Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku A. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 maja 2015 r. sygn. akt VII U 2179/14

o d d a l a apelację.

sygn. akt III AUa 1050/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia
5 września 2014 r. odmówił wnioskodawcy A. N. przeliczenia emerytury, uzasadniając to tym, że nie spełnia on warunków do ustalenia wysokości emerytury według zasad wynikających z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ wniosek
o emeryturę złożył po raz pierwszy w dniu 30 lipca 2008 r. i od dnia 1 lipca 2008 r. pobiera emeryturę.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 26 maja 2015 r. zmienił zaskarżoną przez wnioskodawcę A. N. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 5 września 2014 r. w ten sposób, że ustalił, iż wnioskodawca jest uprawniony do obliczenia emerytury zgodnie z art. 55 w zw.
z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy jako bezsporne w sprawie okoliczności wskazał, że A. N., ur. (...), od dnia 1 lipca 2008 r. uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury i emeryturę tę pobiera. Umowa o pracę z dnia 11 lipca 2007 r. łącząca go z (...) sp. z o.o. w K. została rozwiązana w dniu 31 października 2008 r., a kolejna umowa o pracę została zawarta w dniu 8 grudnia 2008 r. w wymiarze ½ etatu i od tego dnia wnioskodawca był nieprzerwanie zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy aż do dnia 31 maja 2013 r. W dniu 11 sierpnia 2014 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie wysokości emerytury według nowych zasad wynikających z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Zgodnie
z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne
i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego
i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie
z art. 53. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym wykładni przepisu art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ugruntowane jest stanowisko, że ubezpieczony urodzony przed dniem
1 stycznia 1949 r., który osiągnął powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Taki pogląd prawny został wypowiedziany przez Sąd Najwyższy np. w uchwale
z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13, jak również w wyroku z dnia 10 lipca 2013 r. II UK 424/12. W uzasadnieniu powołanych orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że ten sposób wyliczania emerytury zaczął obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009 r., zaś warunek kontynuowania ubezpieczenia i wystąpienia z wnioskiem po 31 grudnia 2008 r. miał umożliwić wyliczenie emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, której podstawę wymiaru stanowi suma składek na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Sąd Najwyższy podkreślił, że brak jest podstaw do uznania, że
z wnioskiem o emeryturę można wystąpić tylko jeden raz. Przepis art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, określający sposób ustalania podstawy wymiaru świadczenia, w sytuacji gdy wcześniej była pobierana "inna" emerytura, pozwala bowiem na przyjęcie, że dopuszcza on kilkakrotne realizowanie się ryzyka emerytalnego. Także utrwalone poglądy judykatury wskazują na to, że emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym, to odrębne rodzaje emerytur, a na emeryturę można przechodzić kilka razy. Także w wyroku z dnia 19 marca 2014 r. I UK 345/13 Sąd Najwyższy stwierdził, że emeryt pobierający emeryturę przyznaną i obliczoną na podstawie dotychczasowych zasad nie może być pozbawiony prawa do ustalenia emerytury korzystniejszej w wyższej wysokości obliczonej według nowych zasad na podstawie art. 26 w związku z art. 55 tej ustawy, jeżeli spełniając warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 kontynuował ubezpieczenie emerytalne i rentowe, oraz z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy wystąpił po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r. Tożsame stanowisko Sąd Najwyższy zajął
w wyroku z dnia 7 listopada 2013 r. II UK 143/13. W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca, ur. (...), powszechny wiek emerytalny osiągnął w dniu
(...)r., spełnił warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, kontynuował zatrudnienie do dnia 31 maja 2013 r., a z wnioskiem o przeliczenie emerytury zgodnie z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wystąpił w dniu 11 sierpnia 2014 r., zatem w ocenie Sądu Okręgowego spełnione zostały wszystkie warunki pozwalające na obliczenie emerytury zgodnie
z art. 26 w zw. z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co prowadzi do zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podnosząc ten zarzut apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania od decyzji z dnia 5 września 2014 r. W uzasadnieniu apelujący wywodził, że niezasadnie Sąd Okręgowy, zmieniając zaskarżoną decyzję, powołał się na pogląd prawny wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13, ponieważ uchwała ta dotyczy zupełnie innego stanu faktycznego, odnosi się bowiem do osób, które kontynuowały ubezpieczenie i nie pobrały wcześniej przyznanej emerytury chociażby za jeden miesiąc. Apelujący podnosił, że ratio legis art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych sprowadza się do umożliwienia wyliczenia wysokości świadczenia na zasadach kapitałowych osobom, które spełniły warunki do emerytury przed dniem 1 stycznia 2009 r., ale kontynuowały ubezpieczenie i nie korzystały
z prawa do emerytury, a więc nie uszczupliły zgromadzonych na koncie składek na ubezpieczenie społeczne. Tym samym skoro wnioskodawca po początkowym zawieszeniu emerytury wcześniejszej, następnie ją pobierał, nie może skorzystać
z obliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K., wnioskodawca A. N. wnosił o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego. Wnioskodawca wywodził, że wprawdzie powołana przez Sąd Okręgowy uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13 rzeczywiście nie odnosi się wprost do osób, które pobierały emeryturę wcześniejszą chociażby przez jeden miesiąc, to jej znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wynika z argumentacji prawnej przedstawionej w jej uzasadnieniu. Niezalenie od tej uchwały istnieje jednak szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, które wprost nawiązują do stanów faktycznych podobnych do tego, który występuje w niniejszej sprawie. Wnioskodawca podkreślił, że ani art. 55 ustawy emerytalno-rentowej, ani inny przepis tej ustawy, nie uzależnia możliwości ustalenia wysokości emerytury według zasad z art. 55 od przyznania lub pobierania wcześniej przyznanej emerytury.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ trafne jest stanowisko Sądu I instancji, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki pozwalające na ustalenie wysokości emerytury według zasad wynikających z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm. zwanej dalej „ustawą emerytalno-rentową”). Wbrew zarzutom apelacji Sąd I instancji nie uchybił przepisom prawa materialnego tj. art. 55 ustawy emerytalno-rentowej, ponieważ do niespornego w sprawie stanu faktycznego właściwie zastosował ten przepis, dokonując jego prawidłowej wykładni znajdującej
w pełni umocowanie w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Ogół okoliczności faktycznych związanych z ubieganiem się przez wnioskodawcę o obliczenie emerytury na podstawie art. 55 ustawy
emerytalno-rentowej jest zasady niesporny i wynika ze zgromadzonych w sprawie dokumentów. A. N., ur. (...), od dnia (...). uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury i emeryturę tę pobiera. Do dnia 31 października 2008 r. wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę
z dnia 11 lipca 2007 r. zawartej z (...) sp. z o.o. w K.,
a w dniu 8 grudnia 2008 r. zawarł kolejną umowę o pracę, w wymiarze ½ etatu, i od tego dnia nieprzerwanie pozostawał w zatrudnieniu do dnia 31 maja 2013 r. Z dniem (...)r. osiągnął powszechny wiek emerytalny, a w dniu (...)r. złożył wniosek o ustalenie wysokości emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalno-rentowej. W świetle takich okoliczności trafnie uznał Sąd I instancji, że wnioskodawca spełnił przesłanki pozwalające na obliczenie emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalno-rentowej, zgodnie z którym ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego
w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. W przepisach ustawy emerytalno-rentowej brak jest oparcia dla stanowiska apelującego, że cytowany wyżej art. 55 znajduje zastosowanie wyłącznie do takich osób uprawnionych do emerytury na podstawie art. 27, które na dzień 31 grudnia 2008 r. nie miały potwierdzonego decyzją statusu emeryta, a przyznanie przed tą datą jakiejkolwiek emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalno-rentowej wyklucza zastosowanie art. 55 w zw. z art. 26 tej ustawy. Ponadto wbrew stanowisku organu rentowego przepis art. 55 ustawy emerytalno-rentowej nie mówi o przyznaniu nowej emerytury, reguluje on bowiem kwestię obliczenia według innych zasad emerytury już nabytej po spełnieniu warunków z art. 27 tej ustawy i przyznanej na wniosek złożony po dniu wskazanym w art. 55. Argumentacja, do której odwołuje się apelujący, nie znajduje uzasadnienia w świetle stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 25 czerwca 2015 r. III UK 198/14 (LEX nr 1790947), gdzie podkreślone zostało, że możliwe jest kilkakrotne uzyskiwanie prawa do emerytury, gdy każdorazowo inne przesłanki decydują o ziszczeniu się ryzyka emerytalnego (np. wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 120/04, OSNP 2005/16/257). Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w przepisie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie chodzi o osoby, które wstrzymywały się
z pobieraniem należnej emerytury, a pogląd o czystym koncie emerytalnym osób zgłaszających wniosek na podstawie art. 55 został obalony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13. W ocenie Sądu Najwyższego zasadnicze znaczenie dla zastosowania art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma utrzymywanie przez osobę w nim określoną statusu osoby ubezpieczonej (art. 4 pkt 13), a status ten zachowują osoby, które przeszły na emeryturę, jeżeli po przyznaniu emerytury podlegają obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym. Oznacza to, że jeżeli dana osoba kontynuowała ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz spełniała warunki ujęte w art. 55, w tym złożyła wniosek o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych po dniu 31 grudnia 2008 r., to emerytura takiej osoby winna zostać wyliczona przy uwzględnieniu art. 55. Kwestia posiadania statusu „ubezpieczonego” była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego także np. w wyroku z dnia 19 marca 2014 r. I UK 345/13 (Lex 1455228), gdzie wyjaśniono, że nabycie statusu emeryta powoduje utratę statusu ubezpieczonego tylko wtedy, gdy po przyznaniu prawa do emerytury emeryt nie podlega obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym. Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 stycznia 2014 r. I UK 411/13 (OSNP 2015/4/56), Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można zasadnie twierdzić, iż osoba kontynuująca zatrudnienie i pozostająca w ubezpieczeniu społecznym z określonego tytułu, nie jest dalej ubezpieczonym tylko dlatego, że wcześniej uzyskała już prawo do emerytury wcześniejszej. Określenia „emeryt”
i „ubezpieczony” tylko definicyjnie są rozłączne, co nie znaczy, że uprawniony do emerytury przestaje być ubezpieczonym, gdy kontynuuje ubezpieczenie emerytalne
i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Sąd Najwyższy podkreślił, że dyspozycja przepisu art. 55 ustawy emerytalno-rentowej odnosi się do ubezpieczonego, który kontynuuje ubezpieczenie emerytalne i rentowe po spełnieniu warunków do powszechnej emerytury. Na gruncie rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie ma także pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13 (OSNP 2013/21-22/257), w której dokonana została pogłębiona analiza przepisu art. 55 ustawy emerytalno-rentowej. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji gdy dopuszczalne jest kilkakrotne przechodzenie na emeryturę, byłoby niezbędne zaznaczenie w art. 55 ustawy, że wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym możliwe jest tylko wówczas gdyby był to pierwszy wniosek o emeryturę (nabycie statusu emeryta). Takiego zastrzeżenia nie ma jednak w treści tego przepisu, co oznacza, że ubezpieczony urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., który osiągnął powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę dopiero po dniu 31 grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Przepis art. 55 ustawy, umożliwiając ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. wyliczenie emerytury w wieku powszechnym według jej art. 26, „zrównuje" w pewnym sensie sytuacje tych osób (urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) z sytuacją osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które (jeśli nabyły prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do tzw. emerytury wcześniejszej) mogą, osiągając powszechny wiek emerytalny złożyć wniosek o ustalenie prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym wyliczanej według art. 24 ustawy emerytalnej. Jeżeli zatem nie może być kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w treści art. 55 ustawy brak zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę w powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o przejście na emeryturę (o nabycie statusu emeryta), przepis ten (art. 55 ustawy emerytalnej) należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008 r. niezależnie od faktu przejścia przez te osoby na emeryturę wcześniejszą lub niższym wieku emerytalnym. Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela przedstawiony w powyższych orzeczeniach pogląd prawny Sądu Najwyższego i nie znajduje żadnych podstaw do jego podważenia. W pełni akceptuje również wyrażany w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że nie jest możliwa utrata uprawnienia do zweryfikowania wysokości długoterminowych świadczeń emerytalnych ustalonych w deklaratoryjnych decyzjach emerytalnych, a zatem emerytura w powszechnym wieku emerytalnym może i powinna być wyliczona równolegle według zasad ustalonych w art. 53
i według nowych zasad wynikających z art. 26 wz. z art. 55 (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2015 r. III UK 198/14 LEX 1790947 i orzecznictwo tam przywołane). W konsekwencji uznaje, że nie tylko uprzednie przyznanie wcześniejszej emerytury, ale i wypłacanie świadczenia emerytalnego, nie było i nie jest przeszkodą do obliczenia emerytury przewidzianej
w art. 27 ustawy emerytalno-rentowej według zaewidencjonowanej składki.

W świetle przedstawionego powyżej ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego dotyczącego wykładni art. 55 ustawy emerytalno-rentowej nie zasługuje na uwzględnienie argumentacja prezentowana przez organ rentowy w toku postępowania przed Sądem I instancji i powtórzona następnie w wywiedzionej apelacji. Sąd I instancji doszedł do trafnego przekonania, że wnioskodawca spełnił przesłanki pozwalające na obliczenie emerytury według zasad wynikających z art. 55 ustawy emerytalno-rentowej. W tym stanie rzeczy skoro zaskarżony wyrok jest trafny i odpowiada prawu, a wywiedziona apelacja nie zawierała usprawiedliwionych zarzutów, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.

Ewa Drzymała Dariusz Płaczek Krzysztof Hejosz