Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku E. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 października 2011 r. sygn. akt V U 770/11

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1738/11

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 października 2011 r. Sąd Okręgowy w Kielcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 27 czerwca 2011 r. i przyznał E. J. prawo do emerytury od dnia 14 maja 2011 r. oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na jego rzecz kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca w okresie od 1 sierpnia 1968 r. do 21 kwietnia 1971 r. oraz od 7 maja 1973 r. do 31 maja 1975 r. zatrudniony był w Zakładach (...) w S. na stanowisku ślusarza remontowego utrzymania ruchu w hartowni, galwanizerni, ostrzarni i szlifierni. W okresie od 12 czerwca 1975 r. do 30 października 1982 r. zatrudniony był w Zakładzie (...) Spółka z o.o. w S. na stanowisku ślusarza. Praca w wymienionych okresach polegała na utrzymaniu w ruchu całego parku maszynowego, to jest na remontowaniu obrabiarek typu nożyce gilotynowe do blach, szlifierki, wycinarki do blach, prasy hydrauliczne i mimośrodowe, krawędziarki, urządzenia do odpylania szlifierek, wiertarki, konserwowaniu suwnic i wciągarek. Maszyny remontował na dwóch połączonych ze sobą halach na których się znajdowały. Na hali montował również inne maszyny i polegało to na wywierceniu otworu w betonie, mocowaniu danej maszyny kotwami, poziomowaniu, zalewaniu następnie olejem i uruchomieniu. W dniu 2 stycznia 1969 r. wnioskodawca zdał egzamin przed (...)i otrzymał V kategorię zaszeregowania w zawodzie ślusarza remontu maszyn. Ta sama praca wykonywana była przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze. Wnioskodawca nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Okres jego zatrudnienia wyniósł 28 lat, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych do dnia 31 grudnia 1998 r.

Sąd Okręgowy, powołując się na treść przepisów art. 184 ust. 1 i 2, art. 27 i art. 32 ust. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) uznał odwołanie za zasadne. Przyjął, że zatrudnienie wnioskodawcy w spornych okresach, to jest od 1 sierpnia 1968 r. do 21 kwietnia 1971 r. oraz od 7 maja 1973 r. do 31 maja 1975 r. w Zakładach (...) w S. na stanowisku ślusarza remontowego utrzymania ruchu w hartowni, galwanizerni, ostrzarni i szlifierni oraz od 12 czerwca 1975 r. do 30 października 1982 r. w Zakładzie (...) z.o.o. w S. na stanowisku ślusarza stanowiło pracę w warunkach szczególnych, wskazaną w wykazie A, dział XIV, poz. 25 w zw. z działem III poz. 86 i 78 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.) ujętą jako bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace polegające odpowiednio na obsłudze suwnic i szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych (...). Powyższe znajduje również odzwierciedlenie w wykazie A dział XIV, poz.25, pkt l w związku z działem III poz. 86 i 78 Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 1985 roku, Nr 1-3, poz. l). Ustalając szczegółowy zakres jego obowiązków, Sąd oparł się na zeznaniach ubezpieczonego i świadków, potwierdzonych przez angaże i świadectwa pracy. Istotna jest przy tym faktycznie wykonywana przez niego praca, a nie sama nazwa zajmowanego stanowiska. Podobnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie o sygn. akt II UK 337/03 (OSNP 2004/22/392). Tym samym, okres ten podlega zaliczeniu do stażu pracy ubezpieczonego jako zatrudnienie w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów w/w rozporządzenia. Ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 r. legitymuje się więc wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach i spełnia pozostałe przesłanki, od których zostało uzależnione nabycie prawa do emerytury. Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w cało ści i zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004r. Nr 39 poz. 353 ze zm.), wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący podniósł, że nie uznano zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) w S. jako pracy w warunkach szczególnych, ponieważ stanowisko wymienione w przedłożonym świadectwie pracy w warunkach szczególnych nie jest zgodne z treścią zarządzenia Nr 7 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego. Zgodnie ze świadectwem był on zatrudniony na stanowisku ślusarz, wymienionym w dziale XIV, poz. 16, pkt 1 wykazu „A” załącznika Nr 1 do w/w zarządzenia, podczas gdy we wskazanym dziale i pozycji wykazu „A” zostało wskazane stanowisko mechanik zatrudniony wyłącznie w kanałach remontowych. Ponadto Sąd pierwszej instancji uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy, które już częściowo pokrywają się z okresami uznanymi przez Zakład, to jest od 14 maja 1969 r. do 21 kwietnia 1971 r. i od 7 maja 1973 r. do 31 maja 1975 r., co łącznie daje okres 4 lat i 4 dni. Sąd zaliczył bowiem okresy: od 1 sierpnia 1968 r. do 21 kwietnia 1971 r. (częściowo pokrywa się z okresem uwzględnionym przez ZUS), od 07 maja 1973 r. do 31 maja 1975 r. (całkowicie pokrywa się z okresem uwzględnionym przez ZUS) oraz od 12 czerwca 1975 r. do 30 października 1982 r. (okres którego Zakład nie uwzględnił). Wobec powyższego wnioskodawca nie spełnia ustawowego wymogu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, bowiem zsumowanie w/w okresów nie daje wymaganego okresu zatrudnienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

W rozpoznawanej sprawie podkreślić należy, że jej rozstrzygniecie zależało od ustalenia czy wnioskodawca spełnia przesłanki określone w art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Jednocześnie na mocy art. 184 ust. 1 tejże ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 wymienionej ustawy, przedmiotowa emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 w/w rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Stosownie zaś do § 1 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia, właściwi ministrowie w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2). Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3). Zgodnie z § 4 ust. 1 niniejszego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze bądź w świadectwie pracy (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 638; z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00, OSNPUSiSP 2003 nr 17, poz. 419). Jednocześnie oczywistym jest, że świadectwo pracy czy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Dlatego też w ramach postępowania sądowego Sąd ocenia zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak i zasadność umieszczenia w świadectwie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNP 2000 nr 11, poz. 439). Ponadto przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą zatem wynikać jedynie z przepisów tego kodeksu, przy czym przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i następne k.p.c.) nie zawierają dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Powyższe oznacza, iż okoliczności, od których uzależnione jest prawo do emerytury mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, w tym także zeznaniami świadków czy opiniami biegłych, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 sierpnia 2006 roku, I UK 27/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 235, z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239, z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342 oraz z dnia 14 czerwca 2006 roku, I UK 115/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 257).

Na gruncie niniejszej sprawy, wobec osiągnięcia przez wnioskodawcę wieku 60 lat i posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 25 lat istotną była kwestia posiadania przez niego 15 lat pracy w szczególnych warunkach, przy czym kwestię sporną stanowił okres jego zatrudnienia w Zakładzie (...) Spółka z o.o. w S. w okresach od 12 czerwca do 30 października 1982 r., od 1 października 19985 r. do 17 października 1988 r. oraz od 1 stycznia 1989 r. do 19 czerwca 1989 r.

Ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 11 maja 1999 r. wydanego przez ten Zakład wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w spornym okresie na stanowisku ślusarza w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych, tj. na stanowisku wymienionym w dziale XIV, poz. 12 pkt 4 wykazu A załącznika nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r., a nie jak zostało wymienione w świadectwie – dział XIV, poz. 16 pkt 1 wykazu A tego zarządzenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w warunkach szczególnych to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W spornych okresach wnioskodawca wykonywał prace ślusarza remontowego, co znalazło potwierdzenie w zeznaniach świadków, w dokumentacji znajdującej się w jego aktach osobowych oraz świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wydanym przez pracodawcę. Uwzględniając zasady kwalifikowania danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach, nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że prace ślusarskie, które nie są kwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach, mogą być uznane za prace „przy spawaniu”. To praca przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, uznana została za pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia, o znacznym stopniu uciążliwości, a nie jakakolwiek inna praca składająca się obok pracy spawalniczej na ostateczny rezultat całego procesu produkcyjnego.

Tylko zatem wykonywanie pracy przy spawaniu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy uprawniałoby ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a w niniejszej sprawie nie ma podstaw do takich ustaleń. Nie można też zakwalifikować pracy wnioskodawcy w spornym okresie na stanowisku ślusarza remontowego jako pracy polegającej na wykonywaniu bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz prac budowlano – remontowych i budowlano – remontowych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe są wykonywane prace wymienione w wykazie A, dziale XIV, poz. 25 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

W tej sytuacji wnioskodawca nie legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych i w związku z tym nie spełnia wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.