Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Jurga

Sędziowie: SSA Zygmunt Drożdżejko (sprawozdawca)

SSA Józef Wąsik

Protokolant: Michał Góral

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2025 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa: Syndyka masy upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości

przeciwko: (...) (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 25 maja 2023 r. oraz z dnia 16 czerwca 2023r. sygn. akt IX GC 471/21

1.  zmienia zaskarżone wyroki w ten sposób, że oddala powództwo i zasądza od powoda Syndyka masy upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości na rzecz pozwanego (...) (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 10817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu;

2.  zasądza od powoda Syndyka masy upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości na rzecz pozwanego (...) (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 73 341 zł (siedemdziesiąt trzy tysiące trzysta czterdzieści jeden złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienia od dnia uprawomocnienia się punktu 2 wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I AGa 270/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 25 lutego 2025r.

Pozwem datowanym na dzień 27 maja 2021 roku powód, tj. Syndyk masy upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości (dalej: (...) P.) wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) P. umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 20 stycznia 2020 roku sporządzonej w formie aktu notarialnego, repertorium A numer (...), przez notariusza E. K. w kancelarii notarialnej K. (...) K. notariusze spółka partnerska w K. przy ulicy (...), zawartej pomiędzy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa (dalej: (...) P. (...)) a stroną pozwaną – (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: (...) (...)), przenoszącą prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości J., składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...), z pokrzywdzeniem wierzyciela (...) P.. Powód wymienił wierzytelności, które przysługują (...) P. na dzień wniesienia pozwu. Wskazał, że od (...) P. (...) przysługują masie upadłości następujące wierzytelności:

⚫

zwrot kapitału pożyczki w wysokości 922.355,68 zł udzielonej przez (...) P. spółce (...) na podstawie umowy pożyczki z dnia 18 lipca 2018 roku;

⚫

zwrot odsetek umownych w kwocie 34.417,82 zł należnych (...) P. od (...) P. (...) na podstawie umowy pożyczki z dnia 18 lipca 2018 roku;

⚫

zapłata czynszu najmu powierzchni magazynowej w kwocie 73.615,50 zł na podstawie umowy najmu powierzchni magazynowo – składowej z dnia 1 stycznia 2016 roku;

⚫

zapłata czynszu najmu powierzchni ekspozycyjnej w kwocie 78.412,50 zł na podstawie umowy najmu powierzchni ekspozycyjnej z dnia 1 stycznia 2016 roku;

⚫

zapłata czynszu najmu powierzchni biurowej w kwocie 11.070,00 zł, na podstawie umowy najmu powierzchni biurowej z dnia 13 października 2015 roku, zmienionej aneksem z dnia 1 września 2017 roku;

⚫

zapłata czynszu najmu lokalu użytkowego w kwocie 104.602,86 zł, na podstawie umowy najmu lokalu użytkowego z dnia 1 stycznia 2017 roku;

⚫

opłaty za media i ochronę w kwocie 9.131,72 zł

⚫

opłaty za wodę, energię elektryczną oraz gaz w kwocie 25.187,88 zł

⚫

zapłata czynszu najmu powierzchni w kwocie 15.000,00 zł na podstawie umowy najmu z dnia 1 grudnia 2020 roku.

⚫

zapłata czynszu najmu powierzchni w kwocie 1.500,00 zł na podstawie umowy najmu z dnia 1 grudnia 2020 roku zmienionej aneksem z dnia 1 marca 2021 roku;

⚫

zapłata kwoty 29.520,00 zł tytułem wynagrodzeń za świadczone usługi rachunkowe przez (...) P. na rzecz (...) P. (...) na podstawie umowy o usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych z dnia 1 kwietnia 2016 roku, zmienionej aneksem z dnia 1 listopada 2016 roku.

Powód wniósł także o zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia co do zapłaty. W uzasadnieniu powództwa wskazano, że (...) P. jest wierzycielem Spółki (...) na łączną kwotę 1.304.813,96 zł. Jedną z wierzytelności (...) P. była umowa pożyczki z dnia 18 lipca 2018 roku. Na podstawie niniejszej umowy (...) P. przekazała spółce (...) kwotę 2.083.333,33 zł z czego spłacone zostało 1.090.977,65 zł. Pozostała niespłacona kwota pożyczki wyniosła 922.355,68 zł oraz 34.417,82 zł tytułem odsetek od udzielonej pożyczki. Powód wskazał też, że (...) P. wynajmowała i wynajmuje spółce (...) powierzchnie magazynowe, ekspozycyjne, biurowe oraz halę produkcyjną. Z tytułu czynszu za wskazane wyżej powierzchnie (...) P. (...) zalegała na dzień pozwu na kwotę 284.200,86 zł. Powód podniósł również, że (...) P. (...) nie zapłaciła także opłat za media, ochronę, wodę, gaz oraz energię elektryczną w wysokości 34.319,60 zł, a także wynagrodzenia za świadczone przez (...) P. usługi rachunkowe w wysokości 29.520 zł. W dalszej części pozwu powód wskazał, że w dniu 20 stycznia 2020 roku (...) P. (...) zawarła ze stroną pozwaną – (...) (...) umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji z dnia 20 stycznia 2020 r. na mocy której (...) P. (...) przeniosła na rzecz (...) (...) prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości J.. Powód wskazał też, że dłużnik powoda, tj. (...) P. (...) znajdował się w stanie niewypłacalności i wyzbywając się składnika swojego majątku wartego 8.500.000 zł uniemożliwił powodowi oraz innym wierzycielom uzyskanie zaspokojenia swoich wymagalnych wierzytelności o czym osoby reprezentujące dłużną spółkę miały mieć świadomość, powodując tym samym niewypłacalność spółki. Powód podkreślił, że skład osobowy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest tożsamy ze składem osobowym komplementariusza (...) P. (...). Powód wskazał także, że strona pozwana wiedziała o fakcie posiadania przez (...) P. (...) licznych wierzycieli oraz o skutku w postaci pogłębienia stanu niewypłacalności spółki. Strona pozwana bowiem poza udzieleniem pożyczki, zajmowała się doradztwem w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej i (...) spółkami (...). Stronie pozwanej została też udostępniona dokumentacja finansowa strony powodowej oraz (...) P. (...) w ramach prowadzonej korespondencji e-mail. Co więcej, zdaniem syndyka, strona pozwana uzyskała nieuzasadnioną korzyść majątkową na podstawie przedmiotowej umowy, ponieważ nieruchomość warta była 8.500.000 zł netto i stanowiła zabezpieczenie pożyczki udzielonej na kwotę 3.965.517,24 zł. Opisane powyżej roszczenie powód oparł na podstawie art. 527 kodeksu cywilnego. Jednocześnie z pozwem, powód złożył wniosek o udzielenia zabezpieczenia roszczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez (...) (...) prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości J., składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w B., do czasu wydania prawomocnego wyroku w niniejszej sprawie.

Pismem datowanym na dzień 29 lipca 2021 roku (k. 206 i n.) strona pozwana odpowiedziała na pozew, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu. Strona pozwana przyznała, że zawarła w dniu 20 stycznia 2020 roku ze spółką (...) umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...). Zabezpieczenie to wynikło z umowy pożyczki nr (...), na mocy której strona pozwana udzieliła powyższej spółce kwotę 3.965.517,24 zł, celem spłaty zobowiązania bankowego w (...) Bank (...) w K.. Co więcej strona pozwana wskazała, że w chwili zawierania umowy przewłaszczenia nie miała wiedzy na temat umowy pożyczki z dnia 18 lipca 2018 roku oraz na temat wszystkich załączonych do pozwu umów najmu. Strona pozwana zarzuciła też, że nie mogła przewidzieć wierzytelności, które powstaną po dniu 20 stycznia 2020 roku, a wszystkie faktury załączone do pozwu datowane są od września 2020 roku do marca 2021 roku. Faktury te dotyczyły czynszu oraz odsetek, które nie były wymagalne w dniu 20 stycznia 2020 roku, co sprawia, że strona pozwana nie mogła mieć świadomości w ich zakresie. Strona pozwana podkreśliła też, że w bilansie (...) P. (...) według stanu na dzień 30 września 2019 roku złożonego wraz z wnioskiem o udzielenie pożyczki, po stronie pasywów nie widnieją żadne zobowiązania z tytułu pożyczek czy kredytów od jednostek powiązanych. Co więcej, zdaniem strony pozwanej, załączone wydruki opisane jako „bilans (...) Sp. z o.o. Sp. k” nie zawierają żadnych podpisów zatem nie mogą mieć waloru dokumentu i stanowić dowodu istnienia czy uznania przez dłużnika zobowiązań. Dalej strona pozwana zarzuciła powodowi, że nie udowodnił wierzytelności, na które powoływał się w pozwie. Zdaniem strony pozwanej, fakt podpisania umowy pożyczki nie jest tożsamy z jej wypłatą i powstaniem wierzytelności. Strona pozwana podkreśliła też, że brak przedłożenia wyliczenia odsetek od udzielonej pożyczki, faktur za wszystkie okresy odsetkowe oraz potwierdzeń przelewów, a także umieszczenia podstawowych zapisów w umowie pożyczki wskazywać może na pozorność i możliwość kreowania przez spółki powiązane fikcyjnych zobowiązań, celem wzajemnych wewnętrznych rozliczeń. Strona pozwana zarzuciła powodowi, że nie wykazał jej wiedzy o świadomości pokrzywdzenia umową przewłaszczenia na zabezpieczenie spółki (...) P. W dalszej kolejności strona pozwana zaprzeczyła twierdzeniu powoda, jakoby wskutek zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z (...) P. (...) doszło do pokrzywdzenia (...) P.. Wskazała też, że umowa ta miała na celu wyłącznie uzyskanie zabezpieczenia na majątku pożyczkobiorcy adekwatnego do kwoty udzielonej pożyczki. Strona pozwana podkreśliła, że umowa ta nie miała charakteru odpłatnego i nie miała na celu wyzbycia się składnika majątkowego, a cel w postaci zabezpieczenia wierzytelności nie świadczy o jej odpłatności. Zgodnie z zapisami umowy strona pozwana była tylko właścicielem fiducjarnym i po zaspokojeniu swojej wierzytelności strona pozwana miała obowiązek zwrotu różnicy między ceną sprzedaży a swoją wierzytelnością. Zdaniem strony pozwanej umowa ta wykluczała możliwość odniesienia przez stronę pozwaną korzyści majątkowej. Co więcej strona pozwana zaprzeczyła, aby miała wiedzę o możliwości pokrzywdzenia wierzycieli w chwili zawierania umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, a także że nie utrzymywała stałych relacji gospodarczych z (...) P. przed rozpoznaniem wniosku pożyczkowego. Strona pozwana wskazała, że pożyczka była udzielona wyłącznie (...) P. i to tylko z tą spółką prowadziła korespondencję e-mail. Zaprzeczyła, aby świadczyła jakiekolwiek usługi doradcze. Strona pozwana zanegowała także jakoby na skutek zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie uzyskała korzyść majątkową, ponieważ jej zdaniem jest to niemożliwe. Dalej strona pozwana stwierdziła, że nie każda będąca przedmiotem skargi pauliańskiej czynność prawna powodująca zmniejszenie majątku dłużnika może być uznana za krzywdzącą wierzycieli. Ponieważ (...) P. (...) uzyskała pożyczkę, będącą causą zabezpieczenia, uzyskała ona odpowiedni ekwiwalent, co ma prowadzić do uznania tej czynności za niekrzywdzącą wierzycieli. Pismem datowanym na dzień 23 września 2021 r. (k. 307 i n.) powód ustosunkował się do twierdzeń strony pozwanej, podtrzymując jednocześnie dotychczasowe stanowisko w sprawie. Odnośnie do zarzutu nieistnienia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawartej pomiędzy (...) P. a (...) P. (...). Powód podkreślił, że strona pozwana nie kwestionowała autentyczności przedmiotowej umowy. Kolejno wskazała też na adnotacje naniesione na treść faktur VAT, które jej zdaniem, należy zinterpretować jako niewłaściwe uznanie długu przez (...) P. (...). Powód przedstawił także potwierdzenia przelewów, które także jej zdaniem powinny być potraktowane jako niewłaściwe uznanie długu względem spółki (...). Kolejno powód odniósł się do zarzutu nieistnienia niektórych z wierzytelności w dniu podjęcia kwestionowanych czynności. Zdaniem powoda jest to kwestia irrelewantna z punktu widzenia niniejszego postępowania. Wskazał też na dopuszczenie przez orzecznictwo sądowe możliwości objęcia ochroną w trybie skargi pauliańskiej wierzytelności przyszłej, która w momencie podejmowania działania z pokrzywdzeniem wierzycieli jeszcze nie istniała. Powód wskazał też na pokrzywdzenie wierzycieli przez dokonanie spornej umowy, pogłębiające tym samym stan niewypłacalności spółki (...). Zdaniem powoda wyjęcie z majątku spółki składnika majątkowego wartego 8.500.000,00 zł bez uzyskania świadczenia ekwiwalentnego musiało pogłębić stan niewypłacalności. Powód zwrócił nadto uwagę na znajomość sytuacji majątkowej przez stronę pozwaną, która przed udzieleniem pożyczki dokonała dokładnego badanie sytuacji finansowej spółki. Powód podtrzymał też tezę o pozostawaniu w stałych stosunkach gospodarczych pomiędzy (...) P. (...) i stroną pozwaną. Kolejnym aspektem podkreślonym przez powoda jest nieodpłatny charakter kwestionowanej czynności, co zgodnie z art. 528 kodeksu cywilnego, ma prowadzić do zwolnienia powoda od wykazania przesłanki świadomości strony pozwanej o pokrzywdzeniu wierzycieli (...) P.. Powód zakwestionował też tezę, jakoby z uwagi na nieodpłatny charakter umowy strona pozwana nie osiągnęła żadnej korzyści majątkowej, wskazując na irrelewantność nieodpłatnego charakteru w kontekście oceny czy dana czynność przyniosła osobie trzeciej korzyść w rozumieniu konstrukcji skargi pauliańskiej.

Wyrokiem z dnia 25 maja 2023r. Sąd Okręgowy w Krakowie uznał za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 20 stycznia 2020 roku sporządzoną w formie aktu notarialnego, repertorium A numer (...), przez notariusza E. K. w kancelarii notarialnej K.&K. notariusze spółka partnerska w K., zawartą pomiędzy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. a (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., na mocy której (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. przeniosła na rzecz (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości J., składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...) (I); zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku tytułem zwrotu kosztów postępowania (II); zasądził od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 65.241,00 zł (sześćdziesiąt pięć tysięcy dwieście czterdzieści jeden złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu od poniesienia której powód był zwolniony z urzędu (III).

Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił następujący stan faktyczny:

Bezspornym między stronami były:

⚫

fakt zawarcia w dniu 20 stycznia 2020 roku umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...) pomiędzy stroną pozwaną a (...) P. (...),

⚫

fakt, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 20 stycznia 2020 roku miała charakter fiducjarny, a więc była czynnością prawną nieodpłatną,

⚫

udzielenie w dniu 30 kwietnia 2019 roku przez stronę pozwaną pożyczki,

⚫

ogłoszenie upadłości (...) P. przez Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z dnia 5 stycznia 2021 r., w sprawie o sygn. akt (...),

⚫

wartość rynkowa przewłaszczonej nieruchomości położonej w miejscowości J. określona na kwotę 8.500.000 zł.

Ponadto Sąd Okręgowy ustalił, że:

(...) P. jest wierzycielem spółki (...), która to spółka posiada długi wobec masy upadłości (...) P. w upadłości w łącznej kwocie 1.304.813,96 zł. Wierzytelności te wynikają z umowy pożyczki z dnia 18 lipca 2018 roku, na mocy której (...) P. przekazała (...) P. (...) środki pieniężne w łącznej kwocie 2.083.333,33 zł, z czego kwota 1.090.977,65 zł została spłacona przez (...) P. (...). (...) P. wynajmowała oraz wynajmuje spółce (...) powierzchnie magazynowe, ekspozycyjne, biurowe oraz halę produkcyjna. Z tytułu powyższych wynajmów (...) P. otrzymywała i otrzymuje czynsz. Należna kwota czynszu z tytułu nieopłaconego przez dłużnika czynszu najmu wskazanych powierzchni wynosiła na dzień wniesienia pozwu 284.200,86 zł. (...) P. (...) zalega także z zapłatą opłat za media, ochronę, wodę, gaz oraz energię elektryczną w łącznej kwocie 34.318,60 zł. (...) P. (...) zalega także z zapłatą kwoty 29.520 zł tytułem wynagrodzenia za świadczone przez (...) P. usługi rachunkowe. Przed ogłoszeniem upadłości (...) P., zarówno spółkę (...), jak i (...) P. (...) reprezentował J. P. jako osoba uprawniona do reprezentacji komplementariusza tych spółek. Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z dnia 5 stycznia 2021 r., w sprawie o sygn. akt (...) ogłosił upadłość (...) P. i wyznaczył na osobę syndyka doradcę restrukturyzacyjnego P. L.. W dniu 20 stycznia 2020 roku (...) P. (...) zawarła ze stroną pozwaną umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji z dnia 20 stycznia 2020 roku sporządzone w formie aktu notarialnego, repertorium A numer (...), przez notariusza E. K. w kancelarii notarialnej K.&K. notariusze spółka partnerska w K., na mocy której (...) P. (...) przeniosła na rzecz (...) (...) prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości J., składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...). Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt (...) oddalił wniosek (...) P. (...) o ogłoszenie upadłości spółki z uwagi na brak środków potrzebnych do przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Wartość nieruchomości położonej w miejscowości J., składająca się z działek numer (...), objęta księgą wieczystą nr (...), wynosiła 8.500.000 zł netto i stanowiła zabezpieczenie pożyczki jaką strona pozwana udzieliła spółce (...) w kwocie 3.965.517,24 zł. Stronę pozwaną oraz (...) P. łączyły stosunki gospodarcze. Strony prowadziły korespondencję mailową. (...) P. oraz (...) P. (...) udostępniały stronie pozwanej dokumenty w ramach prowadzonej przez nich korespondencji mającej na celu zawarcie umowy pożyczki.

Ocena dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy:

Powyższy stan faktyczny ustalono w przeważającej mierze na podstawie dokumentów zaoferowanych przez strony, w tym umów, faktur, wiadomości e-mail, a w szczególności sprawozdania nadzorcy sądowego D. W., sygn. akt (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w B.. Dokumenty te Sąd uznał za w pełni wiarygodne i nie budzące wątpliwości. Dodatkowo Sąd dokonał ustaleń na podstawie zeznań świadków Z. M., G. B., A. G. i J. P., które miały charakter spójny oraz logiczny. Powyższe zeznania zasługują co do zasady na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo okazało się w całości uzasadnione. W niniejszej sprawie powód – tj. Syndyk masy upadłości (...) P. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości - domagał się uznania umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jako bezskuteczną w stosunku do masy upadłości. Swoje roszczenie oparł na skardze pauliańskiej, uregulowanej w art. 527 i n. kodeksu cywilnego. Skarga pauliańska jest instrumentem prawnym służącym do uchronienia wierzycieli przed sytuacjami, w których ich dłużnik „ucieka” z majątkiem w celu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli. Niniejsza ucieczka polega na przeniesieniu własności składników majątkowych na osobę trzecią, co sprawia, że egzekucja z prywatnego majątku dłużnika byłaby niemożliwa. Panaceum na niniejszy stan rzeczy od czasów rzymskich stanowi instytucja skargi paulińskiej, która w polskim systemie prawnym pozwala na uznanie czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do wierzycieli. Wspominania bezskuteczność względna jest specyficzną formą wadliwości czynności prawnych, polegająca na podważeniu skuteczności czynności prawnej jedynie w stosunku do skarżącego wierzyciela. Natomiast w przypadku innych uczestników obrotu czynność ta wywołuje wyrażone w niej skutki prawne. Skarga pauliańska jest wyjątkiem od zasady względnej skuteczności praw obligacyjnych i ingeruje w skuteczność umowy zawartej między dłużnikiem a osobą trzecią. Z tego powodu konieczna jest ścisła wykładnia przepisów i przesłanek skargi pauliańskiej. Aby sąd mógł zastosować instytucję skargi pauliańskiej dłużnik musi dokonać ważnej czynności prawnej; czynność ta musi krzywdzić wierzyciela; osoba trzecia musi uzyskać korzyść majątkową; dłużnik musi być świadomy pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania czynności; osoba trzecia musi być świadoma pokrzywdzenia wierzyciela lub mieć możliwość uzyskania takiej świadomości przy zachowaniu przez nią należytej staranności; wierzyciel musi żądać uznania danej czynności za bezskuteczną wobec jego. Wymienione wcześniej przesłanki mogą ulec modyfikacji, jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie. W takiej sytuacji niekonieczne będzie udowodnienie przesłanki świadomości pokrzywdzenia wierzyciela lub możliwość uzyskania takiej świadomości przy zachowaniu należytej staranności przez osobę trzecią (art. 528 kodeksu cywilnego). Dlatego pierwszym aspektem, który należało przeanalizować w niniejszej sprawie pozostawała kwestia istnienia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawartej między (...) P. i(...) P. (...). Pomimo twierdzeń strony pozwanej, zgodnie z którymi umowa pożyczki uregulowana w art. 720 kodeksu cywilnego jest umową realną, a więc dla powstania wierzytelności konieczne jest podpisanie umowy i wypłata pożyczki, nie należy się zgodzić z niniejszą tezą. Artykuł 720 kodeksu cywilnego stanowi, że przez pożyczkę dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z treści powyższego przepisu nie sposób wywieść realnego charakteru umowy pożyczki, co więcej patrząc na jego treść widać, że pożyczkodawca i pożyczkobiorca „zobowiązuje się”, co wskazuje na konsensualny charakter umowy pożyczki. Niniejszy pogląd ma wyraz także w orzecznictwie, przykładowo w wyroku z dnia 6 maja 2022 r., sygn. akt II CSK 185/22, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że „ Zgodnie z art. 720 § 1 KC przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w prawie polskim ma charakter konsensualny, a nie realny (jak miało to miejsce w prawie rzymskim w odniesieniu do mutuum), stąd też dla jej dojścia do skutku i ważności nie ma znaczenia wydanie przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy. Co więcej, skutkiem zawarcia umowy pożyczki nie jest przeniesienie przez biorącego pożyczkę własności oznaczonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku na pożyczkobiorcę, lecz powstanie zobowiązania dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego pożyczkę. Przeniesienie na własność biorącego pożyczkę jest dopiero wykonaniem ciążącego na dającym pożyczkę zobowiązania wynikającego z zawartej umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2015 r., V CSK 448/14).” Z powyższego wynika, że dla ważności umowy pożyczki konieczne jest złożenie dwóch zgodnych oświadczeń woli w formie, co najmniej dokumentu, ponieważ sporna wierzytelność w niniejszej sprawie przekraczała kwotę 1.000 złotych. Z materiału dowodowego wynika, że oświadczenia woli zostały złożone w formie pisemnej, dlatego umowa pożyczki była ważna i skuteczna. Co więcej z punktu widzenia niniejszej sprawy, jak słusznie podniósł powód, kwestia istnienia wierzytelności nie jest istotna, bowiem możliwym jest domaganie się ochrony na gruncie skargi pauliańskiej wierzytelności, które jeszcze nie powstały. Natomiast pierwsza przesłanka z art. 527 kodeksu cywilnego to istnienie ważnej czynności prawnej, a nie wierzytelności. Odnośnie niniejszej tezy, jak wskazał powód, przytoczyć należy wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 6 kwietnia 2016 roku, sygn. akt I ACa 235/16 „(…) Zaskarżenie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika jest możliwe, jeżeli dłużnik w chwili dokonywania czynności zdawał sobie sprawę albo przynajmniej mógł zdawać sobie sprawę przy zachowaniu należytej staranności, że będzie odpowiadał w przyszłości za dług i dokonał czynności w celu pokrzywdzenia wierzyciela. Bez znaczenia jest to, czy dłużnik wiedział, kto będzie wierzycielem, jaki będzie rozmiar wierzytelności czy też kiedy dokładnie powstanie wierzytelność (…)”. Należy też zwrócić uwagę za Sądem Najwyższym na funkcje skargi pauliańskiej. W wyroku z dnia 29 czerwca 2004 roku, sygn. akt II CK 367/03 gdzie Sąd Najwyższy wskazał, że „ (…) Skarga pauliańska pełni również funkcję prewencyjną. Można z nią wystąpić jeszcze przed powstaniem chronionej wierzytelności (…)”. Kolejnym aspektem niniejszej sprawy jest przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela przez czynność prawną. Zgodnie z art. 527 § 2 kodeksu cywilnego czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeśli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w większym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Niewypłacalności na gruncie skargi pauliańskiej nie należy utożsamiać z definicjami wynikającymi z innych ustaw, jak przykładowo art. 11 prawa upadłościowego. Dlatego w rozumieniu kodeksu cywilnego, za ogólnym znaczeniem terminu w języku ogólnym, niewypłacalność oznacza aktualny brak możliwości wywiązania się z ciążących na dłużniku zobowiązań. W niniejszym stanie faktycznym spółka (...) już przed dokonaniem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie była niewypłacalna. Świadczy o tym między innymi oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak środków finansowych do przeprowadzenia postępowania, które miało miejsce w dniu 9 kwietnia 2021 roku, a więc przed zawarciem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Dlatego też stwierdzić należy, że czynność ta nie doprowadziła do niewypłacalności, ale powiększyła stan niewypłacalności przez zwiększenie istniejącej dysproporcji między majątkiem dłużnika a wysokością jego zobowiązań. Jeżeli chodzi o świadomość dłużnika o pokrzywdzeniu wierzyciela, to nie sposób uznać, że komplementariusz (...) P. (...) nie wiedział, że czynność może pokrzywdzić (...) P., ponieważ składy zarządów obu (...) były tożsame. Co istotne dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli w sytuacji, gdy w chwili dokonania czynności prawnej zdaje sobie sprawę, że wskutek jej dokonania może stać się niemożliwym lub utrudnionym zaspokojenie się wierzycieli z jego majątku. Dla oceny działania dłużnika w tym zakresie nie jest istotny zamiar pokrzywdzenia wierzycieli, lecz wystarcza świadomość możliwości wywołania w stosunku do ogółu wierzycieli bezskuteczności ich zaspokojenia. Nie sposób jest więc twierdzić, że tożsame składy zarządów w postaci osoby J. P. nie miały wiedzy o długach (...) P. (...) i skutkach umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie dla wierzycieli (...) P.. Tak więc zarząd musiał mieć świadomość, że przeniesienie nieruchomości przez dłużnika w powyższych okolicznościach, bez wątpienia pogłębi stan niewypłacalności dłużnika. Znał on bowiem sytuację finansową obu (...), wiedział jakie są ich aktywa i miał świadomość, że może pokrzywdzić wierzycieli zbywając najważniejszy składnik majątkowy (...) P. (...). Jeżeli chodzi o świadomość osoby trzeciej, a więc (...) (...), to zgodnie z treścią art. 528 kodeksu cywilnego, w wypadku gdy czynność prawna skutkuje uzyskaniem korzyści majątkowej bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W trakcie postępowania podkreślonym przez strony zostało, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest czynnością prawną nieodpłatną. W rozumieniu powyższego przepisu korzyścią majątkową bezpłatną jest każde przysporzenie, jeżeli osoba, która dokonała tego przysporzenia, nie otrzymała w zamian korzyści majątkowej stanowiącej jego ekwiwalent. Natomiast korzyść majątkową definiować można zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1999 roku, sygn. akt I CKN 287/98, gdzie sąd wskazał, że „ Do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wystarczy wskazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli.” Większość czynności fiducjarnych, dokonywanych w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności, stanowi właśnie czynności nieodpłatne. Cel niniejszej umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w postaci zabezpieczenia określonej wierzytelności (tak zwana causa cavendi, której istnienie nie jest w pełni akceptowane w doktrynie) nie stanowi o odpłatności przeniesienia własności. Z powyższego wynika prawidłowy wniosek stron o uznaniu niniejszej czynności za nieodpłatną, a co za tym idzie wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby strona pozwana nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Z powyższych względów orzeczono jak w punkcie I wyroku. O kosztach procesu orzeczono w pkt. II wyroku na podstawie art. 98 § 1, 1 ^{( 1)} i 3 kodeksu postępowania cywilnego zasądzając od strony pozwanej jako przygrywającego na rzecz powoda kwotę 10.817 zł, na którą składają się kwoty:

⚫

10.800 zł tytułem wynagrodzenia dla fachowego pełnomocnika – stosownie do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz

⚫

17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (por. rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 12 marca 2003 r., sygn. akt III CZP 2/03, opubl. w Prok. i Pr. 2003/9/30, zgodnie z którym do kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) strony reprezentowanej przez adwokata podlega zaliczeniu wydatek poniesiony przez nią w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika.

W punkcie III wyroku należało – zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - zasądzić od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 65.241 zł, tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu albowiem powód – Syndyk – w związku z regulacją art. 132 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe – nie ponosi opłat sądowych w związku z czym nie uiścił opłaty od pozwu w niniejszej sprawie.

W dniu 6 czerwca 2023 roku Sąd Okręgowy w Krakowie wydał wyrok uzupełniający wyrok z dnia 27 maja 2023r. w ten sposób, że uzupełnił punkt I wyroku z dnia 25 maja 2023 roku w ten sposób, że uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 20 stycznia 2020 roku sporządzoną w formie aktu notarialnego, repertorium A numer (...), przez notariusza E. K. w kancelarii notarialnej K.&K. notariusze spółka partnerska w K., zawartą pomiędzy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. a (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., na mocy której (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. przeniosła na rzecz (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości J., składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...), celem ochrony wierzytelności przysługujących (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w upadłości względem (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w J. w kwocie:

⚫

956.773,50 zł wynikającej z umowy pożyczki z dnia 18 lipca 2018 r.,

⚫

349.556,15 zł stwierdzonej fakturami VAT o nr:

1  nr (...) z dnia 30 września 2020 r. opiewającą na kwotę 64.206,00 zł,

2  nr (...)z dnia 30 października 2020 r.opiewającą na kwotę 64.206,00 zł,

3  nr (...) z dnia 30 listopada 2020 r. opiewającą na kwotę 64.206,00 zł,

4  nr (...)z dnia 8 października 2020 r.opiewającą na kwotę 52.301,43 zł,

5  nr (...) z dnia 3 listopada 2020 r.opiewającą na kwotę 52.301,43 zł,

6  nr (...) z dnia 15 października 2020 r.opiewającą na kwotę 2.541,76 zł,

7  nr (...)z dnia 19 listopada 2020 r. opiewającą na kwotę 2.644,91 zł,

8  nr (...)z dnia 11 grudnia 2020 r. opiewającą na kwotę 2.624,68 zł,

9  nr (...) z dnia 7 stycznia 2021 r. opiewającą na kwotę 2.836,06,

10  nr (...) z dnia 15 października 2020 r.opiewającą na kwotę 5.826,96 zł,

11  nr (...) z dnia 19 listopada 2020 r. opiewającą na kwotę 5.790,49 zł,

12  nr (...) z dnia 11 grudnia 2020 r. opiewającą na kwotę 6.862,37 zł,

13  nr(...) z dnia 13 stycznia 2020 r. opiewającą na kwotę 6.706,06 zł,

14  nr (...)z dnia 29 grudnia 2020 r. opiewającą na kwotę 5.000,00 zł,

15  nr (...)z dnia 29 stycznia 2021 r. opiewającą na kwotę 5.000,00 zł,

16  nr (...)z dnia 26 lutego 2021 r. opiewającą na kwotę 5.000,00 zł,

17  nr(...) z dnia 29 marca 2021 r. opiewającą na kwotę 1.500,00 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Artykuł 351 §1 k.p.c. przewiduje możliwość uzupełnienia wyroku na wniosek strony, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu. Należy zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 stycznia 2017 r. (I ACa 746/16), że oczywistym w świetle regulacji normujących roszczenie pauliańskie, jest, że wyrok ubezskuteczniający umowę (…)dotyczył tylko ściśle w nim określonej wierzytelności, objętej planem podziału masy upadłości. Wyrok ten nie daje powodowi podstaw do egzekwowania z przedmiotu ubezskutecznionej umowy sprzedaży innej wierzytelności niż w nim opisana, a tym bardziej żądania zapłaty innej wierzytelności. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny
w Warszawie w uzasadnieniu do wyroku z dnia 15 listopada 2017 r. (I ACa 1389/16), stwierdzając, że skutkiem orzeczenia wydanego na podstawie art. 527 KC jest bezskuteczność czynności prawnej w zakresie ściśle określonej wierzytelności. Oznacza to konieczność
jej wskazania w wyroku uwzględniającym powództwo. Ponieważ tut. Sąd w wyroku z dnia 25 maja 2023 r., zapadłym w niniejszej sprawie, nie wskazał ściśle określonych wierzytelności powoda – w związku z wniesionym wnioskiem, wyrok należało uzupełnić.

Apelacja pozwanego:

Pozwany zaskarżył oba wyroki w całości. Wniósł o ich zmianę i oddalenie powództwa ewentualnie wniósł o uchylenie wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i zasądzenie kosztów.

Zaskarżonym wyrokom zarzucono

1.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 528 § 1 k. c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż umowa przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie jest czynnością rozporządzającą pod tytułem darmym, przy jednoczesnym podważeniu istnienia causa cavenditej umowy, co doprowadziło w zasadzie do nierozpoznania przez Sąd I instancji przez to, że sąd ten nie dokonał oceny spełnienia pozostałych przesłanek niezbędnych do uwzględnienia skargi pauliańskiej,

2.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 527 § 1-2 k. c. poprzez:

a)  uwzględnienie powództwa mimo braku wykazania przesłanek skargi pauliańskiej, w tym Powód zwłaszcza nie wykazał istnienia wierzytelności, których ochrony się domaga oraz nie zostało wykazane, by Pozwany odniósł korzyść wskutek zawarcia umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, oraz by wskutek zawarcia tej umowy doszło do niewypłacalności dłużnika Powoda, bądź zwiększenia jego niewypłacalności,

b)  brak rozstrzygnięcia, czy wierzytelności, których ochrony żąda Powód faktycznie istnieją i bezpodstawne uznanie, iż kwestia istnienia wierzytelności w niniejszej sprawie nie jest istotna, bowiem możliwym jest domaganie się ochrony na gruncie skargi pauliańskiej takich wierzytelności, które jeszcze nie powstały, co doprowadziło do uwzględnienia powództwa, mimo iż Powód nie wykazał istnienia wierzytelności, których ochrony się domaga,

c)  brak przeprowadzenia analizy, czy w dniu zawarcia umowy przewłaszczenia spółka (...) sp. z o.o. sp.k. była niewypłacalna w rozumieniu art. 527 k.c oraz czy zawarcie umowy przewłaszczenia doprowadziło, bądź mogło doprowadzić do stanu niewypłacalności tej spółki, w sytuacji kiedy z samego faktu, że 15 miesięcy po zawarciu umowy przewłaszczenia sąd oddalił wniosek upadłościowy z powodu ubóstwa masy upadłości (w szczególności płynnych środków potrzebnych w początkowej fazie postępowania upadłościowego) nie można wywieść wniosku, że 15 miesięcy wcześniej dłużnik był niewypłacalny i to w rozumieniu art. 527, a nie wg przepisów Prawa Upadłościowego (które wiążą sąd upadłościowy), zaś gdyby Sąd prawidłowo zastosował powyższy przepis i przeprowadził analizę niewypłacalności doszedłby do wniosku, że wskutek zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenia spółka nie stała się niewypłacalna, ani niewypłacalna w wyższym stopniu, niż przed dokonaniem czynności,

3.  nierozpoznanie istoty sprawy przejawiające się w potraktowaniu przez Sąd I instancji niniejszej sprawy jak skargi pauliańskiej wniesionej przez syndyka w trybie ustawy Prawo Upadłościowego, której przedmiotem jest czynność upadłego, a w takich przypadkach jest szereg domniemań, z których korzysta syndyk; dlatego Sąd I Instancji pierwotnie w wyroku głównym nie określił wierzytelności podlegających ochronie i stwierdził bezskuteczność wobec masy upadłości; jednakże niniejsza sprawa nie dotyczy czynności upadłego tylko czynności osoby trzeciej, a to skłania ku wnioskowi, że Sąd Instancji w zasadzie nie rozpoznał istoty sprawy,

4. naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez:

a)  uznanie, iż Powód wykazał istnienie wierzytelności z umowy pożyczki z dnia 18.07.2018 r., w sytuacji kiedy istnienie wierzytelności z tej umowy Sąd I instancji ustalił wyłącznie w oparciu o samą umowę pożyczki oraz zeznania świadków (bez doprecyzowania, o których konkretnie świadków chodzi), w sytuacji kiedy z umowy pożyczki wynika jedynie zobowiązanie do przeniesienia na własność pożyczkobiorcy określonej ilości pieniędzy, a do powstania wierzytelności z tytułu zwrotu pożyczki konieczne było ponadto udowodnienie wykonania tego zobowiązania, czemu Powód nie sprostał,

b)  uznanie, iż zeznania świadków potwierdzają, że pożyczka z dnia 18.07.2018 r. została wypłacona, w sytuacji kiedy z zeznań świadków nie wynika, że pożyczka została wypłacona,

c)  uznanie mimo braku dowodów, iż doszło do zawarcia umowy pożyczki między (...) P. sp.k. a (...) P. (...) sp.k., w sytuacji kiedy przeciwko twierdzeniu o istnieniu wierzytelności z tytułu pożyczki przemawia przede wszystkim nieprzedłożenie przez Powoda potwierdzenia przelewu lub pokwitowania wypłaty środków tytułem pożyczki, jak również brak ujawnienia faktu udostępnienia pożyczkobiorcy środków objętych umową, a wiec Sąd I instancji poparł poczynione prze siebie ustalenia faktyczne dowodami, które o tych faktach w żadnej mierze nie stanowią,

d)  bezpodstawne uznanie, iż Pozwany był w złej wierze w chwili zawierania umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, w sytuacji kiedy z dokumentów przedłożonych przez dłużnika, tj. spółkę (...) sp. z o.o. sp.k. nie wynikało, że zawierając przedmiotową umową dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia Powoda.

5. Błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niezgodnym z rzeczywistym stanem ustaleniem, iż umowa przewłaszczenia została zawarta po wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) sp.k., w sytuacji kiedy Umowa Przewłaszczenia została zawarta dnia 20 stycznia 2020 r., czyli na ponad rok przed oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki, co wpłynęło bezpośrednio na wadliwą ocenę wpływu zawartej umowy przewłaszczenia na stan niewypłacalności spółki (...) sp. z o.o. sp.k., zaś w przypadku dokonania prawidłowego ustalenia Sąd doszedłby do wniosków braku związku zawartej umowy z niewypłacalnością spółki.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że przedmiotem apelacji nie była kwestia dopuszczalności wydania wyroku uzupełniającego i nikt tego nie kwestionował. Z uwagi na tą okoliczność ta kwestia nie była przedmiotem osądu.

Zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, iż powód wykazał istnienie wierzytelności z umowy pożyczki z dnia 18.07.2018 r. jest uzasadniony. W tym przedmiocie należy wskazać, że to iż doszło do zawarcia umowy wynika tylko z samej umowy. Nie wynika to z zeznań świadków. Nie jest to jednak wystarczające w przedmiotowej sprawie. Taki wniosek można by wyciągnąć gdybyśmy mieli do czynienia z niepowiązanymi ze sobą podmiotami. Tak nie było w niniejszej sprawie albowiem zarząd wierzyciela i dłużnika był tożsamy. Powód w ogóle nie wykazał, że doszło do jakiegokolwiek przepływu środków pieniężnych. Należy podkreślić, że mówimy o kwocie 2 083 333,33 zł. Nie jest to kwota, która po prostu można przynieść w kieszeni. Umowa pożyczki jest umową zobowiązującą i z niej wynika tylko tyle wierzyciel zobowiązał się do udzielenia pożyczki, a nie, że do wypłaty pożyczki doszło. Z uwagi na tożsamość zarządu nie sposób również wyciągnąć wniosku że do udzielenia pożyczki doszło z uwagi na fakt, że doszło do spłaty części pożyczki lub że były faktury na odsetki. Z tego można wyciągnąć wniosek, że udzielono pożyczki w tym zakresie w którym została spłacona tj. co do kwoty 1 090 977,65 zł. Należy również podkreślić, że w sporządzonym bilansie – na 30.09.2019r. - przez główna księgową Ż. C. (k.256) w ogóle nie pojawia się rzekoma wierzytelność. Te wszystkie okoliczności powodują, ze nie sposób przyjąć, że rzeczywiście doszło do wypłaty pożyczki.

Zarzut dotyczący nierozpoznania istoty sprawy przejawiające się w potraktowaniu przez Sąd I instancji niniejszej sprawy jak skargi pauliańskiej wniesionej przez syndyka w trybie ustawy prawo upadłościowego nie jest uzasadniony. Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę jako sprawę z art. 527 kc i wynika to z uzasadnienia wyroku. Sąd wyraźnie analizuje przesłanki skargi pauliańskiej i odwołuje się do przesłanek wynikających z tego artykułu.

Zarzut iż Sąd błędnie ustalił, że pozwany był w złej wierze w chwili zawierania umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jest uzasadniony. Z dokumentów oraz osobowych źródeł dowodów to nie wynika. Bardziej jest to w sferze spekulacji niż faktów.

Zarzut błędnego ustalenia, iż umowa przewłaszczenia została zawarta po wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) sp.k. uchyla się od jednoznacznej oceny. Z ustaleń faktycznych to nie wynika. Ten problem pojawia się w analizie czy została spełniona przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela. Tutaj rzeczywiście sąd wskazuje, że umowa została zawarta po oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Więc jeżeli chodzi o sferę faktów to ustalenia są prawidłowe jednakże fakty te zostały przeinaczone w części dotyczącej rozważań prawnych. Sąd Apelacyjny dokonując analizy sprawy na każdym etapie przyjmował, że oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło ponad rok po zawarciu umowy o przewłaszczenia na zabezpieczenie. Sąd uznał jednak, że wskutek zawarcia umowy mogło dojść do pokrzywdzenia wierzycieli, o ile zostałoby wykazane, że istniała chroniona wierzytelność. Sam proces utraty wypłacalności jest procesem złożonym. Owszem może to nastąpić z dnia na dzień ale może to być też proces długotrwały. Biorąc pod uwagę związek czasowy (nieco ponad rok) należy uznać że ten związek jest na tyle bliski, że istotnie ogłoszenie upadłości 9.04.2021r. jest dowodem na to, że wskutek zawarcia umowy o przewłaszczeniu 20.01.2020r. mogłoby dojść do pokrzywdzenia wierzycieli. Zwłaszcza z uwagi na fakt, że dłużnik zdecydował się na zawarcie umowy pożyczki dając bardzo solidne zabezpieczenie. Doszło do ewentualnego pokrzywdzenia wierzytelności albowiem zmniejszył się stan majątkowy dłużnika. Pozwany silnie w tym zakresie akcentował okoliczność, że przecież warunki tej umowy były takie, że zabezpieczały dłużnika i ewentualnych wierzycieli. Należy jednak dodać, że były to wszystko warunki umowne i zakładały dobra wolę stron kontraktu. Przy tej dobrej woli istotnie prawa osób uprawnionych były zabezpieczone, ale zasady doświadczenia życiowego wskazują, że tak wcale być nie musi. Celem egzekucji zapisów umownych należałoby występować na drogę sądową, a to z kolei znacznie mogłoby opóźnić proces odzyskiwania należności przez wierzycieli dłużnika.

Zarzut naruszenie prawa materialnego, a to art. 528 § 1 k. c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż umowa przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie jest czynnością rozporządzającą pod tytułem darmym jest uzasadniony. W wyroku z dnia 11 lutego 2022r. Sąd Najwyższy wypowiedział się, że „ korzyść majątkowa polegająca na uzyskaniu przez pożyczkodawcę wartości nieruchomości tytułem zabezpieczenia spłaty pożyczki nie ma bezpłatnego charakteru (art. 528 KC), jeżeli dający zabezpieczenie (pożyczkobiorca lub osoba trzecia) był zobowiązany do jego udzielenia przy zawarciu umowy pożyczki” ( (...) (...)). Sąd Apelacyjny podziela ten pogląd.

Zarzut naruszenia art. 527 § 1-2 kc dotyczy w istocie dwóch grup zarzutów. Pierwsza grupa nie dotyczy samej interpretacji omawianego artykułu tylko nie istnienia przesłanek warunkujących uwzględnienie roszczenia. Do tych zarzutów należy: nie wykazanie istnienia wierzytelności, których ochrony się domaga powód; odniesienie przez pozwanego korzyści wskutek zawarcia umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie; istnienie niewypłacalności dłużnika bądź zwiększenia jego niewypłacalności. Istnienie tych przesłanek zostało omówione wcześniej i częściowo one istniały a częściowo nie. Przy czym główna przesłanka tj. istnienie wierzytelności z umowy pożyczki nie zostało wykazane.

Druga grupa zarzutów dotyczy już samej interpretacji przepisu, a konkretnie pozwany zarzucił, że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że art. 527 kc chroni samą czynność (umowę), a istnienie wierzytelności nie ma znaczenia. Zarzut ten jest uzasadniony. Przedmiotem ochrony z art. 527 kc jest wierzytelność, a nie czynność, czy też umowa, sama w sobie. Zatem jej istnienie jest kluczowe dla zasadności roszczenia. Wynika to wprost z art. 527 § 1 kc, który stanowi że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Ustawodawca posługuje się pojęciem wierzyciela, a nie pojęciem strona czynności prawnej czy też strona umowy. Sama umowa chroniona jest poprzez art. 59 kc. i tutaj ustawodawca posługuje się pojęciem roszczenia, a nie wierzytelności. Rację ma Sąd Okręgowy twierdząc, że umowa pożyczki rodzi zobowiązanie do jej udzielenia. Wtedy mamy jednak do czynienia nie z wierzytelnością tylko z roszczeniem o wypłatę pożyczki. W konsekwencji należy więc uznać, że istnienie wierzytelności jest warunkiem koniecznym do uzyskania ochrony na podstawie art. 527 kc.

Sąd Okręgowy wskazuje również, że istnienie wierzytelności nie ma znaczenia ponieważ przedmiotem ochrony może być również wierzytelność przyszła. Nie jest to prawidłowa interpretacja. O ile oczywiście przedmiotem ochrony z art. 527 kc – 534 kc, może być zarówno wierzytelność istniejąca i przyszła, ale różne są już przesłanki tej ochrony. Istnieją dwie główne różnice, przy założeniu że czynność jest odpłatna (tak jak to ustalił Sąd Apelacyjny). W przypadku ochrony bieżącej wierzytelności dłużnik musi działać ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a w przypadku przyszłej wierzytelności dłużnik musi działać z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. W pierwszym przypadku wystarczy więc świadomość, że zawarcie jakiejś umowy może pokrzywdzić wierzyciela, a więc dłużnik nie musi chcieć pokrzywdzenia, ale wystarczy, że dopuszcza taką możliwość. W drugim przypadku celem działania dłużnika musi być chęć pokrzywdzenie przyszłych wierzycieli, a wiec musi być to ukierunkowane działanie. Druga różnica odnosi się do osoby trzeciej i polega na tym, że w przypadku ochrony bieżącej wierzytelności musi być po stronie tej osoby zachowana przesłanka, że przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W przypadku ochrony przyszłej wierzytelności osoba trzecia musi wiedzieć o tym, że dłużnik działa w zamiarze pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela (art. 530 kc).

W przedmiotowej sprawie nie zostało wykazane, aby dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli i należy tu pamiętać, że mamy do czynienia z dwoma podmiotami gdzie zarząd był tożsamy. Co jednak najważniejsze to brak jest jakichkolwiek dowodów na to aby pozwanemu zarzucić, że wiedział iż zamiarem działania dłużnika było pokrzywdzenie powoda.

W tym momencie należy odnieść się nie tylko do wierzytelności z umowy pożyczki, która została zakwestionowana, ale również należy odnieść się do wierzytelności wynikających z faktur wymienionych w wyroku uzupełniającym z dnia 6 czerwca 2023r. Wszystkie te faktury zostały wystawione już po zawarciu umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie i dotyczą należności za czynności które powstały w późniejszym okresie lub dotyczyły okresów po zawarciu przedmiotowej umowy. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika aby o tym, że te zobowiązania powstaną pozwany wiedział, a tym samym aby wiedział, że zamiarem dłużnika było pokrzywdzenie powoda. Należy tutaj zauważyć, że beneficjentem zarówno powoda jak i dłużnika była ta sama osoba.

Podsumowując Sąd Apelacyjny uznał, że nie zostały spełnione przesłanki z art. 527 kc w związku z art. 530 kc.

Zmiana wyroku pociągnęła za sobą konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach i sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10817 zł tytułem kosztów procesu i w skład kosztów wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika wyliczone w oparciu o §2.7) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. „w sprawie opłat za czynności radców prawnych”.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł stosując zasadę z art. 98 kpc i w całości obciążono nimi powoda. W skład zasądzonych kosztów wchodzi opłata od pozwu w wysokości 65 241 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 8100 zł wyliczone w oparciu o §10.1.1) i §2.7) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. „w sprawie opłat za czynności radców prawnych”. Razem 73 341 zł.

Mając powyższe na uwadze – na zasadzie art. 386 § 1 kpc – orzeczona jak w sentencji wyroku.