Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Kruszewska (spr.)

Sędziowie: SSA Anna Olszewska

SSA Krzysztof Kwaśniak

Protokolant: Bartłomiej Sarna

na rozprawie rozpoznał sprawę z odwołania R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o składki

na skutek apelacji odwołującego R. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 lipca 2019r. sygn. akt VII U 1159/19

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K..

Krzysztof Kwaśniak Anna Kruszewska Anna O.

Sygn. akt III AUa 1246/19

UZASADNIENIE WYROKU Z 19 WRZEŚNIA 2023 R.

Sąd Apelacyjny w Krakowie rozpoznawał apelację od wyroku Sądu Okręgowego
w K. z 3 lipca 2019 r. sygn. akt VII U 1159/19, oddalającego odwołanie R. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z 3 lipca 2019 r., określającej wysokość zadłużenia odwołującego z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy.

R. S. sprowadzał spór w niniejszej sprawie co do okoliczności podlegania przez niego ustawodawstwu polskiemu w okresie, za który Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. naliczył w zaskarżonej decyzji składki. Podnosił, że od listopada 2013 r. do maja 2016 r., nie tylko prowadził w RP pozarolniczą działalność gospodarczą, ale również wykonywał na Litwie pracę najemną i z tytułu tej ostatniej – na podstawie art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia (Dz. U. UE. 2004.166.l ze zm.) – podlegał ustawodawstwu litewskiemu.

Sąd Okręgowy w Krakowie uznał, że kwestia ustalenia ustawodawstwa właściwego dla spornego okresu, pozostawała poza przedmiotem postepowania. Spór należało ograniczyć wyłącznie co do należności z tytułu składek, stwierdzonych zaskarżoną decyzją organu rentowego. W tym ostatnim zakresie odwołujący podniósł jedynie zarzut przedawnienia, który, w ocenie tamtejszego Sądu, był bezzasadny. Dlatego Sąd nie znalazł podstaw do zmiany decyzji i oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Jednak pomimo takiego stanowiska, sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń na okoliczność procedur, podjętych w związku ze sporem co do wykonywania przez odwołującego pracy na Litwie. Zgodnie z nimi:

- postanowieniem z 5 maja 2015 r. litewska instytucja ubezpieczeniowa ustaliła, że R. S. od 1 lutego 2012 r. do 31 października 2014 r. był bezzasadnie objęty państwowym ubezpieczeniem społecznym, jako pracownik (...) Mars – firmy, która nie prowadziła na Litwie żadnej działalności. Dlatego anulowano zaświadczenie A1, wydane na okres od 1 lutego 2012 r. do 28 lutego 2014 r.
i stwierdzono, że w okresie od 1 lutego 2012 r. do 31 października 2014 r., w którym odwołujący miał wykonywać pracę najemną na rzecz (...) Mars, ma zastosowanie polskie ustawodawstwo z zakresu ubezpieczeń społecznych,

- postanowieniem z 4 sierpnia 2015 r. litewska instytucja ubezpieczeniowa ustaliła, że od 1 listopada 2014 r. do 28 lutego 2015 r. oraz od 1 kwietnia 2015 r., jako osoba zatrudniona w (...) M., odwołujący wykonywał pracę w zakresie niewielkim
w stosunku do działalności pozarolniczej prowadzonej w Polsce i odmówiła wydania mu zaświadczenia A1 za ten okres,

- pismem z 21 lutego 2018 r. litewska instytucja ubezpieczeniowa poinformowała (...) Oddział w K., że wymienione wyżej postanowienia z 5 maja i 4 sierpnia 2015 r., pozostają aktualne. Ponadto podała, że Państwowa Inspekcja Pracy Republiki Litewskiej nie ustaliła, że spółka (...) faktycznie prowadzi na terenie Litwy działalność, dlatego umowy zawarte przez nią z osobami pracującymi samodzielnie na terenie Polski są uznawane za porozumienia fikcyjne.

R. S. zarzucił w apelacji błędne ustalenie, że w spornym okresie podlegał polskiemu ustawodawstwu oraz naruszenie przepisów postępowania poprzez pominięcie zgłaszanych przez niego dowodów. Zwrócił m. in. uwagę, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych oparł swoje stanowisko na wydanych przez litewską instytucję decyzjach, które nie były do niego kierowane. Skutkowało to pozbawieniem go praw do odwołania się.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wniósł o oddalenie apelacji
i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania temu organowi.

O ile należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, że przedmiot zaskarżonej decyzji wykluczał możliwość oceny, czy w stosunku do R. S. prawidłowo ustalono polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych w okresie, za który organ rentowy stwierdził zadłużenie z tytułu składek, to nie sposób uznać, że zarzut, zmierzający do braku podstaw naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy wobec niepodlegania wspomnianym ubezpieczeniom, pozostawał bezprzedmiotowy.

Podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu stanowiło podstawę do naliczenia składek. Spór w tym zakresie powinien był rozstrzygnięty przed wydaniem decyzji albo – przynajmniej równolegle z nią. Tymczasem stan faktyczny w niniejszej sprawie, w stosunku do tego ustalonego przez sąd pierwszej instancji, został uzupełniony w postępowaniu apelacyjnym o okoliczność, że
w stosunku do R. S. nie została wydana decyzja w przedmiocie ustalenia właściwego ustawodawstwa. Natomiast pismem, datowanym na 3 stycznia 2019 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych pouczył ubezpieczonego, że jeśli nie zgadza się on z ustaleniami, dotyczącymi wysokości zadłużenia z tytułu składek za sporny okres, powinien wystąpić z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa w tym czasie lub o wydanie decyzji administracyjnej o podleganiu ubezpieczeniom społecznym.

Co do zasady dla ustalenia podstawy wymiaru należnych składek i ich wysokości nie jest konieczne wydanie decyzji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a płatnik składek powinien samodzielnie dokonać ich obliczenia i uiszczenia. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na terenie Polski podlegają bowiem obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, co rodzi obowiązek opłacania składek z mocy prawa. Jeśli jednak polski przedsiębiorca poinformuje organ rentowy o podjęciu pracy najemnej w innym kraju unijnym, konieczne jest ustalenie właściwego ustawodawstwa na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE Polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72 z późn. zm.). Tutejszy sąd ustalił, że organ rentowy
w stosunku do R. S. rozpoczął procedurę, przewidzianą dla takiego ustalenia, zgodnie z art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania Rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009.284.1). Zakończył ją jednak pismem z 14 lipca 2015 r., skierowanym do ubezpieczonego i litewskiej instytucji ubezpieczeniowej
i ustalającym podleganie ustawodawstwu polskiemu od 1 listopada 2014 r. Stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w kolejnych pismach, kierowanych przez organ litewski (uwzględnionych w stanie faktycznym, ustalonym przez sąd pierwszej instancji) było przez ten ostatni aprobowane.

O ile procedurę koncyliacyjną, przewidzianą w ostatnio wymienionym rozporządzeniu, można było uznać za przeprowadzoną i zakończoną, to należało przyjąć, że uzgodniła ona jedynie stanowisko pomiędzy organami rentowymi Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej. Nie rozstrzygnęła jednak sporu pomiędzy ubezpieczonym a tymi organami. Słusznie apelujący zarzucił, że brak decyzji, ustalającej właściwe ustawodawstwo polskie, zamykał mu drogę do sądowej kontroli zastosowania przepisów unijnych, dotyczących koordynacji w zakresie zabezpieczenia społecznego. Waga podlegania ubezpieczeniom społecznym danego Państwa Członkowskiego, z którym wiąże się ochrona ubezpieczeniowa i prawo do świadczeń, obligowała organ rentowy do wydania decyzji o ustaleniu właściwego ustawodawstwa lub o podleganiu ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U.2023, poz. 1230). Zarzuty, dotyczące tych kwestii nie mogły być bowiem badane (nawet przesłankowo) w niniejszej sprawie (co zresztą zauważył Sąd Okręgowy w Krakowie, choć nie nadał temu odpowiedniej wagi). Dlatego tutejszy sąd uznał, że decyzja, stwierdzająca wysokość zadłużenia była przedwczesna. Spór co do podlegania polskiemu ustawodawstwu i objęcia odwołującego ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnemu, uniemożliwił zbadanie zasadności i prawidłowości zaskarżonej decyzji, określającej wysokość zadłużenia z tytułu składek.

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 477 ^14a k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, jak i poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę do rozpoznania organowi rentowemu, który w pierwszej kolejności winien rozstrzygnąć spór dotyczący podlegania przez R. S. właściwemu ustawodawstwu Państwa Członkowskiego UE.

Krzysztof Kwaśniak Anna Kruszewska Anna Olszewska