie rentowym wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru renty dołączając do wniosku dwa zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 20 lipca 2012 r. obejmujące okres pracy od 5 sierpnia 2005 r. do 31 sierpnia 2011 r. oraz od 13 grudnia 2011 r., a także z dnia 9 sierpnia 2012 r. za okres od 10 października 1985 r. do 30 września 1989 r. Wnioskodawca przedłożył również świadectwo pracy dotyczące okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. w latach 1978 – 1983 oraz karty wynagrodzeń za ten okres. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy przeliczenia podstawy wymiaru renty, ponieważ wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 - lecia przed złożeniem wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru renty wyniósł 24,85%, z 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty 35,27%, a z wybranych 20 lat kalendarzowych 39,44%. Wszystkie wskaźniki wysokości podstawy wymiaru renty były niższe od dotychczas ustalonego w wyskości 61,97%. Za okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. w latach 1974 – 1978 organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie za pracę. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika ponadto, że wnioskodawca R. K. podjął w dniu 28 czerwca 1974 r. zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku robotnika magazynowego. Następnie od 11 listopada 1974 r. pracował jako kierowca samochodów typu Żuk i Nysa, a po uzyskaniu w styczniu 1977 r. drugiej kategorii prawa jazdy, jako kierowca samochodów ciężarowych. W Przedsiębiorstwie (...) w K. zatrudnieni byli także K. K. i J. K. na stanowisku kierowcy samochodu typu Nysa, Żuk. Wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie określona była stawką godzinową uzależnioną od rodzaju zajmowanego stanowiska, a oprócz wynagrodzenia zasadniczego pracownicy pobierali wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych i premię.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest nieuzasadnione. Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności podniósł, iż w myśl art. 111 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego: z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia, z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176, z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Sąd Okręgowy wskazał, że w postępowaniu przed sądem, gdy przedmiotem sporu jest ustalenie podstawy wymiaru świadczenia, fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, w szczególności za pomocą umów, zaświadczeń, angaży, dokumentacji płacowej pracodawcy, zeznań świadków, czy opinii biegłych, ponieważ w tym zakresie nie obowiązują ograniczenia wynikające z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412). Jednakże, pomimo braku ograniczeń dowodowych w tym zakresie, nie można zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę do wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne, nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniu. Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 marca 2012r. sygn. akt III AUa 1411/11, Lex 1171347). Sąd Okręgowy skonstatował, że na podstawie zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie jest możliwe ustalenie faktycznej wysokości wynagrodzenia, jakie wnioskodawca uzyskiwał w latach 1974 – 1977. Wystarczającym dowodem dla dokonania tego ustalenia nie mogły bowiem być zeznania świadków i wnioskodawcy. Na podstawie powyższych dowodów nie można było ustalić faktycznej wysokości wynagrodzenia zasadniczego, wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych czy premii i innych składników wynagrodzenia uzyskiwanego przez wnioskodawcę, a świadkowie potwierdzili wyłącznie zatrudnienie wnioskodawcy, rodzaj zajmowanego stanowiska oraz podali, że wysokość wynagrodzenia w przedsiębiorstwie określona była stawką godzinową uzależnioną od rodzaju zajmowanego stanowiska. W skład wynagrodzenia wchodziło jeszcze wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych oraz premia. Niemniej jednak nie wskazali pewnie i jednoznacznie wysokości tego wynagrodzenia, o czym świadczą stwierdzenia „około”, zaś z uwagi na upływ czasu, okoliczności tych nie pamiętali. Co prawda, świadek K. K. posiadał wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej za okres od listopada 1974 r. do września 1975 r., ale w tym okresie zatrudniony był na innym stanowisku pracy niż wnioskodawca, co wiązało się z inną stawką wynagrodzenia zasadniczego. W tej sytuacji, zdaniem Sądu Okręgowego, nie było możliwe przeliczenie wysokości podstawy wymiaru renty wnioskodawcy w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków za lata 1974 -1977. Sumując powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że renta wnioskodawcy została wyliczona w sposób prawidłowy i brak jest podstaw do przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia przy uwzględnieniu wynagrodzenia uzyskiwanego w latach 1974 - 1989 czy w latach 2005 – 2011, albowiem we wszystkich dopuszczalnych wariantach przy uwzględnieniu wynagrodzeń uznanych przez organ rentowy wskaźniki wysokości podstawy wymiaru renty są niższe od dotychczas ustalonego na 61,97 %. Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Apelację do wyroku wywiódł wnioskodawca R. K. zaskarżając wyrok w całości i domagając się jego zmiany poprzez orzeczenie zgodnie z wnioskami zawartymi w odwołaniu od decyzji organu rentowego z dnia 24 października 2012 r. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 14 stycznia 2015 r. wnioskodawca dodatkowo zarzucił, że Sąd pierwszej instancji bezpodstawnie nie uwzględnił wysokości wynagrodzeń uwzględnionych w jego legitymacji ubezpieczeniowej za okres marzec 1976 – luty 1977 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie w pierwszej kolejności wskazać należy, iż stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2014, poz. 1440 ze zm.), podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w art. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę z uwzględnieniem ust. 6, który stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Zgodnie z art. 111 ust. 1 cytowanej powyżej ustawy wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego: z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia, z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176, z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W niniejszej sprawie organ rentowy odmawiając wnioskodawcy przeliczenia podstawy wymiaru renty przyjął, że nie jest możliwe udowadnianie wysokości wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne innymi dowodami niż dokumentami wymienionymi w § 21 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412), a zatem zaświadczeniami pracodawcy lub innego płatnika składek albo legitymacją ubezpieczeniową, zawierającą wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków i za nieudokumentowane okresy, w tym lata 1974 -1977, zgodnie z treścią art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyjął za podstawę wymiaru składek kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Podkreślenia jednak wymaga, iż przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą zatem wynikać jedynie z przepisów tego kodeksu, przy czym przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i następne k.p.c.) nie zawierają dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Powyższe oznacza, iż fakty, od których uzależnione jest prawo do renty bądź emerytury oraz wysokość tych świadczeń, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wielokrotnie akcentował, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 sierpnia 2006 r., I UK 27/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 235; z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239; z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342 oraz z dnia 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 257). Oczywistym jest przy tym, że muszą to być środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2007 r. , III AUa 482/07, OSA 2009/1/1; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 marca 2012 r., III AUa 1411/11, LEX nr 1171347; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 5 września 2012 r., III AUa 1220434, LEX nr 1220434; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2014r., III AUa 642/13, LEX nr 1455622).

Na gruncie niniejszej sprawy nie ma racji wnioskodawca, że dla ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za lata pracy w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku kierowcy powinny zostać uwzględnione przez organ rentowy wynagrodzenia świadków J. K. oraz K. K. w wysokości uwidocznionej między innymi w legitymacji ubezpieczeniowej świadka K. K.. Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego wysokość wynagrodzeń uwidoczniona w legitymacjach ubezpieczeniowych nie obejmowała wyłącznie wynagrodzenia zasadniczego, ale również premie, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe a ponadto świadkowie nie posiadali tej samej grupy zaszeregowania co wnioskodawca. Zgodnie z ukształtowanym poglądem judykatury nie jest możliwe przeliczenie wysokości podstawy wymiaru świadczenia emerytalno - rentowego w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość wynagrodzeń wywiedzioną z wysokości wynagrodzeń wypłaconych innym pracownikom. Stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem. Uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia - oparte na wynagrodzeniu otrzymanym przez innych pracowników - nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy. W przypadku wynagrodzenia zasadniczego lub innych obligatoryjnych składników wynagrodzenia, wynikających z obowiązujących przepisów, można przyjąć minimalne wynagrodzenie obowiązujące w czasie, którego dotyczy żądanie uwzględnienia tego okresu do przeliczenia podstawy emerytury lub renty. W przypadku jednak takiego składnika wynagrodzenia, jakim jest premia, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, deputaty konieczne jest istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości fakt wypłacenia tych składników wynagrodzenia oraz ich wysokości. Godzi się w tym miejscu zauważyć, że wysokości wynagrodzenia, które ewentualnie miałby otrzymywać wnioskodawca w takiej samej wysokości jak wnioskowani świadkowie, nie potwierdza też zaświadczenie z dnia 6 listopada 1992 r. wydane przez byłego pracodawcę wnioskodawcy (k- 104 a.r.). Gdyby nawet za okres zatrudnienia od 11 listopada 1974 r. do dnia 31 stycznia 1976 r. przyjąć wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 6,50 zł za godzinę, to przy uwzględnieniu nominalnego czasu pracy w tych latach (średnio 46 godzin na tydzień) to odpowiadałoby ono wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (6,50 zł x 46 godz.) x 4 = 1196 zł), które wynosiło od 1 sierpnia 1974 r. do 30 kwietnia 1977 r. 1200 zł i z urzędu zostało uwzględnione przez organ rentowy zaskarżoną w tej sprawie decyzją.

Na poprawność zaskarżonego wyroku nie wpływa także bezzasadne pominięcie, zarówno przez organ rentowy, jak i Sąd Okręgowy, wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy uwidocznionego w jego legitymacji ubezpieczeniowej za okres marzec 1976 – luty 1977 r. w kwocie 55.054 zł (średnio w miesiącu 4.588 zł). Przy uwzględnieniu powyższego wynagrodzenia wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne zamiast przyjętej przez organ rentowy za rok 1976 w kwocie 14.400 zł wynosiłaby kwotę 48.280 zł a za rok 1977 kwotę 22.317 zł. Wówczas stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia za 1976 rok wynosi 94% i za 1977 rok 40 %. Tym sposobem wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty stanowiący stosunek sumy wskaźników z poszczególnych 10 lat kalendarzowych (1973 -1982) wzrósłby z 35,27% do 43 % (430,47% :10 = 43%) i jest nadal niższy od dotychczas ustalonego do ustalenia podstawy wymiaru renty na 61,97%. Podobnie rzecz się ma z obliczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty przy uwzględnieniu do podstawy wymiaru renty wynagrodzeń z wybranych 20 lat podlegania ubezpieczeniom społecznym, ponieważ z ustalonego zaskarżoną decyzją na 39,44% wzrasta do 43,32% i jest niższy od dotychczas ustalonego do ustalenia podstawy wymiaru renty na 61,97%, co stosownie do treści art. 111 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uniemożliwia przeliczenie podstawy wymiaru renty lub emerytury.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.