Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Monika Kowalska
Sędziowie:	SSA Maria Szaroma SSA Ewa Drzymała (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sądowy Ewa Dubis

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 kwietnia 2012 r. sygn. akt VII U 1837/10

z m i e n i a zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 3 w ten sposób, że ustala, iż podstawę wymiaru emerytury M. D. stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 20 lat kalendarzowych, a to: 1962 – 1965, 1967 – 1972, 1976, 1978 – 1982, 2005 – 2007 i 2009, przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 50,91 %.

Sygn. akt III AUa 893/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2012r. Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych 1/ zmienił zaskarżoną przez M. D. decyzję Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 8 września 2010r. i ustalił, że podstawę wymiaru emerytury M. D. stanowi przeciętny miesięczny zarobek z 20 lat kalendarzowych, tj. z 1962-1965; 1967-1975; 1978-1982 i 2005-2006, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 87,48% ; 2 /umorzył postepowanie w części dotyczącej decyzji z dnia 6 kwietnia 2010r.; 3/ zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz M. D. kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, iż M. D. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy od 28 lutego 1982r. do 1 marca 1991r. , a podstawę wymiaru powyższego świadczenia stanowił przeciętny miesięczny zarobek z kolejnych 12 miesięcy zatrudnienia tj. od sierpnia 1980- sierpnia 1981

Decyzją z dnia 24 marca 2010r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 24 marca 2010r., ustalając wskaźnik podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat: 1962-1965;1967-1972; 1975-1976; 1978-1982 i 2005-2009 , który wyniósł 33,16%. Decyzją z dnia 6 kwietnia 2010r. ZUS przyjął wskaźnik podstawy wymiaru 34,09% ustalony z zarobków z lat: 1962-1965; 1967-1971; 1975-1976; 1978-1982; 2005 do 2007 i 2009. Kolejną decyzją z dnia 8 września 2010r. ZUS uwzględnił w podstawie wymiaru emerytury odwołującego zarobki z lat: 1962-1965, 1967-1971,1975-1976, 1978-1982, 2005-2007 i 2009 i ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 36,19%.

Celem ustalenia najkorzystniejszego wariantu obliczenia podstawy wymiaru emerytury M. D. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu finansów i księgowości. Biegła w opinii z dnia 16 stycznia 2012r. przyjęła do obliczenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy zarobki z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z 1962-1965; 1967-1975; 1978-1982 i 2005-2006, przy którym to wariancie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 87,48%.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał odwołanie wnioskodawcy za uzasadnione. Sąd Okręgowy podkreślił, że w niniejszej sprawie sporna jest kwestia podstawy wymiaru emerytury M. D. w świetle art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U Nr 153 z 2009r, poz. 1227), którego treść przytoczył, w tym ust. 6 tego przepisu zgodnie z którym na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu finansów i księgowości Sąd ustalił, że najkorzystniejsze wynagrodzenia M. D. osiągnął w latach 1962-1965; 1967-1975; 1978-1982 i 2005-2006 i dały one podstawę do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury na poziomie 87,48%. Sąd uznał powyższą opinie za trafną, należycie i wyczerpująco uzasadnioną, opartą na zebranym materiale dowodowym. Biegła ustaliła zarobki odwołującego za lata 1962-1972 na podstawie dokumentacji osobowej uzyskanej przez Sąd z (...)S.A ( z wyłączeniem służby wojskowej odbytej od 26 października 1965r. do 17 października 1967r.). Zarobki z tytułu umowy agencyjnej zawartej z (...) w K. za okres od 3 maja 1971r. do 14 sierpnia 1975r. (zbieracz złomu) w oparciu o wykaz zarobków sporządzony 6 lipca 1982r. (k. 15ar). Wynagrodzenie za lata 1978-1982 i 2005 -2006 biegła ustaliła i obliczyła na podstawie materiału dowodowego zawartego w aktach ZUS (k. 71-72;69-70;27,13 i 29 akt ZUS).

Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutów ZUS dotyczących tego, że zarobek M. D. z tytułu zatrudnienia na umowie agencyjnej z lat 1971-1975 nie może być wliczony do podstawy wymiaru emerytury. Sąd I instancji podkreślił, że jakkolwiek ta grupa osób została objęta obowiązkowym ubezpieczeniem z dniem 1 stycznia 1976r. na mocy ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykazujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U Nr 45, poz. 232 ze zm.), jednakże w okresie zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej zostały spełnione warunki, o których mowa w art. 1 powołanej wyżej ustawy. Stanowisko Sądu w tym zakresie zgodne jest z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 24 października 1977r. II UZP 16/77 (OSNCP 1978/4, poz. 69) i uchwale z dnia 12 lipca 1977r. IIUZP 3/77 (OSNCP 1978/1 poz. 7).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. 1 wyroku na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc rozstrzygając o kosztach postępowania na mocy art. 98 kpc.

Wobec cofnięcia odwołania od decyzji z dnia 6 kwietnia 2010r. postępowanie w tej części umorzył na podstawie art. 203 § 1 i 355 § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.. Zaskarżając go w całości wniósł o jego zmianę, wobec naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U Nr 153 z 2009r, poz. 1227), oraz brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego – art. 233 §1 kpc.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, iż przedmiotowy wyrok nie jest prawidłowy w części dotyczącej wynagrodzenia przyjętego do obliczenia podstawy wymiaru emerytury za okres zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej w latach 1971-1975. Wnioskodawca w powyższym okresie nie podlegał ubezpieczeniom społecznym, gdyż przed 1 styczniem 1976r. nie należał do grupy ubezpieczonych z tytułu umowy agencyjnej objętych przepisami wymienionymi w art. 46 ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia ( Dz.U. nr. 45, poz. 232), zatem dochód uzyskany z tytułu wykonywania umowy agencyjnej nie stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne a tym samym nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru świadczenia. Apelujący podkreślił również , że powołane przez Sąd Okręgowy orzeczenia Sądu Najwyższego nie dotyczą ustalania podstawy wymiaru świadczeń.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca domagał się jej oddalenia i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zdaniem wnioskodawcy nie jest w sprawie bezsporny fakt, iż w czasie wykonywania umowy agencyjnej nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, albowiem mógł opłacać składki w sposób dobrowolny. Ponadto organ rentowy okres pracy na podstawie umowy agencyjnej zaliczył mu do stażu pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona, albowiem zaskarżony wyrok narusza obowiązujące przepisy prawa materialnego.

Z uwagi na zakres zaskarżenia przedmiotowego wyroku ( co wynika jednoznacznie z uzasadnienia apelacji a pozostaje w sprzeczności ze wskazaniami apelacyjnymi dotyczącymi zakresu zaskarżenia) przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu apelacyjnym była jedynie kwestia możliwości uwzględnienia do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury M. D. wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia jako zbieracz złomu na podstawie umowy agencyjnej zawartej z (...) w K. za okres od 3 maja 1971r. do 14 sierpnia 1975r. w oparciu o wykaz zarobków sporządzony 6 lipca 1982r.

Stanowisko Sądu I instancji, że należy uwzględnić sporne zarobki do podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy albowiem mimo, że nie był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem jednakże w okresie zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej zostały spełnione warunki, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia - jest nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U Nr 153 z 2009r, poz. 1227) podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Powyższe oznacza, że jedynie dochód osiągnięty z tytułu działalności zarobkowej podlegającej ubezpieczeniom społecznym , od którego odprowadzone były stosowne składki może stanowić podstawę wymiaru emerytury lub renty. Tymczasem zatrudnienie na podstawie umowy agencyjnej w charakterze zbieracza złomu zostało objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z dniem 1 stycznia 1976r. na mocy ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U Nr 45, poz. 232 ze zm.). Przed tą datą ubezpieczeniem społecznym były objęte jedynie niektóre grupy osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, wśród których nie było zbieraczy złomu. Regulacje te dotyczyły bowiem osób prowadzących zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe na podstawie mowy zlecenia lub umowy agencyjnej ( Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 września 1966r.), osób prowadzących urządzenia turystyczne i kolektury PP Totalizator Sportowy (Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 maja 1968r.), osób prowadzących uspołecznione sklepy i księgarnie na podstawie mowy zlecenia lub umowy agencyjnej ( Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 kwietnia 1969r.), osób prowadzących na podstawie umowy agencyjnej działalność na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki R. „. K. (Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 1973r.)

Skoro więc przed 1 stycznia 1976r. zatrudnienie na podstawie umowy agencyjnej w charakterze zbieracza złomu nie było objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, to osoby wykonujące taką pracę nie miały tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, zatem nie mogły również podlegać ubezpieczeniu dobrowolnemu na wniosek.

W konsekwencji powyższych rozważań, należy podzielić stanowisko ZUS, iż skoro dochód uzyskany z tytułu wykonywania umowy agencyjnej przez wnioskodawcę w spornym okresie nie stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne to tym samym nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru świadczenia.

Natomiast inną kwestią od będącej przedmiotem niniejszej sprawy, którą Sąd Okręgowy podnosi w swych rozważaniach, jest sprawa możliwości wliczenia do stażu pracy ubezpieczonego okresu zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej wykonywanej przed 1 stycznia 1976r.

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, okresy wykonywania umowy przed dniem objęcia ubezpieczeniem, jeżeli wykonywanie umowy odpowiadało warunkom określonym w art. 1 stanowiły okresy zaliczane do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania emerytury lub renty. Zaś w myśl art. 6 ust.2 pkt. 13 lit.b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U Nr 153 z 2009r, poz. 1227) okresy te zalicza się do stażu pracy jako okresy składkowe.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy okres pracy na podstawie umowy agencyjnej do stażu pracy, albowiem miał do tego podstawę prawną w cytowanych wyżej regulacjach. Nie ma natomiast podstawy prawnej do zaliczenia dochodu uzyskanego z tytułu wykonywania umowy agencyjnej przez wnioskodawcę w spornym okresie do podstawy wymiaru świadczenia, skoro dochód ten nie stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając powyższe na względzie, iż dochód uzyskany przez wnioskodawcę z tytułu wykonywania umowy agencyjnej w spornym okresie nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru świadczenia , Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej sądowej z zakresu finansów i księgowości. Biegła zgodnie z poleceniem Sądu sporządziła nowy wariant wyliczenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy, bez wynagrodzenia na podstawie umowy agencyjnej od 3 maja 1971r. do 14 sierpnia 1975r. w (...) w K.. Biegła wskazała, iż najkorzystniejsze zarobki z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia wnioskodawcy, to wynagrodzenia z lat 1962-1965; 1967-1972; 1976; 1978-1982; 2005-2007 i 2009, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z tych lat wynosi 50,91%. Do powyższej opinii strony nie zgłosiły zarzutów i opinia ta zdaniem Sądu Apelacyjnego jest prawidłowa i nie budzi żadnych zastrzeżeń. Biegła posłużyła się wysokościami zarobków za poszczególne lata ustalonymi w opinii podstawowej, nie kwestionowanej w tym zakresie przez strony. Po wyłączeniu zarobków z lat 1973-1975, biegła uwzględniła zarobki z roku 1976, 2007 i 2009, zaś ustalając wysokość dochodów za 1971r. i 1972r. uwzględniła wyłącznie wynagrodzenie wnioskodawcy uzyskane w (...).

Przyjmując powyższą opinię za miarodajny dowód w sprawie, Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu I instancji w pkt. 1 i 3 i ustalił, że podstawę wymiaru emerytury M. D. stanowi przeciętny miesięczny zarobek z 20 lat kalendarzowych, tj. z 1962-1965; 1967-1972; 1976; 1978-1982 i 2005-2007 i 2009, przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 50,91. Orzeczono w oparciu o art. 386 § 1 kpc.